Frå tillit til kontroll (2)

Forordet i boka Fra tillit til kontroll er skrive av Ole Paus, og er så bra at eg har lyst å gi ein smakebit:

Ved fasttelefonen
Fasttelefonen min ringer. Den har en ilter og hatsk ringelyd, og både ilterheten og hatet er gjensidig. Displayet forteller meg at Ukjent er på tråden. Forresten hadde det ikke vært nødvendig for meg å sjekke displayet for å vite hvem det var som ringte. Ukjent er den eneste som ringer til meg på fasttelefonen min. Jeg kunne selvfølgelig bare latt være å ta den fordømte telefonen, men det er rart med det, til tross for den stygge ringelyden er det min telefon, jeg har betalt den med egne penger, og dessuten: Bak resignasjonen et sted slumrer et ukuelig håp om at en gang i livet skal jeg bli gledelig overrasket når jeg løfter av røret. Men det skjer aldri.

"Er det Ole Christian Paus?"

"Ja," sier jeg så avvisende jeg kan.

Men Ukjent eier ikke situasjonsfornemmelse.

"Hei, Ole Christian," støyer Ukjent inn i øret mitt.

Før Ukjent kom inn i mitt liv, var det bare to instanser som brukte begge fornavnene mine: Oslo Likningskontor og min far. Den ene fordi jeg hadde gjort noe galt, den andre fordi jeg burde gjøre noe riktig. Men felles for dem begge var at de var oppriktig interessert i å få skikk på meg. Slik er det ikke med Ukjent. Ukjent har ingen interesse av noe som helst, Ukjent gir blaffen. Dessuten er Ukjent tvekjønnet, tvekjønnet som en manet. Denne gangen er det mannsstemmen som snakker:

"Jeg ringer for SOS Nød Og Trengsel. Du kjenner til oss, ikke sant?"

Jeg glemte å nevne at Ukjent dessuten er absolutt amoralsk, manethjertet er like lunkent uansett hvem det gir seg ut for å banke for. Ukjent er den ansiktsløse megleren for verdens katastrofeofre, for alle jordens pårørendegrupper, for støtteforeninger i fjern og nær, for redningsselskaper og attføringstiltak, og dessuten driver Ukjent med salg av billig strøm, alternative teletjenester, og paller med toalettpapir til inntekt for Ungdommens Idrettslag.
...

Resten må du lesa i boka, som du enten kan få via Pax Forlag, bokhandel eller på biblioteket.

BEST

Er på konferanse i dag om BEST-prosjektet: Betre elektronisk samhandling og tenester. Det er Fylkesmannen i Sogn og Fjordane som står bak prosjektet, finanisert av HØYKOM, og konferansen. Prosjektet skal betra den elektroniske kommunikasjonen mellom offentlege arkiv-system.

Eit bilete på dagens situasjon, viser kor nødvendig det er og kva potensiale det har.
Eit brev mellom to kommunar (A og B) har følgjande kommunikasjonsgang i dag:

Kommune A skriv ut eit brev og legg evt. med vedlegg, og hentar opplysningane frå sitt arkivsystem. Brevet blir frakta av Posten og det tek i gjennomsnitt 4 dagar (!) før det når mottakaren. Mottakskommunen skannar inn brevet (moderne løysingar, må vita!) og registrerer opplysningar i sitt arkivsystem. Dei same opplysningane som ligg i arkivsystemet til kommune A, og kanskje til og med i det same arkivsystemet som kommune A brukar. På toppen av det heile kan det kanskje henda at kommune A og B har eit samarbeid på it-sida slik at begge arkivsystema ligg på same servaren.

BEST-prosjektet definerer ein standard for meldingsutveksling mellom Noark-baserte arkivsystem (Noark 4 og etter kvart 5). Dette blir gjort i samarbeid med hovudleverandørane av arkivsystem til offentleg sektor: ACOS, EDB, Ergo og Software Innovation.

Departementet har enno ikkje bestemt om dette skal bli ein standard for meldingsutveksling mellom arkivsystem, men dei bør ha gode grunnar for å seia nei. Det kan ikkje vera mykje tvil om at det ligg eit stort potensiale for innsparing og raskare saksbehandling her.

Meir informasjon om prosjektet og presentasjonar på konferansen finn du på www.efylke.no

Frå tillit til kontroll

Det er tittelen på boka Georg Apenes ga ut på Pax Forlag i 2005. Boka er sett saman av 12 intervju og med eit forord av Ole Paus. Georg Apenes fører ein samtale med dei tolv personane om ulike sider ved personvern.

Personar han intervjua er mellom andre Kristin Clemet, Knut Storberget, Gisle Hannemyr og Stein Viksveen (journalisten som vart spiontiltalt). Intervjua reflekterer også personane, slik gode samtalar bør vera. Difor handlar ikkje boka berre om personvern, sjølv om det er den raude tråden.

Politisk sett ser det ut som at trua på den sterke staten og tillit til overvaking heng godt saman. Difor har Arbeiderpartiet ikkje nokon god historie når det gjeld personvern og vern om individet sin rett til anonymitet. Meir overraskande er det kanskje at SV i langt sterkare grad har markert seg som forkjemparar for personvern (og eit restriktivt syn i bioteknologi-spørsmål, noko som heng nøye saman). Framstegspartiet ser ut til å vera eit slags Arbeiderparti når det gjeld overvaking - ikkje mykje motførestillingar der. Det er Venstre og Høgre som held fana høgt i personvernspørsmål, saman med SV.

Det store problemet er at me ikkje har eit Datatilsyn med ressursar og mynde til å halda fana høgt i slike spørsmål. Datatilsynet har ei nærmast umuleg oppgåve; dei skulle hatt mangedobla budsjett og fått større innverknad. Det blir spennande å sjå kven som overtek etter Georg Apenes som direktør i Datatilsynet. Sjølv meiner eg Kristin Clemet ville vera eit veldig bra val - og det seier eg frå ein posisjon som er garantert Høgre-fri. Ho har nødvendig tyngde og innsikt og ville kunna løfta fram dette viktige organet og området.

I mellomtida bør du få tak i boka til Apenes, den er berre på 150 sider og vel verdt å lesa.

Datalagringsdirektivet - frå sletteplikt til lagringsplikt!

EU føreslår i datalagringsdirektivet å lagra detaljert informasjon om telefonsamtalar, e-post og internett-kommunikasjon i opptil to år. Tidlegare har det vore eit påbod om å sletta slik informasjon etter maksimalt eit halvt år.

Det er skremmande lite diskusjon om den stadig meir omfattande overvakinga. Datatilsynet står sørgjeleg åleine om å ropa varsku mot denne utviklinga. Det nye direktivet vil føra til ei massiv overvaking av absolutt alle. Tidlegare har det vore tiltak retta mot spesielt mistenkte, men no skal altså absolutt alle overvakast.

Leif T. Aanensen i Datatilsynet trekkjer fram ein interessant parallell: Tenk deg at Posten fekk i oppdrag å føra liste over alle dei du sender brev til og mottek brev frå. Det ville garantert vorte ramaskrik om dette vart føreslege, men det er akkurat det som skjer i cyberspace - og stort sett ingen løftar augnebryna.

Google - din venn i nøden?

Storbandkollega Paal tek opp ei sentral problemstilling kring Google og Gmail i Paals blogg: Kven kontaktar du når du har problem med Gmail? Google har sjølvsagt gjort det bortimot umuleg å kontakta dei, så du får følelsen av å stå å ropa i skogen utan særleg håp om å få svar.

På lenger sikt trur eg dette vil bli eit kjempeproblem for Google. På den andre sida: Microsoft har overlevd godt med katastrofalt dårleg brukarstøtte i årevis (når kontakta du Microsoft sist fordi eit eller anna gjekk i dass i Windows?).

Norsk ordbok på nett?

Dagens Næringsliv hadde ein omtale av Norsk ordbok-prosjektet for eit par år sidan og framstilte det som ein gjeng nedstøva forskarar som eigentleg tilhøyrde 1800-talet. Det vart etter kvart ei rikssak, og Norsk ordbok-prosjektet fekk sine 15 min. berømmelse, men med negativt forteikn.

Etter at eg las om etableringa av The Oxford Dictionary i boka The Meaning of Everything fekk eg stor sympati for desse nitidige ord-samlarane. Dei gjer eit viktig arbeid, sjølv om det framstår litt gammaldags i dagens hypereffektive samfunn (hypereffektivt i den forstand at alt går veldig fort, men innhaldet er det så som så med).

Band 6 av det store verket, som skal vera ferdig til 100-årsmarkeringa i 2014, er nyleg kommen. Ordboka har no komme til bokstaven 'k'.

Det er bra. Men eg set eit stort spørsmålsteikn ved prioriteringane i publisering. Det verkar for meg som alle ressursane er lagde i bokpresentasjonen, og lite eller ingen ting i nettutgåva. Det er forferdeleg synd, for det er nettet som opplagt er den store formidlingskanalen. Eg meiner ikkje at bøkene ikkje skal givast ut, men at det må leggjast ressursar i å utvikla ei god nett-teneste for dette verket.

Dagens nettutgåve er dessverre direkte dårleg og ikkje brukande for folk flest. Den er ekstremt avsendarorientert, med søkealternativ som (hald deg fast): 'Metaordboka', 'Grunnmanuskriptet', 'Setelarkivet' osv.). Gi meg berre eit søk, for f... Kor vanskeleg kan dette eigentleg vera?

Er USB ein standard?

John C. Dvorak, spaltist mellom anna i PC Magazine, tek opp nokre sentrale problem med dagens pc-ar og periferiutstyr. Kvifor er det så vanskeleg å bli einig om grensesnitt på t.d. USB-kablar og straumforsyning? USB kom og feia disketten av bana nærmast over natta. Det er ei interessant historie for dei som vil forska på det. Den følgjer eit kjent mønster: Først tek det tid å etablera støtte for standarden, men når den har nådd eit kritisk volum, tek det kort tid før den er einerådande på sitt område.

På PC-sida er grensesnittet standardisert, medan det i den andre enden er kaos. Der har kvar leverandør si spesialtilpassing, noko som gjer at kablar ikkje kan brukast om eit anna. Kvifor må det vera slik?

Det andre eksempelet til Dvorak er straumforsyning til allverdas duppedittar. Her er det fleire problem: Det som er lettast å gjera noko med, er å få produsenten til å skriva på adapteret kva produkt det tilhøyrer. Som Dvorak så treffande skriv: Til og med på ein boks fersken må produsenten skriva kva som er inni boksen; kan det vera så vanskeleg å få til det same på eit straumadapter??

Det neste steget er sjølvsagt ei standardisering for å redusera talet på adapter. Det er i grunnen heilt vilt at kvar ny dings kjem med ny type adapter. Mobiltlf. og berbare pc-ar er verstingane her. Sjølv same produsent klarer ikkje å halda seg til eitt, eller eit fåtal, adapter.

Typografi og bilnummerskilt

Torbjørn Eng har fleire interessante tema på dei før nemnde sidene om norsk typografi. Han tek opp typografien på norske bilnummerskilt dei siste 30-40 åra. Det er eit tema som i alle fall interesserer meg, og eg hadde planlagt ein artikkel om dette før eg las TEs vurdering. Det var bra eg venta, for no har eg fått litt meir innsikt i dei typografiske vurderingane bak.

Bilar og bilnummer har alltid interessert meg, og det starta vel med hobbyen/leiken å skriva ned bilnummer (!). Det har eg forresten slutta med... Men det har gjort at eg hugsar godt bilnummer, og kjenner folk stort sett på bil/bilnummer (legane har sikkert eit namn på slike syndrom..).

I staden for å gjengi Torbjørn Engs grundige vurdering, vil eg berre slutta meg til konklusjonane hans i rangering av skrifttypar for bilnummer:

1. Skilt frå 1971 til 2002
2. Skilt frå 2006 (dagens skilt)
3. Skilt frå 2002 - 2006

Eksempel på dei ulike skilta finn du på dei før nemnde sidene.
Eg vil leggja til at eg synest dei gamle bilskilta er i særklasse best. Dei nye som vart innførte frå hausten 2006, er rett og slett for små og er mykje vanskelegare å lesa på avstand. Når du ser dei to skilttypane ved sida av kvarandre, ser du lett dette.

Skilttypen frå 2002 - 2006 er hesleg, rett og slett (freistande å kalla den grotesk, men det har ei heilt spesiell betydning innan typografien og blir heilt feil). Det er typografi laga av ingeniørar, for ingeniørar.

Norsk typografi

Egil tipsa meg om nettstaden Typografi i Norge, som typograf Torbjørn Eng står bak. Her er det mykje interessant å lesa om norsk typografisk historie. No er ikkje typografi det området Norge har utmerka seg mest på, så det er ein relativt kortfatta historie.

Det er likevel interessant å lesa korleis den moderne typografien etter første verdskrig vart motteken og formidla i Norge. Sameleis er det interessant å sjå gammal boktrykkjarkunst representert ved Gerhard Munthe ("Draumkvedet") som inspirasjon for eigen norsk skrifttype (Fabritius) og til slutt gjenskapt med moderne verktøy av Torbjørn Eng i skrifttypen Frisianus. Skrifttypen er mellom anna brukt på den velkjende Gudbrandsdalsosten til Tine, her vist i ein montasje saman med ein annonse for Kværners Åsgard-plattform der skrifttypen også er brukt i overskrifta.

Dårlegare service med Internett?

Kai A. Olsen, professor ved Høgskolen i Molde, viser i ein artikkel i Dagbladet 31.03.07 ei rekkje interessante eksempel på dårlege nett-tenester og konkluderer med at servicen har gått ned etter at kundehandteringa vart flytta over på nettet.

Typografi

Typografi er interessant; eg trur det er grenselandet mellom tekst og design som gjer det fascinerande. Ellen Lupton har skrive ei lesevennleg bok om typografi - Thinking with Type (med undertittel A Critical Guide for Designers, Writers, Editors, & Students). Den er lesevennleg fordi den legg vekt på eksempel, mange og gode eksempel, og held det tekstlege omfanget på eit minimum. Lupton let eksempla i stor grad tala for seg sjølve, men kjem også med mange gode råd på vegen.

Den svakaste delen av boka er, ikkje overraskande, den som omhandlar web'en. Her er Lupton på litt tynn is innimellom med omsyn til universell utforming, tilgang for alle osv.

Eit par utdrag frå boka: Kjenner du bakgrunnen for begrepa Uppercase og Lowercase? Dei har sitt opphav frå den fysiske organiseringa av trykkeri-romma (print shops). Uppercase var fontane for store bokstavar i den øvre kassen, og Lowercase var fontar for små bokstavar i den nedre kassen. Logisk!

Gmail er norsk!

Visste du at Gmail er eit norsk produkt? Eg har brukt Gmail e-postprogram sidan 1992 - og det er ingen aprilspøk!

Gmail er ein epostklient utvikla av firmaet Gallagher & Robertson; to engelskmenn som har spesialisert seg på integrasjonen mellom pc og mainframe (Bull) og som har ei rekkje "G"-produkt. Av desse er Glink, ein terminalemulator, det mest kjende.

Du kan lesa meir om namneforvirringa på www.gar.no, ser ut som saka ikkje er avslutta.