Balder Brygg

Balder Brygg tappar på 0,33 l flasker.
Her Balder julebukk.

Sogn og Fjordane er det fylket som har flest mikrobryggeri, skal me tru oversikten på Ølportalen.no (Oslo unnateke). Det er ikkje tilfeldig for fylket er blant dei største også på småskala matproduksjon, og dei to heng saman.

Ægir og Kinn er dei mest kjende bryggeria, men fleire kjem etter og Balder Brygg på Leikanger er ein ny og interessant aktør. Dei har eksistert i 2-3 år og sakte, men sikkert auka produksjonen og sortimentet. Etter  berre å ha hatt fatøl servert i Leikanger og i Bergen, sette dei i gang ei tappelinje på flasker i fjor haust, og dermed vart distribusjonen monaleg utvida. Målet er å komma opp i 65 000 liter øl i år, og auka opp mot 250 000. Meir enn det vil dei ikkje produsera.

Balder skil seg ut frå dei fleste andre mikrobryggeria i landet ved å satsa på undergjæra øl. Det er ein klar strategi som er tufta både på erfaring og eit ønskje om å skilja seg ut i mengda. Eg trur det er ein lur strategi når talet på bryggeri aukar nærmast dag for dag og alle som ein tilbyr IPA.. Det kan bli metning også her.

Balder sitt undergjæra øl kan førast tilbake til ei tid då Øystein Meland, ein av dei to grunnleggjarane av bryggeriet, laga heimebrygg saman med far sin på den tradisjonelle måten (sjå t.d. Lars Marius sin veldokumenterte blogg). Eit år meinte Øystein at dei burde prøva undergjæra øl i staden for den vanlege overgjæra. Faren var skeptisk; han hadde aldri bryggja på nokon annan måte og det var slik han hadde lært det. Men han gjekk med på forslaget og Øystein fekk ein sjanse. Det året fekk dei det beste juleølet ever, og sidan den gongen vart det undergjæra øl.

I samband med Fjellsportfestivalen i Sogndal har Balder Brygg hatt ølsmaking og presentasjon av bryggeriet på programmet. Øystein fortalde om bryggjinga og om ølsortane.

Sognapils: Dette er ein pils med butikkstyrke, dvs. ca. 4,7 % alkohol. Den er ganske mørk på farge til pils å vera, nærmast bronsefarga. Den nærmar seg faktisk bayer-øl i farge. Det kjem av ein del krystallmalt, og smaken er også ganske søtleg. Det er lite bitterheit og ølet verkar litt flatt.

Sognapils extra: Dette er storebroren med over 6 % alkoholstyrke. Når ein smakar denne forstår ein betre kvifor den vanlege Sognapilsen smakar litt flatt - den er rett og slett ein kastrert variant av den ekte Sognapilsen. Med ekstra alkohol kjem smaken mykje tydelegare fram og det blir ein annan fylde i ølet. Søtsmaken blir heller ikkje fullt så dominerande.

Vårøl: Nytt av året er eit vårøl. Med litt flaks vil det komma i Vinmonopolet sine hyller før påske. Ølet har ein styrke på ca. 6,2 % og er ganske søtleg og minner om juleøl. Øystein kan då også fortelja at oppskrifta er nærmast identisk med juleøl.

Porter: Balder er ikkje stivbeinte når det gjeld gjæringsmetode, og lagar også overgjæra øl. Porteren er svart som bek og ganske tørr. Den er mykje tørrare enn t.d. Ægir og andre liknande variantar. Eg tykkjer det kler ølet godt og vil seia at dette var høgdepunktet under smakinga.

Balder Brygg har i tillegg Bergen Pale Ale, ein lys ale med mindre humlepreg enn IPA (som Øystein seier: "denne ale'n skal ikkje sjøvegen til India, den skal berre over Vikafjellet til Bergen og difor treng den ikkje så mykje humle":).

Balder vil også lansera eit øl som ligg tett opp til heimebrygg. Det får namnet Gammal Ole (viss ikkje danskane legg inn protest då) og vil bli å finna på polet frå oktober av.

Bitcoin i Bergen

Sofa-prat med Ingvild og Sturle
(Foto: Livar Bergheim, posta via @livarb)

Denne helga har eg vore i  Bergen og spreidd den glade bodskapen om Bitcoin - og forkynt enkelte faremoment i tillegg.

Sturle og eg vart inviterte til debattmøte i stundentersamfunnet laurdag 15.02, og før det rakk me også innom TV2 Nyhetskanalen for eit kort innslag om Bitcoin. Artig å sjå tv-studioa og omgivnadene på nært hald - det som ser ut som svære studio er i røynda ganske små rom.

Det var laurdagskomiteen med Ingvild i spissen, og god hjelp frå Thea, som inviterte til Bitcoin-møte denne laurdagskvelden. Denne komiteen har frie hender og tek opp det som måtte falla dei inn. Dei har i lenger tid sett at interessen for Bitcoin er aukande og tenkte at det måtte vera eit bra tema.

30-40 personar tok vegen og nesten alle hadde høyrt om Bitcoin på førehand. Ei handfull hadde også handla med Bitcoin. Det var med andre ord ei ganske opplyst forsamling. Det viste seg også at blant publikum var det representantar for eit nystarta firma som skulle i gang med Bitcoin-graving. Det er ganske tøft i desse dagar, når ein veit kva ressursar som skal til. Dei hadde bestilt ein rigg frå Sverige, men pga. leverandeproblem hadde dei kansellert ordren og ville satsa på ein sveitsisk leverandør. I ventetida hadde dei funne ut at kursstigninga på Bitcoin dei alt sat med, ga dei langt større forteneste enn Bitcoin-gravinga..

Etter sofapraten med Ingvild, var det spørsmål frå tilhøyrarane. Som sagt var det ein ganske opplyst gjeng, så spørsmåla var ikkje heilt enkle å svare på. Men så er det mange ting ved Bitcoin som blir spekulasjonar og ikkje mykje meir.

Inntrykk frå eForvaltningskonferansen 2014

Referat er ein ting, refleksjon ein annan. Eg vil også samanfatta eigne inntrykk frå konferansen tysdag og onsdag denne veka.

Konferansen lykkast med ein god balanse mellom teknologioptimistiske foredrag og foredrag som presenterte viktige problemstillingar. Ikkje uventa kom dei mest optimistiske tonane frå dei offentlege etatane, medan forskarane var litt meir reserverte.

Denne balansen mellom optimisme og kritisk tilnærming er både bra og viktig. Fagrørsla kunne mistenkjast for å vera ein einsidig bremsekloss med tanke på teknologisk utvikling, men mitt inntrykk frå konferansen er at slik er det ikkje, i alle fall ikkje berre slik. Sjølvsagt høyrer me ein del klisjear om at maskiner ikkje må erstatta menneske, men det var helst i dei obligatoriske "appellane" som innleia og avslutta konferansen. Her er ei vurdering av enkelte foredrag:

Paul Chaffey, KMD
Forenkla, fornya og forbetra er mantraet til den nye regjeringa. Det er knytt store forvetningar når det gjeld IKT-satsinga, særleg i offentleg sektor. For første gang er det ei politisk leiing med stor forståing og grundig kjennskap til informasjonsteknologi og mulegheitene den gir. Eg reknar ikkje med Heidi Grande Røys og hennar politiske rådgivar, som rett nok hadde IT-kompetanse. Ein junior i eit svakt departement gjer ingen skilnad.

Paul Chaffey ser ut til å gjera det same i statssekretærstillinga som det han har gjort i meir enn 10 år i Abelia: vera synleg gjennom foredrag på mange konferansar. Men det spørst om ikkje han må kutta ned på den aktiviteten og heller prioritera internt arbeid for å løfta fram IKT-satsinga. Formidling er viktig, men gjennomføring er kanskje viktigare. Den nye regjeringa er i alle fall oppteken av gjennomføringskraft.

Vidar Lødrup, Abelia
VL erstatta Inge Jan Henjesand som dessverre ikkje kunne vera til stades.
Ikkje så veldig mykje å seia om VL sitt foredrag. For meg blir det veldig mykje ord. Dei rette orda, javisst, men ikkje så mykje meir. VL viste at han har allsidig erfaring bak seg og slik sett god bakgrunn for å arbeida med slike spørsmål i Abelia.

Kirsti Kierulf, KommIT
Kirsti er vekkelsespredikant og spreier den glade bodskapen om KommIT, den nye IT-satsinga i kommunesektoren. Det er nok nødvendig å skapa entusiasme for satsinga, særleg blant kommunane. Men samtidig blir det også skapt store forvetningar som kan bli vanskelege å innfri.

Den voldsomme entusiasmen for Altinn er litt vanskeleg å forstå, og reknestykka som vart presenterte, med 750 mill. i innsparing, må nok dokumenterast betre.

Elin Kristine Fjørtoft, Difi
EKF erstatta Ellen Strålberg, Difi, som stod oppført i programmet. Temaet var det same.
Ho heldt ei grei orientering om digitaliseringsarbeidet i staten, og viste til undersøkinga Difi har gjort om tilstand og utvikling for digitaliserte tenester. Den undersøkinga er det god grunn til å kritisera; eg meiner Difi ikkje har gjort grunnarbeidet og ikkje heilt veit kva dei har talt. Det var noko eg kommenterte i spørsmålssesjonen etterpå.

Eg kan ikkje heilt fri meg for at Difi framstår litt verkelegheitsfjerne når det gjeld digitaliseringsarbeidet og kva som faktisk rører seg både i stat og kommune. Dei har vore ivrige med å distansera seg frå kommunesektoren dei siste åra, og med KommIT er det god grunn til å klargjera grenselinjene. Men det har samtidig gjort at dei fjernar seg endå meir frå brukarperspektivet. Når Difi heller ikkje blir oppfatta å fylla rådgivingsfunksjonen godt nok, blir det problem. Det er dette som no er under lupa når nytilsett direktør Ingelin Killengren skal vurdera framtida til organisasjonen.

Dag Wiese Schartum, AFIN/UiO
Enkelte vil kanskje hevda at Dag auser sand i maskineriet. Sjølv meiner eg at hans påminningar om dei rettslege reglane som styrer offentleg forvaltning og som IKT-utviklinga må ta omsyn til, kanskje ikkje kan bli sterke nok. Det er veldig lett å bli riven med av utviklingsiveren som ofte dominerer slike konferansar, utan å tenkja over at det ofte er gode grunnar til at juridiske forhold gjer at ein må tenkja seg om både ein og to ganger før ein stormar fram.

Juridiske "hindringar" kan ha gode grunnar, ikkje minst personvernomsyn. Men det er også andre gode grunnar til at det ikkje alltid er like lurt å reine IT-omsyn styra utviklinga. Eit område DWS ikkje snakka om, men som han har vore oppteken av lenge, er betre IT-støtte i sjølve lovutviklingsprosessen. Nesten utan unnatak startar lovarbeidet i dag med eit blankt (Word-)ark. Det finst lite systematisk IT-støtte i arbeidet med utforming av lovtekstar. Og dersom me skal oppnå betre presisjon i begrepsbruk (NB! Det er ikkje alltid ønskjeleg, noko DWS har vist med gode eksempel), må IT-støtte byggjast inn frå starten av. Det er eit vanskeleg og langsiktig arbeid, men det må til .

Torstein Brechan, NTL
Fagrørsla kan i mange samanhengar bli oppfatta som veldig tradisjonell og lite innstilt på utvikling. Enkelte av appellane under konferansen underbyggjer det synet, men det er gledeleg å sjå at unge, flinke folk som Brechan blir rekrutterte inn. Han stiller med eit anna utgangspunkt på dette området enn eldre tillitsvalde frå "gølvet". IT er ikkje noko framandt og nødvendigvis farleg, men IT-prosjekt må ta omsyn til sentrale avtalar i forvaltninga.

Eric Breit, AFI
Eric orienterte om eit interessant og høgst aktuelt forskingsprosjekt om pensjonsreforma og kva informasjonsarbeidet knytt til denne. Er det brukarvennleg å overlata arbeidet til innbyggjarane, gjennom sjølvbeteningsløysingar, og kor gode er eigentleg desse. Metodisk vart det brukt både brukartesting og fokusgrupper. Eric fortalde entusiastisk om dei nyvunne erfaringane med brukartesting, ein metode han ikkje kjende på førehand, men som hadde vist seg veldig nyttig i dette prosjektet. AFI hadde gjennomført brukartestinga sjølve, utan innleigd hjelp, noko som gjorde at dei kom endå tettare på intervjuobjekta og fekk ei betre forståing av problema.

Brukartesting er ein enkel og effektiv metode for å finna ut om ting fungerer godt, rett og slett. Det er ingen god metode til skaffa seg kunnskap om kva som vil fungera. Det er også ein kvalitetativ metode, så ein må ikkje falla for freistinga å gjera statistiske analysar av resultata.

Petter Bae Brandtzæg, SINTEF
Petter er ein av dei forskarane som veit mest om bruken av sosiale medium i samfunnet. Han har psykologi-bakgrunn; ikkje dumt når ein skal forska på dette området. I eit av prosjekta han arbeider med, ser dei på eldre og bruk av teknologi. Han viste mange interessante, og litt nedslåande, sitat frå dei eldre. Sosial utstøyting på grunn av teknologi er i høgste grad eit problem.

Det var også interessant det han sa om utviklinga framover. Ein kan bli freista til å tru at når det berre går 10-20 år er alle i samfunnet såpass kjende med ny teknologi at det digitale skiljet me har i dag aldersmessig, vil gradvis forsvinna. Slik blir det truleg ikkje. Teknologien er i endring, og om noko så går utviklinga fortare, ikkje saktare. Radikalt nye brukargrensesnitt kjem (tenk Google Glass, men tenk også Windows 8.x som kan vera nok til å setja mange av dagens pc-brukarar i sjakk matt) og Petter trur ikkje generasjonskløfta blir mindre, heller tvert om.

Randi Flesland, Forbrukarrådet
Forbrukarrådet sin kommunetest er interessant fordi den simulerer ekte innbyggjarar sin kontakt med kommunen. Det er "mystery shopping" som metode, ein metode som no har vorte meir vanleg og som EU også legg stor vekt på i dei nye benchmarkings-tiltaka for å måla graden av digitalisering i offentleg sektor.

Ho kom med mange gode eksempel, og særleg enkelte episodar frå små kommunar framkalla latter. Det er klart at i dei minste kommunane er ting så oversiktleg, ja gjennomsiktig, at det kan bli mange rare spørsmål og svar.

Forbrukarrådet si kommuneundersøking liknar ein god del på Difis Kvalitet på nett. For testing av nettsider er det i grunnen heilt likt, sjølv om kriteria er noko ulike. På spørsmål frå meg om dei hadde vurdert samordning med Difi, var svaret at det hadde dei ikkje fordi undersøkingane er ulike og fordi Forbrukarrådet sine undersøkingar ikkje er like regelmessige som Difi sine. Eg trur det hadde vore mykje å henta på ei slik samordning, og også inkludert den store innbyggjarundersøkinga frå Difi. Men samarbeid og samordning på tvers av etatar er ikkje så lett..

Hovudbiletet er likevel at dei store kommunane er betre enn dei små. Men når det er sagt, er 3 av dei 4 beste kommunane småkommunar. Det er verdt å tenkja over. Det er det same som Kirsti Kierulf er inne på: Små kommunar sit med verdifull kunnskap og erfaring som større kommunar kan læra mykje av.

Ingunn Bakkene Cowan, Lånekassen
Det er to måtar å vurdera presentasjonen frå Cowan:
- som eit imponerande foredrag om ei framoverlent og teknologikompenten offentleg verksemd
- som eit foredrag kjemisk fritt for refleksjonar over kvifor Lånekassen er ei offentleg verksemd

På overflata er resultata Lånekassen har oppnådd, imponerande. Det starta i følgje Cowan med at dei slutta å omtala låne- og stipendmottakarane som brukarar og begynte å kalla dei kundar. For Lånekassen er det nok eit poeng å låna retorikk frå næringslivet, men det kan fort framstå som at det høgste ønsket til Lånekassen nettopp er å få lov til å agera privat verksemd.

Så kvifor skal då Lånekassen vera offentleg? Det ga ikkje Cowan noko svar på.
Ironisk nok vart Cowans "skryte-foredrag" effektivt punktert av ein student i salen som lurte på kvifor svaret på søknaden hennar var at saksbehandlinga tok to månader når Cowan nettopp hadde sagt at Lånekassen hadde halvert gjennomsnittleg behandlingstid frå 16 til 8 dagar. Oh, irony..

Nina Viksæter Aulie, NAV
Å vera IT-direktør for NAV kan ikkje vera den lettaste jobben i landet! Nina V. A. ga ei grei orientering om utfordringane NAV står overfor på IT-sida, og den tette koplinga mot politiske prosessar. NAV er kansje den etaten med mest politisk styring, og den etaten der det er vanskelegast å implementera politiske vedtak i IT-system. Politiet ser ut til å vera verre; den lange tida det tek å implementera den nye straffelova (vedteken i 2005) er ei skam for demokratiet!

NVA (hmm, er det tilfeldig at akronymet minner veldig om NAV?) var då også tydeleg på at målet med IT-arbeidet i NAV er at IT-systema ikkje skal vera til hinder for nye politiske vedtak. Det kan synast som ei defensiv haldning, men når me tenkjer på den nye (etter kvart ikkje så ny lenger...) straffelova, må det seiast å vera ei nøktern og fornuftig haldning. Problemet med store IT-prosjekt i det offentlege er heller at dei er overambisiøse.

Overambisiøs er også eit ord som truleg passar bra på det nye moderniseringsprogrammet i NAV, eit program som ser ut til å ha hamna i grøfta i første sving. Etter å ha svidd av nokre hunder millionar kroner (!), vart programmet stoppa. Denne elefanten i rommet vart likevel ikkje kommentert av NVA. Rart kanskje..

Margunn Aanestad, IFI/UiO
Margunn Aanestad tok opp tråden etter NVA, utan å komma inn på moderniseringsprogrammet direkte. Ho tok opp eit svært aktuelt spørsmål: Kvifor går det ofte så gale med store IT-prosjekt? Ho gav fleire gode svar på det. Dei er ofte overambisiøse, planlagde ovanfrå og ned. Begrepet "utrulling" er godt kjendt og illustrer på ein god måte den ovanfrå-og-ned-prosessen som ofte ligg til grunn for IT-prosjekt.

Om ikkje "smått er godt" er heilt dekkjande for MAa sitt bodskap, kan "bygg vidare på det som fungerer" vera betre. Ho viste eksempel på vellykka prosjekt som byggjer vidare på det som har vist seg å fungera godt, og som blir utvida utan ein grandios visjon på førehand. Det er gode grunnar til å advara mot store visjonar i IT-prosjekt; det kan veraa eit teikn på at ein startar feil. Med det i tankane kan ein spørja seg om ikkje både NAV og Politiet bør gå tilbake og sjå på utfordringane på nytt og endra tilnærminga til "mange små steg" og å byggja på installert base. "Small pieces loosely joined", som David Weinberger har formulert det, renn meg i hug.

Åge Andresen, Skatteetaten
ÅA ga ei grei orientering om EDAG-prosjektet; elektronisk dialog med arbeidsgivar. Det er eit samarbeid mellom Skatteetaten, NAV og SSB, som alle hentar inn opplysningar om tilsetjingsforhold, lønn, skatt, arbeidsgjevaravgift, men på ulike måtar og til ulike tider.

Det store spørsmålet er om dette er forenkling, og for kven. Som ein deltakar sa til meg i pausen: Kva blir resultatat når ein etat som spør etter få opplysningar ein gong i året skal samordna med ein etat som spør etter mange opplysningar ein gong i veka? Då blir det vel endå fleire opplysningar endå oftare! Det blir spennande å sjå korleis dette slår ut for arbeidsgjevarane.

Leif Skiftenes Flak, UiA
Leif har jobba lenge med gevinstrealisering og det har smått om senn fått fotfeste i forvaltninga og er no ein del av større IT-prosjekt som blir lagt stor vekt på - i alle fall retorisk. Men det skjer nok ting i det verkelege også. Det har lenge vore slik at prosjekt blir styrte godt heilt fram til prosjektavslutning, og at den viktige oppfølginga etterpå, som mellom anna handlar om å realisera gevinstar så sant ein har nådd måla, smuldrar bort. Gevinstane blir gjerne løfta høgt i ein søknadsfase, elles får ein ikkje pengar. Men når prosjektet/programmet har fått ressursar, blir det tilsynelatande mindre og mindre viktig.

Leif presenterte ein firestegs modell for samhandling i IT-prosjekt, inspirert av den kjende tenestetrappa for utvikling av elektroniske tenester i offentleg sektor. Firestegsmodellen blir kombinert med trestegsmodellen for elektronisk samhandling; teknisk, semantisk og organisatorisk samhandling, og resultatet blir ein matrise med 12 felt/stadium.

Det er mykje å seia om denne modellen, men det får heller bli i ein seinare kommentar.

eForvaltningskonferansen 2014 - dag 2

Dei enkelte prentasjonane er lagde ut på www.fagforbundet.no/ska

Eric Breit, seniorforskar Arbeidsforskningsinst. (AFI):
Sjølvbeteningsløysingar: Er det "brukarvennleg" å gjera jobben sjølv?

Byggjer på eit prosjekt der dei har undersøkt om innbyggjarane har fått tilstrekkeleg god informasjon om den nye pensjonsreforma. Sjølvbetening er ein vesentleg del av iverksetjinga av reforma, og AFI vil undersøkja om denne måten fungerer tilfredsstillande.

Kva er sjølvbetening i denne samanhengen og korleis påverkar den kvaliteten på rettleiinga?

Datamaterialet er djupneintervju med NAV-tilsette pluss brukartestar med innbyggjarar og fokusgrupper med dei same.

Kva er sjølvbetening i denne samanhengen?
- klarare separasjon av første- og andrelinje, der førstelinje i stor grad er basert på nettløysingar (både generell og personifisert informasjon)
- tidlegare "pensjonsspesialistar" er flytta over i andrelinje for saksbehandling

Fallgruver i informasjonsprosessen
- Interesse: Er alle interesserte i å bruka denne metoden?
- Tilgang: Store problem med bruken av MinID
- Forståing: Vanskar med å forstå begrepa som blir brukte
- Refleksjon: Vanskar med å overføra dei generelle råda til eigen situasjon
- Rettleiing: Interesse for å gå vidare i prosessen

Alt i alt viser det seg at det er eit stort behov for personleg rettleiing! Mange var villige til å betala for dette.
Dei som har størst problem er dei som har kompliserte oppteningshistoriar, meir enn alder (eldre meir interessert, naturleg nok).

Kva påverkar kvaliteten på rettleiinga?
1. Teknologi
+ gir store mulegheiter (gevinstar for NAV, auka tilgjenge, meir informasjon på ein stad, samanlikn.mulegh. [kalkulatorar m.m.])
-

2. Plassering av pensjonskompetanse
+ tydeleg skilje mellom første- og andrelinje
+ reindyrking av generalist-rollen ved NAV-kontora (har også opna for ein ny marknad for konsulentar på området)
- vanskeleg for førstelinje å svara på kompliserte spørsmål
-

3.  Formatet på rettleiinga
+ meir effektiv arbeidsfordeling
+ meir føreseieleg kor langt ein kan gå i rettleiingsprosessen
+ delvis målbart system
- press på kortare transaksjonar (bruka mindre tid på brukarane)
- brukarar med kompliserte problemstillingar har behov for informasjon frå fleire kjelder og etatar (NAV sine system snakkar i liten grad med andre pensjonssystem)

Konklusjonar:

• Stort sett fungerer sjølvbeteninga greitt (for personar med enkle/enklare problemstillingar og behov)
• Større utfordringar knytt til problemstillingar med samansette behov, og for brukarar med låg IT-kompetanse
• Viktig å sikra nødvendig pensjonskompetanse på NAV-kontora for brukarar som ønskjer personleg rettleiing
• Meir spissa informasjon for sårbare grupper, evt. kombinert med opplæring

Petter Bae Brandtzæg, seniorforskar SINTEF:
Kva med dei som ikkje kan eller vil bli "digitale borgarar"?

18 mnd er gj.snittsalderen for møtet med Internett/ta i bruk nettet
Norge er den mest avanserte nasjonen i verda med tanke på digitale brukarar
- dei som er utanfor her, er skikkeleg utanfor

The Internet of Everything - Internett blir integrert i alt, og omvendt. Skiljet mellom det fysiske og det digitale blir viska ut.

Digitale skilje
- eldre
- utstøytingsprosess: ikkje lik tilgang til informasjon for alle
- kva med digitalt førsteval?

Papir: helst eldre
Fjernsyn: meir likt fordelt, men det skjer ein overgang til strøyming blant yngre
50 % av dei mellom 67-79 brukar nettet dagleg. Men kva med dei over 80? Dei finst ikkje i statistikken, og det blir stadig fleire av dei.

Det er i dag mellom 400 og 600 000 som ikkje brukar Internett her i landet.

Oppleving av kommunikasjonsteknologi blant eldre:
- ansikt-til-ansikt idealtypen
- a"lle" har mobil
- kristik til sosiale medium
- Skype og e-post er populært

Grupper:

• kritiske seniorar
• ikkje relevant, ikkje tid
• ser nytten, men manglar kompetanse (undersøking frå 2004 viste at 1 av 4 slutta i arbeidslivet pga. problem med å ta i bruk ny teknologi)

Er det eit problem?
- demokratisk problem
- menneskerett-problem
- sosiale problem
- problem i arbeidslivet

Vil den digitale kløfta bli mindre med tida, nå innbyggjarane blir meir digitalt vande?
Nei, me har ein aldringseffekt som gjer at eldre vel å ikkje ta i bruk det nyaste av teknologi


Randi R. S. Flesland, adm. dir. Forbrukarrådet:
Kommunane på nett

Testar alle 428 kommunane i landet på
- service
- tilgjengelegheit
- informasjonskvalitet

Internett, telefon og e-post
Totalt over 18000 sjekkpunkt vurderte

Kvar kommune har fått 19 henvendingar fordelt på seks sektorar
- tlf. må bli teken innen 1 min.
- e-post må bli svart på innan 5 dagar (3 av 10 kommunar svarte ikkje i det heile!)

Sosiale tenester
- barnevern (70)
- gjeldsrådgiving (41)

Kultur og fritid
- idrett

Barn og skule
- SFO (67)
- barnehage  (87)

Tekniske tenester
- byggjesak

Pleie og omsorg
- sjukeheim
- heimehjelp

Informasjonstenester
- klagemulegheiter

Kommunane skårar best på barnehage, dårlegare på barn/skule og SFO

Beste kommunar:
1. Rollag (88,9)
2. Stange (83,6)
3. Fyresdal (83,6)

Fylke:
1. Oslo (68,1)
2. Telemark (67,1)
3.

Berre 36 av 428 kommunar får godkjent (meir enn 75 %).
Store kommunar skårar best (men 3 av dei 4 beste kommunane er små).
Frå starten i 2005 til 2013 har skilnadene mellom kommunane vorte mindre.
Dei fleste svarer godt på enkle førespurnader.

Fleire kommunar har nedfelt i målsetjinga at dei skal skåra godt på Forbrukarrådet sin test. Asker kommune er ein av dei, og dei er best over heile perioden 2005-2013

Tre R-ar:
- Rask: tlf maks 5 min, e-post maks 5 dagar, internett maks 2 min søking etter kvart element
- Relevant: spørsmåla er konkrete, då må svara vera det også. Ikkje svar på det som ikkje blir spurt om
- Rett: Kunnskapsspørsmål skal svarast på med rett fakta. Er kommunen i tvil, skal dei finna ut av det

Problemområde:
1. Fragmenterte nettsider
- kva er krava til ei kommunal nettside?
- kvifor ikkje ein felles mal for kommunale nettsider?

2. Teknologi for funksjonen

3. E-post er post

4. Ny tid, ny kultur


Ingunn Bakkene Cowan, avd.dir. Lånekassen:
Ei reise gjennom ein digital sjølvbeteningsfunksjon

Har 950 000 kundar, ikkje brukarar.
138 mrd. i utlånsportefølje
29 mrd i inn- og utbet. årleg
1 mill. saker årleg
304 mill. kr til drift - 314 årsverk

Moderniseringsprosessen starta med St.mld. 12 (2003-2004)

Resultat:
- halvert saksbehandlingstid (frå 16 til 8 dagar)
- frå 1,5 mill. tlf.henvend. til 540 000
- kundesenter med 36 årsverk
- 275 000 fleire kundar
- 60 færre årsverk
- red. sjukefråver og betre arb.miljø
- gevinstrealisering 2014: 70 mill. kr (som blir tilbakeført til statskassen)

84 % vel no el. signering

Visjon: Lånekassen skal bli oppfatta som den mest moderne offentlege verksemda i Norge

[Min kommentar: Heile presentasjonen ber preg av at Lånekassen eigentleg ønskjer å vera ei privat verksemd. Ikkje eitt ord om den offentlege oppgåva og forankringa]

Spørsmål og diskusjon knytt til innlegga så langt
Eg: Har Forbrukarrådet vurdert samarbeid med Difi på kommunetesting, sidan det er ein god del overlapping?
Randi Flesland: Har ikkje vurdert eit slikt samarbeid fordi dei oppfattar undersøkingane som ulike

Får Lånekassen sin 24/7-strategi følgjer også brukarstøtta (som evt. må utvida svartida)?
Nei, dei har faste opningstider for kundesenteret og har ikkje vurdert det.

Kor stor del av Lånekassen sine brukarar vel digitale løysingar?
Det er mindre enn ein prosent som brukar papir, så for alle praktiske føremål er det 100 % på digitale løysingar

Ingunn Bakkene Cowan: I mange tilfelle blir personvernet betre ivareteke med digitalisering. Eksempel: No blir informasjon om sjukmelding berre henta som ein prosentsats (frå NAV?) mot tidlegare der brukarane gjerne sende mange tilleggsopplysningar (diagnose, epikrise ++).

Spørsmål/kommentar frå salen: Student som har søkt om studielån og fått opplyst at saksbehandlingstida er 2 mnd! :)

Nina Viksæter Aulie, IKT-direktør NAV:
Formar NAV teknologien eller er det omvendt? Om betydninga av IKT for NAV-reforma

• NAV etablert i 2006
• "ein skjerm i staden for tre"
• ikkje mykje rydding på bakrommet - ikkje tid!
• etableringsprogram budsjett 3 mrd kr (inkl. IKT)
• Reform av arbeid, velferd og inkludering
• kvalifiseringsprogram
• arbeidsevnevurdering
• arbeidsavklaringspengar (AAP)
• endring i oppfølging av sjukefråver
• Pensjonsreforma (nytt lovverk 01.01.2011)
• nytt lovverk 01.01.2011 (ny IKT-løysing, ny organisering)
• pernsjonsprogrammet budsjett knapt 3 mrd kr

• Ny uføretrygd frå 01.01.2015

Hovudutfordringa er IT-system bygde for fortidas organisering, som tette siloar.

NAV betalar ut 13.000,- kr i sekundet gjennom heile året!

> 300 IT-system
12 kjernesystem
19.000 tilsette
3 mill. brukarar

Smidig utvikling - TOGAF - distribuerte løysingar

Målet for NAV er å automatisera enklare oppgåver, sentralisera desse og kombinert med auka sjølvbetening frigjera arbeidskraft som kan brukast til å hjelpa folk inn att i arbeidslivet.

Viktig at IKT-løysingar er i ein slik stand at dei ikkje er til hinder for politiske endringar!

Felleskomponentar er viktig også for NAV
Offentlege standardar
Sikker digital e-post
eDag

Svaret på det innleiande spørsmålet er forøvrig ja. NAV både påverkar og blir påverka.


Margunn Aanestad, prof. ved Inst. for informatikk, UiO:
Kvifor er store IKT-system så vanskelege å lykkast med?

Eit godt eksempel på gamle IKT-system som vanskeleggjer politiske endringar er den nye straffelova. Det er eit stort demokratisk problem!

Me må også våga å snakka om IKT som eit problem, ei utfordring (men det er nesten fråverande i offentleg omtale av IKT).

Me manglar "lærebøker" for komplekse IKT-prosjekt!

Verkelegheita er kaotiske, rotete tilstandar, med mange bindingar til gamle system. Men nesten alle rettleiarar osv. tek utgangspunkt i ei perfekt verd.

Aktuelle bøker:
"From control to drift"
"Risk , complexity and ICT"

Me høyrer ofte "det trengst sterkare styring!"

Eksempla samla "IKT og samhandling i helsesektoren" problematiserer dette synet.
Ikkje "utrulling", men lokal "rotfesting" av ny teknologi
- tilpassing, eksperimentering og læring etter implementasjon
- endring av IKT-løysing, arb.rutinar, organisering

Nasjonale, sentralt styrte initiativ
Utfordring: "Kollektive handlingsdilemma"
 - individuell rasjonalitet -> kollektiv irrasjonalitet
- "sitja på gjerdet"

Tradisjonell tilnærming er sårbar overfor denne typen

EPJ i Danmark
Sundhedsstyrelsen
- grunnstruktur for EPJ
- vart avslutta etter nokre år

Vejle, Viborg og Århus amt
- standardisert utveksling av pasientdata
- i dag: e-journal i sundhed.dk

Eksempel på ei lettvektsløysing som har vakse seg stor
- problemløysande snarare enn visjonære
- prioritering og sekvensering av mål, ikkje alt på ein gang
- koplar investeringar og gevinstar
- mindre avh. av eksterne partnarar

"Kultivering av installert base"
- kultivering, som motsats til konstruksjon
- "bootstrapping": bruk det du har
- fleksible standardar

Karakteristikkar av vellykka prosjekt
- gir rom for langvarige prosessar prega av læring, ikkje ovanfrå og ned
- tek omsyn til eksisterande system
- tenkjer ikkje "utrulling", men "innrullering"

Eksempel på helsesystem i Afrika:
Det går an

IKT er ikkje berre verktøy eller virkemiddel, men ei utfordring i seg sjølv
- vi må leva med kompleksitet
- standardisering og "sterkare styring" er ikkje vidundermedisin
- alternative strategiar er muleg og viser gode resultat: byggja ut frå enkle, fungerande system, ikkje starta med store, overordna planar og prosessar

Åge Andresen, prosjektleiar for EDAG, Skatteetaten
EDAG hovudprosjekt

EDAG = Elektronisk dialog med arbeidsgivar
Det er så enkelt som at dei opplysningane ein arbeidsgjevar treng, og også skal rapportera inn, skal samordnast slik at dei slepp å forhalda seg til tre ulike etatar i slike spørsmål.
Skatteetaten, NAV og SSB samarbeider om prosjektet

Der det i dag er  tre ulike innrapporteringar frå arbeidsgjevarar, skal det bli ei innrapportering av lønns- og tilsettinformasjon (inkl. arb.giv.avg og forskotsskatt).

Skatt:
Lønns- og trekkoppgåve
Årsoppg. for arb.giv.avg.
Teminoppg. for arb.giv.avg. og forskotstrekk

SSB:
Oppgåve til lønnsstatistikk

NAV:
Melding om arbeidsforhold til Aa-registeret

Alle desse rutinane blir erstatta av ei felles ordning (a-melding).

Sjølv om kommunane er viktige i skatteinnkrevjingsprosessen, er dei ikkje deltakarar i prosjektet. Men m.a. som stor arbeidsgivar i tillegg til rolla som skatteinnkrevjar, får det store følgjer for dei.

Leif Skiftenes Flak, Universitetet i Agder
Er det nok samhandling til å få ut gevinstane av IKT-investeringane?

Mål i offentleg sektor er ulike mål i næringslivet
- intern effektivisering (rasjonalisering) - [efficiency]
- ekstern effektivisering (ekstern nytte) - [effectiveness]
- demokrati - [democracy]

Men me landar ofte i ein effektiviseringsdiskusjon; det demokratiske perspektivet forsvinn fort. Det er eit val me har, det treng ikkje vera slik. Gevinstrealisering som metode, har eit likeverdig fokus på dei tre områda. Eit mål for demokrati kan t.d. vera openheit i prosessar (digitalt innsyn) og deltaking i politiske prosessar.

Tenestetrappa føreset ein samanheng mellom kompleksitet/grad av samhandling og gevinstpotensial.

Mål -> gevintar -> verkemiddel for å realisera gevinstane

Samhandlingsmåla frå 80-talet kunne gjerne vore henta frå dagens IT-planar, ikkje mykje har endra seg.

Samhandling i dag
- deling av data
- infrastruktur
   - felleskomponentar
   - arkitekturprinsipp
   - forvaltningas IT-standardar
   - arkitekturrammeverk (verksemdsarkitektur?)
   - informasjonsstruktur
- samhandlingstenester

Modningsmodell for samhandling

• Nivå 1: Samordning av arbeidsprosessar
• Nivå 2: Kunnskapsdeling
• Nivå 3: Delt verdiskaping
• Nivå 4: Samordning av strategiar

Desse nivåa blir igjen drøfta ut frå tredelinga av samhandling: teknisk, semantisk og organisatorisk.

Kvar er offentleg sektor i dag?
- me er på veg mot nivå 3 (eigentleg synsing, har ikkje dokumentasjon på dette)
- Altinn II kan sjåast på som eit forsøk på å løfta seg til nivå 4 (det same kan kanskje seiast om EDAG)

Modernisering med teknologi utfordrar den byråkratiske modellen som ligg til grunn for forvaltninga og som har utvikla seg over fleire hundre år.
Meir og betre samhandling er avhengig av politisk og byråkratisk romslegheit og bør diskuterast på høgt nivå.

Og der var batteriet flatt...

eForvaltningskonferansen 2014 - dag 1

eForvaltningskonferansen 2014 er den sjuende i rekka. Konferansen er eit samarbeid mellom LO-forbunda Fagforbundet, NTL, El & IT og avd. for forvaltningsinformatikk ved UiO.  Årets konferanse går 11. og 12. februar og her er mine observasjonar frå den.

[Litt interessant at dei ikkje har kasta seg på nyord-bølgja og døypt den om til Digitaliseringskonferansen, men det namnet har kanskje Difi rett på? eForvaltning høyrest plutseleg litt gammaldags ut, nesten som EDB.]

Presentasjonane finst på www.fagforbundet.no/ska

Fredrik Oftebro, nestleiar NTL:
NTL er sjølvsagt opptekne av regjeringsskiftet som har skjedd. Dei set si lit til at den nye regjeringa vil vidareføra den ambisiøse digitaliseringsprogrammet den raud-grøne regjeringa la opp til. Han er difor spent på å høyra statssekretær Paul Chaffey fortelja meir om det.

Tidstjuvar har vorte eit sentralt begrep for statsråd Jan Tore Sanner, og det er umuleg å ikkje kopla dette til digitaliseringsarbeidet. Men også mål- og resultatstyringa bør under lupa. Oftebro viser til professor Anne Lise Fimreite som peiker på at måla frå dei enkelte departementa blir sette ut frå snever sektortenking. Ein annan problemstilling er om kravet til rask gjennomføring kan gå på kostnad av politiske prosessar.

Paul Chaffey, statssekretær i KMD:
Regjeringas moderniseringsagenda: Fornya, forenkla og forbetra
- leiing og gjennomføringskraft
- fjerna tidstjuvar
- enklare plan- og byggjesakprosessar
- digitalisering

Interessant konferanse fordi her er det folk som ikkje berre er opptekne av teknologi, men også kva teknologien gjer med oss og kva me kan bruka den til.

Kommunereform står ikkje i overskriftene, men det er heilt klart eit område den nye regjeringa vil bli målt på.

1. Leiing og gjennomføringskraft
Naturleg å begynna her; for får du ikkje til dette, får du ikkje til resten.
Regjeringa starta med å oppretta det nye Kommunal- og moderniseringsdep., eit uttrykk for at leiing og gj.føringskraft er viktig på høgste hald.

Færre og tydelegare mål. Dei siste 10 åra har talet på mål i tildelingsbreva vorte dobla. Har vi difor fått dobbel så god forvaltning? Nei!
Målet er å redusera talet på mål

Tydeleggjera leiarane sitt ansvar og handlingsrom.

Gjennomgang av DIFI. Naturleg å ta ein slik gjennomgang både fordi DIFI har eksistert i 5-6 år og fordi overliggjande strukturar er endra.

Eitt av måla med gjennomgangen er å utvikla ein betre leiarplattform, og her er teknologi/IKT sentralt. Det kan verka opplagt, men det er det ikkje på alle nivå. Ofte er det IT-leiar som blir sendt dersom verksemdsarkitektur skal diskuterast..

2. Fjerna tidstjuvar 
Identifisera rutinar og reglar som fører til dobbeltarbied eller unødvendig arbeid.
Klart språk i staten vil bli vidareført. Her er det mykje å ta tak i. Vil også ta tak i lovtekstar som utgangspunkt både for forskrifter, rettleiarar og generelle tenestebeskrivelsar.

Har bedt underliggjande etatar å rapportera om forenklingar som er gjennomførte siste år.

3. Enklare plan- og byggjesaksprosessar
Dette punktet sa ikkje Chaffey noko særleg om.

4. Digtitalisering
Ny eforvaltningsforskrift som seier at digitalt førsteval er standard og at det krevst reservasjon for ikkje å motta kommunikasjon frå offentleg sektor digitalt.
Så er det mykje arbeid som må gjerast for å følgja opp intensjonen med forskrifta. Eitt av dei viktigaste stega er sikker digital postløysing.

Kommunesektoren er sentral i digitaliseringa, det er dei som har mest kontakt med innbyggjarane. Det har vore ei positiv utvikling dei siste åra med meir samarbeid, og KommIT-initiativet frå KS verkar lovande.

Enkelte sentrale problemstillingar:
- Difis rolle: Må sjå på rollefordeling. Kven er rådgivar i statleg sektor på innovasjonsprosessar? Er det Difi, er det Innovasjon Norge, er det andre? Korleis blir Difis rolle fylt når det gjeld leiarutvikling?

- Prioritering av IT-prosjekt: Kva prosjekt skal flyttast fram? Det er i statsbudsjettet slike prioriteringar skjer. Men er prioriteringsmekanismane for IT-prosjekt gode nok?

- Finansiering av felleskomponentar: For sterke sektorinteresser kan føra til underfinansiering av fellestiltak.

- Finna gevinstar og henta dei ut (gevinstrealisering). Ofte blir store IT-prosjekt godt dokumenterte innleiingsvis, men på gevinstsida smuldrar det ofte bort.

Politisk organisering:
Departementsnivå: Her er det etablerte strukturar og felles fora.
Statssekretærutval som blir leia av Paul Chaffey. Utvalet sitt område er snevra inn til IT.
SKATE på etatsnivå (etatsleiarar som møter og diskuterer IKT-problemstillingar). Bør delta på toppleiarnivå!

- Spørsmål om IT-planar på nasjonalt nivå og Difis roll
Ønskjer seg eit tydelegare Difi på rådgiving i IT-spørsmål som går på tvers.

- Spørsmål om forholdet mellom SKATE og statssekr.utv:
Forholdet mellom SKATE og statssekretærutvalet: Ingen formelle strukturar. Eksisterande organisasjonar og strukturar bør vera hovudregelen, utval av typen SKATE og statssekretærutval er nødvendige møteplassar for å løfta opp problemstillingar som kan falla mellom stolar.

Vidar Lødrup, direktør for kunnskapsleiing, Abelia
Abelia er 4. største NHO-forening.

Viser til område der staten har sleppt opp taket og deregulert: telekom, energi, luftfart og post og dei store endringane som har følgt på desse områda.
- auka effektivitet og kvalitet
- nye marknader er etablerte
- internasjonalt konkurransedyktige norske næringslivsaktørar

Kva seier Abelia sine medlemmer:
- ønskje om å konkurrera om å levera dei mest innovative løysingane
- meir fokus på behov enn på definerte løysingar
- meir fokus på korleis innkjøpa blir gjennomførte og at avgrensingane i regelverket i mindre grad blir problem
- meir kompetanse om off. innkjøp både hos kjøpar og leverandør
- tempo er særleg viktig for IKT-innkjøp

Har offentleg sektor det for godt slik at motivasjon for endring i mange tilfelle ikkje er er reelle?

Mange grunnar til at større IKT-prosjekt ofte blir mislykka:
- for mange prosjekt på same tid
- testar ikkje ut måla
- manglande/for dårleg leiing
- manglande risikostyring
- mistar fokus på det som skal oppnåast

Mandatet for den nye produktivitetskommisjonen:

" Kommisjonen bør også sjå på teknologi som grunnlag for endringar..."

Men er det ikkje det som er hovudpoenget? Kan verka som det er slengt på i ein bisetning..

Viktig for å lykkast med digitalisering:
- systematisk endringsleiing
- rammevilkår som gjer det muleg å vera innovative
- IKT som både drivar og muleggjerar for produktivitet

Kirsti Kierulf, leiar for KommIT:
Samordning i kommunesektoren: Arbeidsgrupper og nettverk
Saomordning stat/kommune: medl. av styringsråd

Altinn skal brukast som plattform også i kommunesektoren. Viktig med gjenbruk, kan spara sektoren for ca 750 mill. kr [tal henta frå?]
Betre innsikt og styring av IKT-bruken
- kommunar må gå saman om drift og utvikling av IT [men det har dei vel i stor grad alt gjort?]
- Oslo kommune kan frigjera ca. 50 årsverk innan plan- og byggjesak berre ved å forenkla og digitalisera garasjebygg-saker
- alle kommunar kan ikkje gjera alt på eiga hand

KommIT har 7 personar i sekretariatet, men det er over 200 personar som arbeider i ulike arbeidsgrupper.
- både store og små kommunar er viktige

Mål for 2014
Samordning i kommuneektoren
- arkitektur
- SvarUT ver. 2
- eDialog

Samordning stat/kommune
- arkitektur
- SvarUT, Altinn og Sikker post skal hengja saman
- ByggSøknad med SvarUT
- Skule - integrasjon mappe og læremiddel
- Helse
- Noark5

Auke kommunal IKT-kompetanse
- kompetanseplattform (kurs.kommit.no)
- prosjektstøtte verktøy (prosjekt.kommit.no)
- gevinstrealisering
- IKT kostnads- og modningsanalyse

Felles kommunal IKT-arkitektur
- må sjå på IKT-arkitektur på same måten som annan basis-infrastruktur (vatn, straum, kloakk)

Nasjonale felleskomponentar
- Folkeregister
- Einingsregisteret
- Matrikkelen
- Altinn
- ID-porten

Prosjektportal for felles metodikk og kunnskap om prosjektgjennomføring.

Fem digitale tips:
- spør kven som har ansvaret for digital leiing
- bruk KommIT-metodikk
- KS SvarUt (sjå video på kommIT-sidene)
- arbeid i prosjektportalen
- digitaliser med kunnskap

Elin Kristine Fjørtoft, Difi:
Korleis står det til med digitalisering?
- delen av tenester som er elektronisk tilgjengelege framleis låg, og liten auke dei siste tre åra

Nasjonal IT-styring
- Digit-utvalet føreslo ein sektorovergripande prosjektorganisasjon og ein digitaliseringsdirektør

Fleire digitale tenester
- innan 30.06.14 skal alle søknader, skjema og rapporteringar med volum > 5000 vera digitraliserte
- innan 30.06.15: volum 3-5000
- ikkje tidsbestemt: meir avanserte tenester

Danmark
- digitaliseringsbølgjer
- obligatoriske løysingar for brukarane
- eige kval.sikr.regime for alle IT-prosjekt over 10 mill. DKK
- open oversikt over utviklinga av desse prosjekta

Storbritannia
- Major Projects Authority som kval.sikr. og følgjer opp større prosjekt
- MPA etablerer også "Centers of excellence" i verksemdene
- Kompetanseakademi på Oxford-univ. for leiarar

Norge
- Utgreiingsinstruksen med rettleiar (FAD)
- Regelverk for øk.styring i staen
- +++ (mange pålegg og råd frå mange ulike etatar

Kva bør prioriterast framover?
- Solid infrastruktur
- Fleire og betre digitale tenester
- Innbyggjarane må ta tenestene i bruk

Dag Wiese Schartum, professor UiO, avd. for forvaltningsinformatikk
Teknologisk
Eit reint teknologisk perspektiv på digitalisering blir for snevert
- korte fristar for "digitalisering" kan invitera til feil

Juridisk
Å sjå på lovgivinga som eit hinder for digitalisering, blir også feil. Forvaltninga er i stor grad rettsleg styrt, gjennom lover og reglar, vedtekne etter demokratiske prosessar.

Lovmessige hinder kan også vera ønskjeleg: det er ikkje alltid det skal vera fritt fram for enklast muleg forvaltning (jf. personvern)

Organisatorisk
Skal innbyggjarane gjera meir eller mindre?
Erstatta sjølvbetening med automatisk og proaktiv forvaltning? Kva demokratiske følgjer kan det få?

Viktig at slike spørsmål blir diskuterte! Teknologien gjer det muleg for oss å kunna gjera slike val, men kva ønskjer me?

Økonomisk
Økonomiske grunnar åleine kan ikkje vera argument for digitalisering eller ikkje.

Arbeidsmiljø
Digitalisering kan dreia seg både om forbetringar, men også forverringar sett frå eit arbeidsmiljø-synspunkt

Korleis kan systemutviklingsprosessen påverkast?
1. Føregåande prosessar, fram til mandat
- økonomiske og tidsmessige rammer
- kontekst og avhengigheit
- særleg prioriterte mål og krava
- organisering, kompetanse og metode

2. Sjølve systemutviklingsarbeidet
- fastleggja implikasjonane av mål og krav

3. Godkjenning av utvikla løysing
- reell utøving av myndigheit

I dag blir hovudvekta lagt på steg 2, og altfor lite på steg 1.

Krav og mål til informasjonssystem
I tillegg til vanlege krav som effektive, brukarvennlege, somordna og sikre system, kan det også stillast krav om
- rettsrette (rettsriktige)
- transparente
- etterprøvbare
- kompetanseutviklingande

Avgjerande problem:
- mange krav og mål er så vage at dei i liten grad gir retning
- i møte med mothensyn blir vage mål utan særleg styringseffekt

- lov- og avtalerammer må eksplisitt uttrykkjast i mandatet
- mål og krav må vera konkrete ("systemet skal sikra eit godt arbeidsmiljø" er for vagt)

• Systemutvikling er ein viktig avgjerdsarena
• Bør leggja stor vek på å gi spesifikke rammer og føringar i mandat for arbeidet og bruka mandatet aktivt gjennom heile arbeidet
• Nærliggjande for fagrørsla å krevja at arbeidsmiljøspørmål blir handsama me eigen avgjerdsprosess

Torstein Brechan, tillitsvalt (NTL) i Nav

Tek utgangspunkt i skrinlegginga av det store moderniseringsprogrammet i Nav, kostnadsrekna til 3,3 mrd. kr. Prosjektet vart stoppa etter bruk av over ein halv milliard kroner.

IKT-utvikling eller verksemdsutvikling?

Tillitsvalde må leggja vekt på det siste; på det første punktet blir dei finta ut ganske raskt pga. manglande teknologikompetanse (ikkje likeverdige partar)

- må brukar heile Hovudavtalen

- forplikta arb.givar til å etterleva intensjonane

- klart språk

- opplæring

- unngå utvatning av former for medbestemming

I staden for heile tida å advara mot bruk av konsulentar (i off. sektor), må fagrørsla heller peika på betre konsulentkontroll, meir openheit, innkjøpsprosessar, kontraktsomsyn m.m.

Verksemdsstyring i Nav

- dagleg produksjonsstyring

- sanntidsovervaking

- automatisk fordeling av opgåver

- statistikkinnhenting for samanlikning

Forvaltningsfaget er under press

- forvaltning redusert til kundeforhold og "service for brukaren"

- medvit om myndigheitsutøving blir svekka

- automatisering blir likestilt med likebehandling

Manglar ikkje på ambisjonane: Det gamle systemet i arbeidsformidlinga heitte TOTALSYSTEMET (!)

Institusjonelt minne:
- manglande styring
- manglande fagforankring
- undervurderte kompleksiteten
- for ambisiøst målbilete

Er det snakk om Tress 90 eller det nye Moderniseringsprogrammet? Det passar på ein prikk begge gigant-prosjekta.

Panelsesjon med spørsmål frå salen
Kva med universell utforming i systemutviklinga?
- ikkje noko klart svar frå panelet

Frå Vegdirektoratet:
- vil gjerne ha foredraget til Brechan og så berre endra litt på overskrifter, så passar det perfekt i Vegetaten (les: Autosys i staden for Tress 90/Moderniseringsprogram)

Spørsmål/kommentar frå meg:
Difi sin undersøking av status for digitalisering byggjer på ein for svak metodikk og er difor lite egna til å seia noko sikkert om dette. Difi må rett og slett gå tilbake og gjera ein betre jobb; det må ryddast i begrep og definisjonar slik at ein veit kva ein snakkar om.

Svar frå Difi: Einig i at det er viktig at beslutningsgrunnlaget er viktig og må vera mest muleg korrekt for å kunna fungera som vegvisar i digitaliseringsarbeidet.

2013 - året då el-bilen slo gjennom

El-bil, her representert ved nye BMW i3
(Foto: M 93  CC-BY-SA)

2013 står att som det året el-bilen vart nesten vaksen og for alvor vart eit reelt alternativ til forbrenningsmotoren. Salsstatistikken viser at el-bilen konkurrerer heilt i toppen og Nissan Leaf var den tredje mest selde bilen i fjor. Tesla gjer det også godt, men topp-plassering i september pga. mange førehandsbestillingar, men den har også selt godt resten av året. Dessverre finn eg ikkje statistikk for nybilsal 2013 fordelt på modell. Opplysningskontoret for vegtrafikk, OFV AS, krev betalt abonnement for å gi tilgang til meir avanserte søk i databasen.

Dårleg statistikk!
Dessverre er det ikkje råd å finna oversikt over bilsalet fordelt på modell, eg finn det i alle fall ikkje. OFV tilbyr slike søk, men då må du teikna abonnement som kostar del. Dette er uhøyrt, denne typen statistikk burde liggja ope. Hei bilindustri, har de høyrt om opne data?

El-bil aukar relativt mestSamla for 2013 vart det selt 7882 el-bilar, noko som utgjer 5,5 % av alle nye bilar i fjor. Men salet av el-bilar auka sterkt i løpet av året slik at el-bilar utgjorde 11,2 % av alle nye bilar i desember. Tilgang på fleire modellar og generelt stor merksemd rundt el-bilar er hovudgrunnane. Den kraftige relative auken slår også ut på gjennomsnittsforbruket til nye bilar. I 2013 var gjennomsnittforbruket for nye bilar 115 g CO2/km, noko som er ein nedgang på 18 g samanlikna med året før.

El-bilen ser skikkeleg ut
Frå å vera rare bilar med tvilsom bruksnytte, har el-bilen vorte vaksen og me har fått modellar som ser ut som "normale" bilar. Nissan Leaf ser ut som ein vanleg bil (eg vil jo seia at den er like lite pen som ein ordinær Nissan eller Toyota), BMW har komme med den første bilmodellen konstruert frå grunnen av som el-bil (vel å merka frå ein av dei store produsentane) og Tesla har teke verda med storm med sin Tesla Model S som sprengjer gamle rammer for rekkevidde, i tillegg til at den er ein el-bil i luksusklassen.

Fordelane tek snart slutt
Dei mange fordelane el-bilane nyter, er sjølvsagt også ein viktig grunn til den store interessa. Det gjeld ikkje minst i Oslo. Sjekk denne lista med subsidiar og frynsegoder:

• Fritak for eingangsavgift og meirverdiavgift
• Gratis parkering på kommunale p-plassar
• Gratis passering i alle landets bomstasjonar og fritak for rushtidsavgift
• Fri tilgang til å køyra i kollektivfeltet
• Årsavgifta er berre kr 415 kr (i 2013)
• Gratis lading på dei fleste offentlege ladestasjonane 
• 50% rabatt på firmabilskatt
• Gratis transport av elbilen på riksvegferjer (men føraren må betala)
• Statens regulativ gir eit ekstra tillegg (15 til 80 øre i 2013) i kilometergodtgjersle for el-bil

Med gratis bompassering, gratis parkering på tildelte plassar, billeg årsavgift og køyring i kollektivfeltet er det ikkje rart om el-bil er eit freistande alternativ til den vanlege bilen. Men dette kan ikkje halda fram; problema har alt meldt seg med kø i kollektivfelta. Det vil ikkje bli noka god sak for Frp å måtta innføra avgifter og restriksjonar på el-bilen, men det lyt nok til.

Kva med hybrid?
Elles er hybridbilen truleg det mest fornuftige valet, men sidan den ikkje nyt godt av nokon av dei generøse tiltaka for el-bilar, blir den for dyr for mange. Eit godt eksempel på at det beste er det godes fiende. Diskusjonen om kor miljøvennleg el-bilen eigentleg er, blir også stadig sterkare. I mange tilfelle er nok el-bilen bil nr. 2, eller til og med 3. Det blir også hevda at subsidiering av el-bil er ei subsidiering av dei som har mest frå før. Det er neppe dei med lågast inntekt som er typiske el-bilkjøparar.

Jon Bing

Jon Bing på scenen - eit kjent syn
(Foto: Andre Eide CC-BY-SA)

Me skal alle døy, før eller seinare. For Jon Bing sin del vart det dessverre før. I ein alder av 69 år hadde han hatt mykje å gi oss av sin unike kunnskap om jus & IT, men slik skulle det ikkje bli.

Jus & IT
Fleire som kjende Jon Bing godt, har skrive langt og interessant om den spesielle posisjonen hans og det banebrytande arbeidet han gjorde i skjeringspunktet mellom faga jus og IT; det som skulle få namnet rettsinformatikk. Trass i nasjonal anerkjenning var han var meir kjend internasjonalt enn mange veit. Kollega av Jon Bing, Olav Torvund, har skrive dette etterordet.

SERI
Jon Bing bygde opp Senter for rettsinformatikk - SERI - eit sterkt fagmiljø der særleg personvern står sentralt. Det første arbeidet med personvern var då også hovudsaka som leia fram til etableringa av senteret. Det er interessant å tenkja på at feltet Jon Bing var pioner på, seinare har fått ein framståande posisjon og mange sterke stemmer i USA, t.d. Larry Lessig, Jonathan Zittrain og TimWu. Mange av desse er knytte til viktige institusjonar som Berkman Center for Internet and Society ved Harvard og Stanford Center for Internet and Society, senter som på sett og vis kan samanliknast med SERI.

Historieforteljaren
Eg hugsar best historieforteljaren Jon Bing. Han var ein mykje brukt foredragshaldar på grunn av kombinasjonen stor fagleg autoritet og glitrande historieforteljar. Det finst mange som har ein av desse eigenskapane, men ikkje så mange som har begge. Eg hugsar eit par av historiane hans, i alle fall delar av dei:

Code is Law
Jon Bing fortalde om innføring av ei ny lov om godtgjersle for soldatar i militæret. Eit av punkta var godtgjersle for avslutta militærteneste. Men det var siste samling før sommaren og mange lover skulle bankast gjennom, så i farten vart ikkje "avslutta førstegangsteneste" definert. Kven hadde rett på denne godtgjersla, var det dei som hadde fullført heile førstegangstenesta, dei som av ulike grunnar vart dimitterte etter halvferdig teneste, eller endå tidlegare? Programmerarane i Rikstrygdeverket fekk problemet i fanget og som praktiske menneske bestemde dei seg for at avtent verneplikt på 14 dagar eller meir, ga rett til utbetaling. Eit glitrande eksempel på Larry Lessigs "Code is Law".

Om datakvalitet
Det andre eksempelet handlar om datakvalitet, eller mangel på slik. Det svenske forsvaret kalla inn personar til verneplikt. 30 døde personar vart kalla inn - og 9 av dei møtte fram! (Tala er usikre, men poenget er klart).

Jon Bing har publisert mykje. Eg vil til slutt trekkja fram boka "Internet Governance - Infrastructure and Institutions" som han redigerte saman med Lee A. Bygrave.