Bitcoin - eit forsøk på avklaring

Illustrasjon: Xinhua

Det er ikkje lett å setja seg inn i Bitcoin-fenomenet for dei som ønskjer å forstå meir av den digitale valutaen. Diskusjonen går høgt mellom dei som avfeier valutaen som tull & spekulasjon, og dei som ser Bitcoin nærmast som ei redning for samfunnet. Først ein gjennomgang av hovudargumenta på kvar side, og etterpå eit par eksempel på bruk av Bitcoin (use cases).

1. Bitcoin er berre tull
I denne gruppa finst det mange innan dagens finansverd, og fleire av dei skikkelege tungvektarar. Paul Krugman, Nobelprisvinnar i økonomi i 2008,  har kritisert Bitcoin kraftig, mellom anna i artiklane Bitcoin is evil og Bits and Barbarism i New York Times. Ein annan Nobelpris-vinnar i økonomi (2013), Robert J. Schiller, er overtydd om at Bitcoin er ei boble: "It is a bubble, there is no question about it. ... It's just an amazing example of a bubble." Schiller er ekspert på bobler og fekk Nobelprisen for arbeidet sitt innan dette feltet.

Men det er verdt å ha ein annan økonom, kanadiske John Kenneth Galbraith, sine ord i minne når ein trekkjer fram sysnpunkt frå ulike økonomar: "Økonomi er den einaste disiplinen der to personar med stikk motsett synspunkt begge kan få Nobel-prisen".

Det skal noko til å leggja seg ut mot tungvektarar i økonomi i diskusjonen om Bitcoin, men eg tykkjer det går klart fram av både Krugmans og Schillers uttalelsar at dei ikkje har peiling på teknologi. I diskusjonen om Bitcoin er det nødvedig både med økonomi- og teknologikunnskapar for å forstå både mulegheiter og problem. Hovudproblemet i diskusjonen ser ut til å vera at økonomane ikkje forstår teknologien, medan teknologane ikkje forstår økonomi.

2. Bitcoin er den nye økonomien
Dette blir hevda av dei mest ihuga Bitcoin-entusiastane, som oftast er teknologar (ok, nerdar då). Mange har eit liberalistisk grunnsyn (eller anarkistisk) der staten er den stor og stygge ulven og alt som kan svekkja den er av det gode. Tanken på å kunna kortslutta dagens finanssystem er også langt framme hos desse, som dette populære "slagordet" på ulike Bitcoin-forum viser: "I just replaced your entire industry with 100 lines of Python code."

Bitcoin-entusiastane ser ut til å tru at ein Bitcoin-økonomi kan eksistera heilt på sida av samfunnet, som eit skyggesystem. Dei meiner det er umuleg for styresmaktene å gripa inn og stoppa Bitcoin, eller andre krypto-valutaer. Men dei ser ut til å gløyma at Bitcoin ikkje kan eksistera i eit vakuum; Bitcoin må forhalda seg til dagens økonomi skal den bli ein suksess. Det blir omtrent som om du vil byggja din eigen motorveg og gløymer at all på- og avkøyring blir regulert av andre. Alle veksling til og frå Bitcoin, som er heilt essensielt, kan kontrollerast av styresmaktene.

Midt mellom?
Eg trur nok sanninga ein stad mellom dei to ytterpunkta. Bitcoin kan revolusjonera overføring av pengar på nettet og er slit sett ein typisk disruptiv teknologi. Noko av feilen som blir gjort av begge leirar, er at Bitcoin blir vurdert som å skulla ta over for dagens valuta. Eg trur Bitcoin sin plass er som tilleggvaluta, særleg for nettbaserte transaksjonar (som det blir stadig meir av).

Eg trur eksempel på bruk av Bitcoin kan kasta lys over fordelane med valutaen.

Eksempel 1: Overføring av pengar
Belinda er frå Filippinane og arbeider på eit norsk hotell. Ho sender delar av lønna si tilbake til familien på Filippinane. Dei har ikkje bankkonto, men dei har mobiltelefon. Tidlegare har Belinda brukt både banktenester som Western Union og personlege kontaktar for å senda pengar. Det første er svært dyrt, og det andre har ho brent seg på ved at personar har stukke av med pengane.

Belinda har skaffa seg ein brukarkonto på Justcoin.com og der vekslar ho inn den delen av lønna ho sender til familien. Så loggar ho inn i Justcoin og sender Bitcoin til familien si adresse. Familien på si side går til den lokale Bitcoin-minibanken og tek ut delar av det i filippinske peso og delar i amerikanske dollar. Dei betalar eit lite gebyr for denne vekslinga.

Eksempel 2: Netthandel
Eg har lenge tenkt å kjøpa meg ein seddel med 100 trillionar zimbabwe dollar - sedlar som stammar frå hyperinflasjonen i Zimbabwe for 5-6 år sidan. Dei finst i rikt monn på eBay, og når eBay no har begynt å ta Bitcoin som betaling er det "hur enkelt som helst" å betala dei ca. 100 kr det kostar. Det er ikkje behov for å bruka PayPal, og den sparte kostnaden deler eg med eBay.

Eksempel 3: Tilbakebetaling av utlegg
Eg var ein runde på byen med ein kamerat. Han betalte for ølet som vart konsumert. Eg betalar tilbake det han la ut ved å overføra tilsvarande sum i Bitcoin til Bitcoin-adressa hans (kameraten sin offentlege nøkkel).

Eksempel 4: Innsamling
Bjørn driv innsamling til ein barneheim i Tanzania. Han tenkjer at viss familien som driv barneheimen i tillegg skaffar seg ei Bitcin-adresse (Bitcoin-lommebok), kan dei motta pengar oftare og frå fleire enn i dag. Bjørn hjelper dei med å setja opp ei nettside og på den publiserer han Bitcoin-adressa. Familien i Tanzania vekslar inn Bitcoin hjå den nystarta vekslingstenesta, til eit gebyr som ligg langt under det bankane elles i landet tek.