Klassiske bilar med jubileum i 2015

Alpina - BMW-foredlaren

Klassisk Alpina lettmetall-felg. Kanskje er felgane det som
er mest kjent med Alpina. (Foto: www.e60-forum.de)

I det 2015 ebbar ut, er det på sin plass å markera nokre viktige bilhistoriske jubileum. Eit par av dei skulle vore markerte i fjor (2014), men det forsømde eg.

I 1965 starta Burkhard Bovensiepen eige selskap. Faren hadde drive eit firma som laga skrivemaskiner med namnet 'Alpina'. Sonen ønskte å ta med produktnamnet vidare, men var berre interessert i bilar (seinare også vindyrking).

Han starta med å modifisera nye BMW-modellar frå den tida, men frå slutten av 1970-åra starta firmaet å laga eigne bilar med BMW-modellar som utgangspunkt. Etter kvart bygde dei også opp eit eige forhandlarnett av utvalde BMW-forhandlarar. Den første BMW Alpina-modellen var ein B6 2.8 - ein BMW 3-serie som kom med modifisert motor og Alpina-dekor som skulle bli så kjent (blå og grøn dekor langs sidene, og dei spesielle Alpina-felgane).

BMW Alpina B6 2.8 - den første eigenproduserte modellen
frå Alpina. Legg merke til klassiske Alpina-felgar og -dekor.
(Foto: www.100octane.de)

Alpina har hatt, og har framleis, eit tett og godt samarbeid med BMW, noko som har vore heilt avgjerande for eksistensen. Det er lett å tenkja seg at Alpina kunne vorte ein konkurrent til dei dyraste modellane frå BMW, men dei har klart å manøvrera seg inn i ei nisje der det er har vorte ein vinn-vinn-situasjon. Alpina har delvis skapt nisja sjølve, utan at dei har teke nemneverdige delar av BMW-salet. Tvert om har dei styrka BMW-profilen ved å utvikla bilar som i utgangspunktet har vore gode, til heilt spesielle luksus-sportsbilar. Det er kombinasjonen av luksus/komfort og sportslege køyreeigenskapar som er Alpina sitt varemerkje.

Den fremste konkurrenten til Alpina kunne fort vorte BMW sin eigen M-sport. Denne feirer 40 år i år, med etableringa i 1975. Mange firma har etablert seg med liknande forretningsidé som Alpina, som vidareforedlar/tuningekspertar av kjende bilmerke og -modellar. Namn som Abarth, AC Schnitzer, Brabus, Hamann og Irmscher kling godt hjå bilentusiastar. Premium-merka (BMW, Mercedes og Audi) har alle spesielle versjonar av enkelte modellar, enten utvikla innomhus eller i samarbeid med andre firma. AMG var lenge ein kjend Mercedes-foredlar, og vart til slutt overteke av Mercedes og innlemma som ein parallell til BMW sin M-sport. Audi har også si S-linje av sportslege utgåver av standardmodellar, igjen etter mønster av M-sport.

Alpina-historia er godt dokumentert av James Taylor

Men det er BMW M-sport som er stjerna; dei har opparbeidd seg eit renommé som ingen andre. Det som skil M-sport og Alpina er først og fremst luksus og komfort. M-sport er som namnet indikerer motorsport, med vekt på foredling av motor og understell til meir sportsleg karakter. Alpina har som tidlegare nemnt ein tilleggsdimensjon i luksus og komfort, og har difor klart å unngå direkte konkurranse med BMW M-sport.

BMW 3-serie

Den første 3-serien, ein 316.
Storbrødrene 320i og 323i hadde doble lykter.
(Foto: Wikipedia)

Den første 3-serien, BMW 316 (E21).
Storebrødrene 320i og 323i hadde doble lykter.
(Foto: Wikipedia)
BMW 3-serie kom i 1975 med BMW 316 og er den største enkeltsuksessen i BMW-historia. 3-serien avløyste 02-serien (klassiske 2002, og dei mindre motorvariantane 1802, 1602 og 1502). Internt, og blant BMW-kjennarar, hadde den modellnamnet E21.

Dei firesylindra motorane i 316 og 318 (og 315) vart supplerte med den kjende 6-sylindra rekkemotoren i 320i, 323i og seinare 328i. Det fanst også ein firesylindra 320i, og eg hadde ein slik bil midt på 1980-talet :)

Til saman har det komme 6 modellar av 3-serien sidan 1975:

E21 (1975 - 1983)
E30 (1982 - 1994, her kom også den første, legendariske M3-modellen)
E36 (1990 - 2000)
E46 (1998 - 2007)
E90 (2005 - 2013)
F30 (2012 - )

Av desse har eg eigd ein E21, to E36 og ein E46. Alle har sine personlege favorittar, men om eg fekk velja fritt blant 3-serien til alle tider, trur eg førstevalet ville vorte den originale E30 M3, og etter det M3-versjonen av E46 (kanskje M3 CLS).

Ford GT40

Ford GT40 - eit ikon! Her i Gulf-fargar
(etter oljeselskapet). Foto: Wikipedia

Så kjem det ei forseinka jubileumshelsing, til Ford GT40. Den såg dagens lys i 1964, og skulle vore feira i fjor.

Ford GT40 er kanskje den største racing-suksessen i Ford-historia, i alle fall i Europa. Den første versjonen i 1964 vart ingen suksess, det var mykje problem med bilen. Så mykje problem at bilen vart sendt til Caroll Shelby, mannen bak klassikarar som Shelby Mustang GT-500 og AC Cobra. Shelby fekk skikk på bilen og i 1965 kom den første seieren. Det var likevel åra 1966-69 som skulle bli dei store.

Kollisjon mellom Ford og Ferrari
Historia bak konstruksjonen av bilen er veldig spesiell. Ferrari-boss Enzo Ferrari tok kontakt med Ford og lufta idéen om sal av selskapet til Ford. Ford sette i gang undersøkingar av Ferrari, men då det viste seg at Ferrari ikkje kunne delta med eigne bilar i Indy 500-løpet på grunn av Ford, var Enzo Ferrari forbanna og kutta alle samtalar. Det gjorde Ford-sjefen Henry For II minst like forbanna, og han gav teknikarane sine beskjed om å laga ein sportsbil som kunne knusa Ferrari.

Seier i Le Mans fire år på rad
Bilen vart Ford GT40; bygd i England, men med amerikansk V8-motor. Namnet GT40 kom av at bilen berre var 40 tommar høg (rundt 102 cm!). I versjon II, som vart starten på den suksessrike perioden, hadde den ein 7-liters V8-motor. Bilen tok først dei tre første plassane i Daytona-løpet, deretter skjedde det same i 12-timarsløpet i Sebring, før det heile vart krona med plass 1, 2 og 3 i Le Mans! Og så vart det seier i 1967, 1968 og 1969 i Le Mans. Snakk om hevn frå Ford si side!

Som ein del av 40-årsfeiringa og markeringa av eit av dei største ikona i Ford-historia, vart Ford GT presentert i 2004. Opprinneleg skulle den ha hatt namnet Ford GT40, men krangel over lisensiering av namnet gjorde at Ford berre kalla den GT. Den er i det ytre veldig lik originalen, men noko høgre. I GT40 måtte sjåføren liggja bakoverlent for å få plass! Rånarar hadde sikkert ikkje hatt noko i mot køyrestillinga, men for andre vart det ubehageleg.

Ein heilt ny Ford GT er planlagt til neste år (2016). Så får me sjå om GT40-namnet dukkar opp att; det er nemleg eit nytt firma som har opphavsretten, så Ford kan forhandla på nytt. Så kan ein jo spørja seg kvifor i all verda dei gav frå seg det namnet! Berre ein av mange dumme ting Ford har gjort opp gjennom åra..

VW Golf

Den originale Golf-en, her i GTI-versjon
(Foto: Wikipedia)

Den originale Golf-en, her i GTI-versjon
(Foto: Wikipedia CC BY-SA 3.0)
Den første Golf-en var klar i 1974 og hadde 40-årsjubileum i fjor. Eg er difor eit år for seint ute også her, til liks med Ford GT40.

VW Golf representerer kanskje det største enkeltframsteget nokon bilmodell har hatt. Den skulle avløysa suksessen VW-bobla, og det var meir enn dristig å gjera ei så radikal endring. Den nye modellen hadde absolutt ingen ting til felles med forgjengaren, anna enn 'VW'-symbolet. Der bobla var basert på tenknologi og design frå ca. 1940 (1939 for å vera nøyaktig), representerte Golf det moderne. Formgjevar var Giorgio Giugiaro, sannsynlegvis den fremste bildesignar me har hatt.

Bilen hadde tverrstilt, 4-sylindra rekkemotor og hadde difor veldig god plassutnytting. Tverrstilt motor var ikkje ein VW-innovasjon; det var Sir Alex Issigonis som stod bak innovasjonen framhjulsdrift kombinert med tverrstilt motor i legendariske Morris/Austin Mini, seinare berre kjent som Mini.

Golf er kanskje bilverdas største modellsuksess og det er så langt produsert over 30 millionar av den! Dagens modell er den sjuande i rekkja og har spennande variantar som hybrid-modellen GTE og den reint elektriske e-Golf.

Gjeld - dei 5000 første åra

Debt - The First 5,000 Years

I begynnelsen var... gjeld!
Det er essensen i David Graebers monumentale skrift over utviklinga av gjeld dei siste 5000 åra. Det betyr at han startar med den sumeriske kulturen 3000 år f. Kr. og endar med den førebels siste gjeldskrisa i 2008/2009.

Boka er også eit definitivt oppgjer med den seigliva myten om byttehandel som opphavet til pengar. Det er ein myte som går att i alle økonomiske lærebøker, men som mange antropologar har hevda ikkje stemmer med det ein veit om tidlegare kulturar og samfunn.

Antropologi
David Graeber er sjølv sosialantropolog med økonomisk antropologi som spesialområde. Han er fødd i USA og har utdanninga si der, og han hadde også ei stilling ved Yale University. Han fekk likevel ikkje fast stilling der, noko som skapte mykje oppstyr. Han fekk støtte frå ei rekkje antropologar i den saka. Sidan 2008 har han halde til i England og er no professor ved London School of Economics. Han vart nok for radikal for dei amerikanske universiteta..

"We are the 99 percent"
Graeber var ein sentral del av Occupy Wall Street-aksjonane i 2011 og har fått æra for slagordet "We are the 99 percent".

Gjeld som grunnlag for det meste
Boka "Debt - The First 5,000 Years" tek som tittelen seier, for seg historia til gjeld. Graeber spenner opp eit stort lerret og trekkjer inn mange aspekt. Han viser kor sentralt omgrepet 'gjeld' har vore til alle tider, og dei dramatiske konsekvensane det har hatt. Gjeld har vore grunnlag for liveigenskap og slaveri, og sal av kropp og sjel. Det er ikkje rart omgrepet også har vore sentralt i filosofi og religion.

Religion og gjeld
Alle dei store religionane har omtale av gjeld, og særleg (åger)renter. Det blir i grunnen ikkje skilt på ågerrente og rente. Islam er kanskje mest kjent for forbodet mot å krevja renter, men også Bibelen (det gamle testamentet) og Tora-en/Talmud har tekstar som indikerer eit forbod. For dei to siste har det likevel opp gjennom tidene vorte tolka og fortolka slik at ein har funne vegar rundt forbodet. I kristendommen vart det tolka som at ein kunne krevja renter frå framande, i jødedommen var det ok å krevja renter frå alle ikkje-jødar (Gentiles). Islam er difor den einaste av dei store religionane som framleis har eit forbod mot å krevja renter for lån.

Jødar vart utestengde frå nesten all anna næring enn pengeutlån, og vart dermed på sett og vis tvinga" inn i bankverksemd.

Gjeld for 5000 år sidan
Dei første kjende nedteikningane av gjeld finn me hjå sumerarane. Dei hadde eit velutvikla handelssystem basert på kreditt, og brukte leirtavler til å halda styr på kven som skulda kva. Dette var 2-3000 år før pengar vart "oppfunne". Kreditten er det som på moderne økonomispråk blir kalla IOU (I owe you). Så fort slike IOU startar å skifta hender, får me eit pengesystem basert på kreditt.

Aksial tidsalder (800 f. Kr - 600 e. Kr.)
Etter å ha drøfta bruken av kreditt i det sumeriske samfunnet, brukar Graeber følgjande inndeling:

1. Aksial tidsalder (800 f. Kr. - 600 e. Kr.)
2. Middelalderen (600 e. Kr. - 1450)
3. Tida for dei store kapitalistiske imperia (1450 - 1971)

Den aksiale tidsalderen har fått namnet sitt frå samanhengen mellom tre område og tre viktige personar: 

Hellas - India - Kina
Pythagoras - Buddha - Konfusius

Desse tre sette sitt stor preg både på eigne samfunn og etter kvart samfunn over store delar av verda.
I denne tidsalderen vaks alle dei store filosofiske og religiøse retningane fram.

Dei første pengane
Det var også i denne tida dei første myntane vart laga. Det skjedde i kongeriket Lydia (no ein del av Tyrkia) rundt år 600 f. Kr. Dei første myntane var av elektrum som er ei blanding av sølv og gull som finst naturleg. Klumpane var hamra flate og forsynte med inskripsjonar. India og Kina følgde fort etter i myntdanning: Det var private aktørar som starta opp, men det vart fort monopolisert av styresmaktene (= Kongen/Keisaren).

Krig = pengar
Bruken av myntar hengde tett saman med krigføring. Kongen måtte lønna (leige-)soldatane, og det skjedde helst med myntar. Handel i små samfunn der alle kjende alle, skjedde stort sett med kreditt, men handel med framande skjedde gjerne med myntar. Det siste var mest praktisk, for ein kunne ikkje stola på at ein framand kom til å gjera opp for seg.

Krig og våpenmakt har til alle tider vore grunnlag for stort pengeforbruk og mykje gjeld. Kongar har til alle tider sett seg i stor gjeld for å kunna rusta ut hæren og gå til krig. Det har også vore ein klar samanheng mellom militær aktivitet - myntdanning ("coinage") og slaveri.

Middelalderen (600 e. Kr. - 1450)
Middelalderen har fått eit ufortent dårleg rykte. "Den mørke middelalderen" er eit velkjent uttrykk, men altfor lite nyansert. Store rike gjekk i oppløysing i denne tida, ikkje minst Romarriket, og mange store byar gjekk også i oppløysing. Med dei store imperia forsvann også dei store arméane, og med dei forsvann også pengar i stor grad. Pengar var som tidlegare nemnt, sterkt knytte til militære aktivitetar og først og fremst brukt til å lønna soldatar. Men det betydde ikkje ein retur til byttehandel, som mange økonomar feilaktig sluttar. Pengar vart reduserte til måleeining ("unit of account"). Middelalderen representerte ein overgang frå fysiske til virtuelle pengar.

Worst of times, best of times
Katastrofar og vekst gjekk hand i hand. Svartedauden prega store delar av Europa, men ikkje alt var svart: "It was the worst of times, it was the best of times". I kjølvatnet av katastrofar som Svartedauden vart det etter kvart også gode vilkår for dei attlevande.

Kulturlivet var til dømes på det høgste  ved inngangen til 1500-talet i England. Vanlege folk fekk relativt god råd, og det vart laga lover som forbaud folk flest å kle seg i silke og hermelin (!). Talet på høgtids- og festdagar var "all time high", og så mykje som mellom ein tredjedel og halvparten av alle dagar i året var festdagar!

Han-dynastiet og byråkrati
Av dei tre rika i den aksiale tida; Hellas/Midt-Austen, India og Kina, var det berre det kinesiske imperiet som overlevde. Han-dynastiet har regjert nesten uavbrote i over 2000 år. Ein viktig del av suksessen var oppbygging av eit svært omfattande byråkrati. Som Max Weber sa: Så fort ein får etablert eit effektivt byråkrati, er det omtrent umuleg å bli kvitt det!

Han-dynastiet var bygt på den konfusianske filosofien: pro-marknad, men anti-kapitalistisk. Det er noko som har følgt Kina heilt fram til i dag.

Idéen om den frie marknaden og "den usynlege handa" var heller ikkje framand i den muslimske verda. Det blir referert til Muhammed som nekta å gripa inn og regulera (setja ned) prisane for det var opp til Allah å bestemma prisar. Ein viktig grunn til at handelsverksemd og marknader generelt fungerte så bra i den muslimske verda, var i stor grad den sjølvpålagde avvisinga av renter på lån. Dermed kunne "kapitalismen" styra seg utan særleg innblanding frå staten, utan at den gjekk heilt over styr.

Tida for dei store kapitalistiske imperia (1450 - 1971)
Etter Middelalderen vart det igjen ein retur til fysiske pengar. Framveksten av bankverksemd skjedde særleg i Italia, frå 1100 og framover. Men den første sentralbanken vart oppretta i England, i 1694. Den vart skipa av 40 handelsmenn baserte i London og Edinburgh. Som så ofte før, var det kongen sine krigsaktivitetar som var grunnen til behovet for meir pengar. Dei 40 handelsmennene lånte kongen 1,2 mill. pund til krigen mot Frankrike. Det er ein sum som enno ikkje er tilbakebetalt. Den moralske slutninga "One has to pay one's debt" gjeld tydelegvis ikkje for alle.

Økonomi som naturvitskap
Som motyting mot dei 1,2 mill. punda fekk Bank of England monopol på trykking av papirpengar. Men det var Royal Mint som laga myntar, og det var stor mangel på myntar i 1690-åra. Isaac Newton (ja, han med eplet..) var Ward of Mint, og rådgjevaren hans var filosofen John Locke. Trass i mange oppfordringar om å frigjera seg frå ibuande verdi på myntar ("intrinsic value"), heldt Locke fast på at verdien av myntar var urokkeleg knytt til verdien på dei underliggjande edle metalla. Det passa godt med den naturvitskaplege haldninga både han og Newton hadde, der dei prøvde å basera økonomiske lover også på naturvitskapleg argumentasjon. Pengar kan ikkje skapast, dei finst i naturleg form som sølv og gull, var argumentet.

Aristoteles og pengar
Det er interessant å sjå at Aristoteles sa at "pengar er ein sosial konvensjon - pengar er det ein vil at pengar skal vera". Det lyder veldig moderne, og var sikkert radikalt på si tid. Først etter 1971 vart det ei universell sanning verda over. Han var ikkje så dum Aristoteles.. ;)

Kapitalismens forbanning
Kapitalisme var eit omgrep skapt av sosialistane, og refererte til kapitaleigarane si "utbyting" av arbeidskraft. Som Graeber seier om kapitalismen:

It is the secret scandal of capitalism that at no point has it been organized primarily around free labor

Idéen om ein fri arbeidsmarknad er i følgje han ein illusjon.

Pengar skapte av byttehandel? Not!
Ein annan illusjon, som boka og denne meldinga startar med, er at pengar har opphav frå byttehandel. Skotten Adam Smith, professor i moralfilosofi ved universitetet i Glasgow, må ta mykje av skulda for dette. I boka "The Wealth of Nations" skriv han om problemet med "double coincidents of needs", noko han elles har henta frå den persiske tenkjaren Ghazali (1058 - 1111) - i tillegg til idéen om marknaden styrt av den usynlege handa.

Smith skriv om slaktaren, bryggjaren og bakaren som alle har meir varer enn dei treng, og som treng andre varer, og som dermed er avhengig av noko som heiter pengar for å få til varehandel. Problemet er berre at dette er ein fiksjon. Arkeologar har heile tida sagt at det ikkje finst hald i at slike samfunn har eksistert! Dei har berre eksistert som ein modell, og modellen har etter kvart vorte ein objektiv realitet, og den har funne vegen inn i alle økonomiske lærebøker.

Nixon-sjokket
Den 15. august 1971 kunngjorde president Richard Nixon at koplinga mellom dollar og gull var oppheva, og at dollaren skulle flyta fritt. Fram til då kunne andre statar veksla inn amerkanske dollar mot ein fast gullpris på $35 pr. unse. Prisen på gull gjekk til himmels straks, og den steig til over $600 pr. unse. Utover det, skjedde det i grunnen lite. At pengar til slutt gjekk over til å bli ein sosial konvensjon, som alt Aristoteles hadde sagt, skapte inga stor endring i seg sjølv. Men det vart starten på ein langvarig epoke med inflasjon.

One has to pay one's debt (viss du ikkje er veldig stor..)
Amerikanske dollar er verdas reserve-valuta ("reserve currency") og har gitt USA ein fordel utan sidestykke. Andre statar med reservar i US dollar kan stort sett berre bruka desse til å kjøpa amerikanske statsobligasjonar. USA låner dermed pengar frå heile verdssamfunnet, og det beste/verste er at alle veit at desse pengane ikkje kan/vil bli tilbakebetalte! "One has to pay one's debt" gjeld ikkje alle..
Og igjen er det militærmakt som ligg  bak det heile.

Men på same tida insisterer USA, gjennom m.a. IMF og Verdsbanken, at andre land skal overhalda gjeldsforpliktelsane sine gjennom stram pengepolitikk. Seinast under Hellas-krisa har dette vorte eksteremt synleg: Tommeskruen som er sett på Hellas er i stor grad for å redda lån frå europeiske bankar; lån som dei visste hadde høg risiko. Det er heilt øydeleggjande for kapitalismen at slikt skjer; det er faktisk veldig viktig at enkelte lån ikkje blir betalte tilbake, elles blir risikovurdering ein bløff.

Aktivisten Graeber
I siste delen av boka er det aktivisten David Graeber som fører ordet. Han var som nemnt, sentral i Occupy Wall Street, og det er desse idéane som dominerer dei siste sidene. På ein måte er det ikkje vanskeleg å vera einig med han, men på ei anna side skjemmer det litt det elles grundige inntrykket boka gir. Det blir litt for mykje synsing/politikk, i skarp motsentnad til den grundig dokumenterte hovuddelen av boka.

Perfekt timing
Graeber er kanskje ikkje stoverein for store delar av USA, men boka hans var perfekt i timing og han har fått stor og velfortent merksemd om den. Om ikkje anna har han klart å slå ein kile i den økonomiske sanning aom opphavet til pengar. Når Bank of England i ein serie om pengar snakkar om at det opphaveleg vart bytt varer med kreditt (IOU), føler Graeber med rette at han har fått bra gjennomslag.

Den andre maskinalderen

"Den andre maskinalderen"

Kva blir det neste store, den neste store "hype"-en, etter Big data? Det er ganske trygt å spå at det blir radikal automatisering og robotifisering av stadig fleire område. Boka "The Second Machine Age" av Erik Brynjolfsson og Andrew McAfee, begge ved MIT, er i så måte sentral og dannar opptakten til denne bølgja.

Den første maskinalderen er i følgje forfattarane innføringa av maskiner i den industrielle revolusjonen. Andre brukar Industri 4.0 som merkelapp på dagens utvikling; der første generasjon var den dampmaskiner og industriell revolusjon, andre gen. var elektrisiteten, tredje gen. innføringa av datamaskiner og fjerde gen. automatisering og robotifisering.

MIT Sloan School of Management
Brynjolfsson og McAfee arbeider som sagt begge ved MIT; Brynjolfsson som professor ved Sloan School of Management der digital økonomi og strategi er hovudområdet hans. McAfee har også jobb ved Sloan School of Management og har om lag same forskingsfelt som Brynjolfsson. Dei har tidlegare skrive boka "The Race Against the Machine" - om det same temaet og også det ein bestseljar.

Status for automatisering/robotifisering
"The Second Machine Age" kom ut i 2014 og har som mål å visa status på området som kan kallast radikal automatisering, eller også kunstig intelligens. Det siste begrepet, Artificial Intelligence (AI), har likevel ein litt emmen smak. Det kjem både av forsøket på å gi maskiner den svært menneskelege evna intelligens, og også at sist AI var i vinden, på 1970- og 80-talet, gjekk det ikkje så bra. Sentrale talspersonar for AI som Marvin Minsky og andre, gjorde kanskje meir skade enn nytte på området. AI-entusiastane vart også kraftig imøtegått av mellom andre professor i filosofi ved University of Berkeley, Hubert Dreyfus ("What Computers Cannot Do - The Limits of Artificial Intelligence"/"What Computers Still Cannot Do - A Critique of Artificial Reason") og  professor i matematisk fysikk, Roger Penrose ("The Emporer's New Mind").

Kunstig intelligens; begrep med bismak
Ein viktig grunn til at AI nærmast skaut seg sjølv i foten, var den overdrivne trua på at menneskelege eigenskapar lett kunne overførast til maskiner. Det beste eksempelet er forståing av naturleg språk (Natural Language Processing - NLP). På 19 50-talet meinte mange at det berre var spørsmål om kort tid før det problemet var løyst. Det skulle visa seg å ta 50-60 år før ein var i nærleiken av målsetjinga frå den tida. Men når gjennombrotet etter kvart kom, etter mange tiårs arbeid, har framgangen vore stor, og NLP er i dag ikkje eit mysterium, men i ferd med å bli ein realitet. Maskiner kan oppfatta og "forstå" vanleg språk, og det er i ferd med å bli hyllevare (talegjenkjenning i mobilar, diverse oversetjingsprogram).

Teknologi-kompetanse?
Som nemnt, er ikkje forfattarane direkte teknologar, og har ikkje kompetansen sin innan den underliggjande teknologien dei skriv om. Eg tykkjer det pregar boka og svekkjer den. Eg har ikkje problem med å sjå at forretningsprosessar og påverknaden på dagens jobbar er det mest interessante ved den teknologiske utviklinga, men analysane som må liggja til grunn treng grundig forståing av den grunnleggjande teknologien. Og her tykkjer eg eksempla viser at dei kanskje ikkje har den djupe forståinga av teknologien som er nødvendig. Boka er skriven i eit lett forståeleg, lite akademisk, språk, men er rikeleg utstyrt med referansar. Dei er likevel for det meste til økonomar, og i mindre grad teknologar innan området dei skriv om. Det er difor dei delane av boka som handlar om økonomi og forretningsprosessar som er mest overtydande.

Dei fleste omtalane er positive

Litt svake eksempel
Eksempla blir i stor grad knytte opp til IBMs Watson og Googles sjølvkøyrande bilar. Det ville vore interessant å få eit betre og djupare innblikk i "cutting edge" innan djup maskinlæring, nevrale nettverk, kunstig intelligens osv. Etter å ha lese boka, sit eg ikkje med ein slik oversikt. Men eg er relativt einsam i kritikken av boka; den har vorte hylla av dei fleste og av Amazon sine 412 omtalar er det berre 15 % som gir tre eller færre stjerner. Enkelte som gir boka litt færre stjerner, peikar på at mykje av innhaldet står i boka "Race Against the Machine". Det er dessverre ikkje uvanleg å resirkulera, enten det gjeld bøker eller vitskaplege artiklar..

Eksponensiell utvikling drivkrafta
Hovudbodskapen i boka er den nye automatiserings-bølgja som er på gang og kva den vil få å seia for ei lang rekkje jobbar. Dei legg stor vekt på den eksponensielle utviklinga ved teknologien og hevdar at det er først dei siste åra kurva har begynt å bli brattare. Og me veit korleis ei eksponensiell utvikling er, jf. (vandre-)historia om oppfinninga av sjakkbrettet og belønninga til oppfinnaren (starta med eitt riskorn i første ruta og ville ha ei dobling for kvar rute på brettet).

Moravecs paradoks
Eitt av paradoksa innan robotteknologi er at det som i utgangspunktet verkar enkelt, er vanskeleg å få til, og omvendt. Som mannen bak paradokset, Hans Moravec, formulerte det:

"It is comparatively easy to make computers exhibit adult level performance on intelligence tests or playing checkers, and difficult or impossible to give them the skills of a one-year-old when it comes to perception and mobility."

Det er altså relativt sett lettare å konstruera verdas beste sjakkspelar enn å laga ein robot med like avanserte rørsler og sansing som ein eitt-åring. Dette har ført til ein del feilslutningar i kva type jobbar som blir trua i nær framtid. Det er ikkje nødvendigvis alle lågtlønnsyrke med mykje manuelt arbeid som er i størst fare. På grunn av dei vanskelege motorikk- og sanseutfordringane kan mange slike jobbar (t.d. gartnar, snikkar, røyrleggjar ++) bli vanskelege å fullautomatisera. Derimot vil mange kognitivt prega jobbar ("kontorjobbar") bli trua i nær framtid. For nokre dagar sidan hadde Dagens Næringsliv eit oppslag der det stod at om ikkje lenge ville maskiner vera ein del av styre og leiing i bedrifter. Det kan sjølvsagt diskuterast, men det peikar i den same retninga: såkalla intelligens-tunge arbeidsplassar kan fort bli utfordra av den teknologiske utviklinga me ser no.

Automatisering ≠ Robotifisering
Når me går inn i "automasjons-alderen" er det lett å tenkja i retning av robotar, som R2D2. Men automatisering og "intelligente" maskiner handlar om langt meir enn robotar. Bitcoin er eit godt eksempel. Det er eit system og ei plattform som har potensial, for ikkje å seia sprengkraft, til å eliminera heile bransjar gjennom automatisering av eigarskap, dvs. automatisering av å bevisa eigarskap. Denne typen teknologiutvikling fell også inn under den kraftige automatiseringsbølgja som vil skylla over oss i den nærmaste tida.

Mi eiga vurdering av boka

Framtida er rosenraud?
Svaret frå Brynjolfsson og McAfee på dei utfordringane dei sjølve omtalar, er at menneska må læra seg å leva med maskinene, ikkje kjempa mot dei. I ei lett romantisk avslutning ser dei for seg ei framtid der menneske og maskin får det beste ut av kvarandre. Vel, vel...