KÅKÅnomics 2021, Stavanger

KÅKÅnomics er "Nordens morsomste økonomifestival" seier dei om seg sjølve, og det stemmer. Festivalen/konferansen har utvikla seg til å bli den dominerande samlingsstaden for økonomi-interesserte. Mange seier KÅKÅnomics er det Arendals-uka eigentleg skulle vore, men aldri vart. Programmet (bildet) er i alle fall rikhaldig!

Meir om korleis festivalen vart til her.

Lunch med Eva Grinde og Børge Lund

KÅKÅfestivalen opna for min del med Børge Lund i samtale med Eva Grinde, Dagens Næringsliv. Det var ein fin start. Børge teikna dei kjende Lunch-personane medan han snakka (Kjell, Bodil, Thorsen, Bache) og gav bort teikningane etterpå.

Han fortalde korleis det heile starta. Han hadde sjølvsagt lenge vore interessert i teikning og dreiv ein del med det, men hadde ein vanleg kontorjobb. Ein dag i lunsjen var det ein kollega som hissa seg veldig opp over kommunen som ville ta litt av hekken i hagens hans. Han var opprørt over slikt overgrep. Så gjekk lunsjen og på slutten kom samtalen inn på OL i Kina/Beijing i 2008 og dei mange titusen folka som måtte flyttast. Då sa mannen med hekken at det måtte ein berre godta. Eit så stort arrangement fekk nødvendigvis slike følgjer. Det enorme spranget frå det egosentriske lokale til det dramatiske globale, sette i gang ein idé om at noko slikt kunne brukast som utgangspunkt for ein teikneserie. Og resten er historie..

Bryr Stortinget seg om pengestellet?

Panel med Morten Søberg som leiar, og den som spelte inn temaet til KÅKÅnomics, Torbjørn Bull Jenssen og professor (jus) Eirik Holmøyvik.

Utgangspunktet for diskusjonen var paragraf 75c i grunnlova. Den lyder:

Det høyrer Stortinget til

a.	å gje og oppheve lover; å fastsetje skattar, avgifter, toll og andre offentlege bører, som likevel ikkje gjeld etter 31. desember året etter, om dei ikkje blir uttrykkeleg fornya av eit nytt storting;

b.	å opne lån på rikets kreditt;

c.	å føre oppsyn med pengestellet i riket;

d.	å løyve dei pengesummane som trengst til statsutgiftene;

e.	å fastsetje kor mykje kongen skal få utbetalt til hoffstaten sin kvart år, og fastsetje den kongelege familiens apanasje, som ikkje kan vere i fast eigedom;

f.	å få seg førelagt protokollane frå statsrådet og alle offentlege meldingar og papir;

g.	å få melding om dei folkerettslege avtalene som kongen har gjort med framande makter for staten;

h.	å kunne gje kven som helst påbod om å møte for seg i statssaker, så nær som kongen og den kongelege familien; likevel kan dei kongelege prinsessene og prinsane kallast inn dersom dei har embete;

i.	å revidere lister over mellombels løner og pensjonar og gjere dei endringane som Stortinget meiner trengst;

k.

å utnemne fem revisorar som skal sjå gjennom statsrekneskapane kvart år og kunngjere utdrag av dei på prent; revisorane skal få rekneskapane tilsende innan seks månader etter utgangen av det året som Stortinget har gjeve løyvingar for; og å gje føresegner om ordninga av desisjonsmakta overfor rekneskapstenestemennene til staten;

l.	å utnemne ein som ikkje er medlem av Stortinget, som etter nærare føresegner fastsette i lov skal føre kontroll med den offentlege forvaltninga og alle som er i offentleg teneste, for å hindre at det blir gjort urett mot den einskilde borgaren;

m.	å gje innføddsrett.

Er det ein sovande paragraf?

Morten prøvde å få i stand eit seminar om temaet ved å senda ein førespurnad frå representantskapen i Norges Bank til Stortingets presidentskap. Ønsket var også å halda eit slikt seminar i Lagtinget. Han fekk aldri svar.

Utg. pkt. for 75c (kontroll med pengestellet)

• veldig viktig i 1814
• Paragraf 75c var original, i motsetnad til mykje anna i grunnlova som var henta frå både den franske og den amerikanske grunnlova, og også delstatslover i USA
• må sjå det på bakgrunn av hyperinflasjon som hadde herja like før
• paragrafen har ikkje vorte endra

Me har full privatisering av pengedanning og privat ID-handtering. Har me glidd for langt bort frå meininga med denne grunnlova?

Det kan trygt seiast at pengesystemet, og styringa, ikkje har følgt med i timen og er no sørgjeleg på etterskot.

Dagens pengesystem har klare trekk med planøkonomi der informasjon er sentralisert og avgjerder sentraliserte. Her er også 75h viktig ved at Stortinet har rett til å kalla inn kven som helst. Den som blir kalla inn bør helst møta. Morten fortalde om ein situasjon der ein minister var kalla inn til Stortinget, men svara at det dessverre ikkje passa. Han fekk ei påminning om 75h og plutseleg passa det likevel.

Keynes og konsekvensene i politikken

Maria Berg Reinertsen i samtale med Kalle Moene.

John Maynard Keynes: Den mest kjende (og viktigaste?) økonomen i forrige århundre. Boka handlar om Keynes' relevans i dag.

To Keynes: Før og etter siste verdskrig

Keynes var økonomisk rådgivar for styresmaktene i Versailles-forhandling Han reiser frå forhandlingane i protest og skriv ei bok der han utdjupar frustrasjonen. Boka blir ein bestseljar og eit gjennombrot for Keynes både økonomisk og kjendisstatus. Pengane han tener på boka taper han på spekulasjon om at britisk pund skal kollapsa.

Pari-politikken etter første verdskrigen: Forsøk på å gjenoppretta pengane sin verdi, mellom anna ved å senka lønnsnivået. Både Storbritannia og Norge førte ein slik politikk, men den var ikkje særleg vellykka. Keynes taper likevel på veddemålet om verdien på britisk pund fordi det held seg lenger i verdi enn han satsa på.

Keynes går ofte inn i aktuelle diskusjoner og opplever å ikkje nå fram. Han går då tilbake og prøver å forbetra teoriane, eller skapa nye.

Keynes og Ny-Keynesianismen

Forståelsen utvida med fleire nyansar blant aktørene. Neoklassiske framgang har også påverka Ny-keynesianismen ved at fleire element er plukka opp og integrert.

Tilrådd lesing: Keynes' essay om Isaac Newton: Newton, The Man.

Kvifor vart Keynes så stor etter 1936?

Keynes var ikkje den einaste som føreslo at staten skulle stimulera til mer etterspørsel, det var mange økonomar som såg og meinte det. Men Keynes beskreiv det på ein måte at økonomer på den tida kunne forholde seg til, i motsetning til andre økonomar.

Friedrich Hayek var kanskje den fremste opponenten til Keynes på 1930-talet. Han meinte at ein skulle la krisa gå sin gang. Kalle Moene meinte det var umuleg av følgjande grunnar

• politisk umuleg å samla støtte for det
• ikkje tid til å sjå om det ville virka

Det viktigaste i Keynes teori var statens rolle i krisetider.
Men det var nesten ingen land førte keynesiansk politikk i mellomkrigs­tida. På den andre sida starta dei førebuinga gjennom bygging av institusjonar for dette. Keynes teori hadde først og fremst institusjonelle verknader i mellomkrigstida, ikkje praktiske. Dette er ofte oversett.

Keynes var veldig sjøvoppteken (som mange økonomar!). Han kalla alle tidlegare verk for 'klassikarar', inkl. sine eigne tidlegare bøker, og bereda med det grunnen for sitt eige storverk. Han var overbevist om at "General Theory..." ville bli ståande som eit radikalt skifte ( "a game changer").

Viktig kritikk frå Keynes - Me treng ikkje den klassiske kapitalisten - institusjonar kan overta rollen - Keynes argumenterte for å avskaffa aksjemarkedet. han kalla det ein "skjønnhetskonkurranse "der ein berre gjettar på andre sine gjetningar om kven som vil gjera det best. Boka til Maria Berg Reinertsen kan kjøpast her. Krypto og fintech - ein trussel for bankane og sentralbanken? Panel: Ida Wolden Bache, visesentralbanksjef i Norges Bank Trine Karin Stangeland, adm. dir. i Sandnes Sparebank Tom Staavi, informasjonsdirektør i Finans Norge Torbjørn Bull Jenssen, adm. dir. i Arcane Crypto Panelleiar: Harald Espedal Først innleiing ved Ida Wolden Bache: Bakteppet er den enorme teknologiske utviklinga på området På veg mot eit heilt anna pengesystem? Bankar og dagens pengesystem utkonkurrert av andre? Rydda opp i misforståelsen innskot → lån Det er faktisk omvendt Norges Bank har følgjande hovudoppgåver (i tillegg til adm. av Oljefondet): - sørgja for ein stabil pengeverdi (stabil og låg inflasjon, målet er 2 % årleg inflasjon) - sørgja for stabilitet i det finansielle systemet - sørgja for eit sikkert og effektivt betalingssystem Stadig sterkare konkurranse om betalings løysingar Også på kredittsida møter bankane større konkurranse Kopling av ulike instrument og løysingar. Big Tech har førebels ikkje mulegheit til å finansiere seg sjølve slik bankane har, og har dermed høgre kostnader finansieringsmessig. Fører til stor interesse for å få banklisens (noko som er svært vanskeleg). Krypto valuta har så langt ikkje teke store andeler frå tradisjonelle betalingsløysingar. Paneldiskusjon

Interessant å sjå at sjølv om tittelen på seminaret var "Krypto og fintech" vart fintech omtrent ikkje nemnt, alt dreia seg om kryptovaluta! Også digitale sentralbankpengar kom opp i diskusjonen og det er ganske klart at Norges Bank her står overfor eit stort dilemma: korleis unngå å komma i konkurranse med bankane. På den eine sida ønskjer Norges Bank å skapa eit alternativ til 100 % kontopengar, men viss dei gjer alternativet for freistande for folk, kan det skapa store bølgjer i bankvesenet. Eg stilte spørsmål om når me har nok regulering, og om den omfattande reguleringa av bank og finans har gitt resultat. Endeleg om me er villige til å gi opp det økonomiske personvernet i "kampen" mot kvitvasking m.m. Tom Staavi svarte at frå finanssektoren ser dei helst at det blir mindre, ikkje meir regulering, men at det viktigaste er at alle blir likt behandla, dvs. at kryptovaluta og kryptouniverset må få same regulering som ordinær finans. Ida Wolden Bache svarte at økonomisk personvern er viktig og at det blir diskutert i samband med utgreiing av digitale sentralbankpengar (DSP). DSP vil neppe få full anonymitet slik kontantar i dag har, men at det vil vera muleg å gi dei meir vern enn dagens kontopengar. Og den som dominerte og briljerte i panelet var Torbjørn - surprise! (not :) Ti fakta om ulikheit og klima i den moderne verda Catharina Bu (Agenda) Kalle Moene (UiO) Maria Berg Reinertsen (ordstyrer) Bård Vegard Solhjell (Norad) Lucas Chanel, Pikettys World Inequality Lab. Tittelen er henta frå ein artikkel publisert for to år sidan. Data for ulikeheit er framleis mangelvare i dagens digitale verd. Noko av det viktigaste for PWIL er å samla meir og betre data Håpet er å sleppe å gjera det ved at landa publiserer slike data. Målet er at det skal bli unødvendig å samla data og heller bruka tida til å analysera dei. Ulikheit i inntekt er stigande. Endringene kan ikkje berre forklarast med globalisering og teknologisk utvikling Andre riktige forklaringer er skattesystem og -nivå. Ulikskapen er også tydelegare innad i land enn mellom land. Dei rikaste står for størstedelen av klimautsleppa. Viktig når klimapolitikken blir utforma med tanke på å endra dette. Agenda: Rapport om ulikeheit etter pandemien. Pandemien har auka gapet mellom fattige og rike. Kalle Moene var litt kritisk til delar av arbeidet ved PWIL. Så må det leggjast til at han innleia med å seia at han trefte Lucas kvelden før, og sidan han då rekna han som ein venn, kunne han komma med litt kritiske kommentarar også. Han brukte dette eksempelet: Dersom me ser på fordelinga mellom dei 1 % rikaste og resten i Norge og USA, er det omtrent likt. Men ser me vidare på fordelinga mellom dei 99 % av innbyggjarane, er det enorme forskjellar. Då er det mykje jamnare fordeling i Norge samanlikna med USA. Poenget til Kalle var at PWIL fokuserer for mykje på 1/99 og mister dermed nokre viktige nyansar. Utviklingshjelpa har tradisjonelt konsentrert seg om ulikheit mellom land. Det er eit stort behov for å endra dette synet til å konsentrera seg meir om ulikeheit innad i land. Det er i ferd med å skje no, sa Bård Vegard Solhjell. Han nemnde også at kontantstøtte (cash transfer) som den mest effektive forma for hjelp og at denne delen vil bli auka i kommande år for NORADs del.