Wittgenstein's Poker

Som oppfølging til seminaret om Wittgenstein og taus kunnskap, passar det bra med ein omtale av boka "Wittgenstein's Poker" av David Edmonds og John Eidinow, to BBC-journalistar. Poker er her ikkje kortspel, men eldrake til å raka i glørne med.

Tittelen på boka referer til eit kort og stormfullt møte mellom to vitskapsfilosofiske gigantar; Ludwig Wittgensten og Karl Popper. Dei møttest berre ein gong, under ei gjesteforelesing Popper heldt ved King's College i Cambridge i 1946. Det stormfulle møtet varte berre i 10 minuttar (!), og Wittgenstein skal ha vifta truande med ei eldrake mot Popper før han storma ut av auditoriet.

Det kan synast som å koka suppe på ein spikar å skriva ei bok på 233 sider om eit samanstøyt som varte i 10 minuttar, men boka opplevest ikkje slik. Sjølv om dramaturgien i boka byggjer opp mot det store samanstøytet, er boka interessant både som biografi om Wittgenstein og Popper.

Dei to filosofane stod ganske langt frå kvarandre, og det var også grunnen til utfallet av det berømte møtet mellom dei i 1946. Veldig forenkla kan ein seia at Wittgenstein var representant for ei retning der filosofien var til for filosofien sin del, resten av verda var på ein måte ikkje interessant. Den reine filosofien var målet. Popper stod for motsatsen til dette synet; for han var filosofi berre interessant som ein reiskap til å forbetra verda, og då med tydelege politiske overtonar.

Best kjem den politiske dimensjonen i Poppers arbeid til uttrykk i verket The Open Society and It's Enemies - ein analyse av diktatoriske retningar og eit sterkt forsvar for det opne demokratiet. Men verket kan også tolkast i andre retningar, og den kjende investoren George Soros brukte Popper sine idear som underlag for finansielle satsingar. Han vurderte bedrifter som hadde tolt open konkurranse og klart seg gjennom tøffe periodar, som betre investeringsobjekt enn andre som tilsynelatande hadde både større vekst og større mulegheiter.

Filosofen og matematikaren Bertrand Russell er også ein sentral person i boka. Han var sentral i å få Wittgenstein til Cambridge og vart på mange måtar mentoren hans. I Tractatus, Wittgenstein si første bok, var Russell helten og Wittgenstein prøvde her å ta Russells analysar eit steg lenger. Men tilhøvet mellom dei to kjølna, ikkje minst fordi Wittgenstein meir og meir såg på Russel som overfladisk og ikkje djuptenkt nok. Russell på si side forstod ikkje den retninga Wittgenstein gjekk i med arbeidet Philosophical Investigations. Her delte Russel synet til Popper. Popper sa at det var ikkje noko han var direkte ueinig i i verket, det var berre det at det var så uinteressant og heilt på sida.

Russell hevda at sjølv om språket og orda våre blir heilt presist oppfatta, vil ikkje problema forsvinna av den grunn, og han brukte følgjande anekdote til å illustrera det.

Russell var på sykkeltur til Winchester og stoppa for å spørja ein butikkeigar om den kortaste vegen. Butikkeigaren ropte til ein mann på lageret:

"Gentleman wants to know the shortest way to Winchester."

"Winchester?" an unseen voice replied.

"Aye."

"Way to Winchester?"

"Aye."

"Shortest way?"

"Aye."

"Dunno."

I forelesinga ved Cambridge var Popper klar over at Wittgenstein mest sannsynleg ville vera til stades og han såg fram til å utfordra han på standpunktet om at det ikkje fanst reelle filosofiske problem/utfordringar, berre språklege gåter (linguistic puzzles). Det vart ein kort og oppheta diskusjon om dette temaet før Wittgenstein etter historien vifta truande med eldraka og forsvann frå rommet.

I dag er det Wittgenstein som får mest omtale og interesse av dei to filosofane, men mykje av grunnen er at Popper sine nytenkjande og kritiske idear no er daglegdagse og me tek dei for gitt. Det er difor heilt nødvendig å lesa Popper med 30- og 40-talets Europa i minne for å forså kor viktige bidrag han kom med.