Digital brønnpissing

Det er naivt å tru at nettet skal vera eller bli annleis enn verda elles. Likevel har denne naiviteten hatt eit sterkt fotfeste og framleis er ideen, eller snarare håpet, om ei ideell cyber-verd levande. Det er den typen naivitet som eg kommenterte i omtalen av boka "The Cluetrain Manifesto", men som David Weinberger kallar optimisme. Han seier 10 år etter den første utgivinga at optimismen boka representerte, er viktig, men at den må styrkast med realisme i form av hardt arbeid for å realisera ideane.

For eigen del har eg alltid prøvt å halda terskelen for kommentarar o.l. på bloggen så låg som muleg. Det er fordi eg vurderer isolasjon som eit større problem enn spam. Men i det siste har spam-problemet auka monaleg og eg ser meg dessverre nøydd til å innføra førehandsgodkjenning av kommentarane. Det synest eg er synd, men dritsekkane følgjer oss også inn i det digitale rommet og då blir det slik.

Det digitale rommet, nettet, er ein refleksjon av verda elles. Kriminelle og andre slaurar vil vera representerte saman med alt det gode og spennande. Dessverre får dei som vil øydeleggja, kraftige verktøy mellom hendene, noko som gjer at verknadane blir større på nettet enn elles. Men det er jo dei same verkemidla som kan brukast til gode føremål, og som blir brukte til det.

Uttrykket "brønnpissing" vart elles gjort kjendt av forfattaren Sigbjørn Hølmebakk då han brukte det for å karakterisera debatten der fredsaktivistar og motstandarar av NATO vart stempla som kommunistar (jfr. Wikipedia).

The Cluetrain Manifesto

Det er 10 år sidan David Weinberger, Doc Searls, Rick Levine og Chris Locke slo opp 95 tesar om framtidas marknadsføring - ikkje på kyrkjedøra som Martin Luther, men på Internett. Den første tesen var "Markets are converations" og den sette tonen. Det er også den setninga som blir best hugsa frå manifestet.

"The end of business as usual"
Undertittelen "The end of business as usual" varsla dramatiske tider. 10 år etter er det tid for ettertanke og etterprøving. Tok dei grundig feil? Er det ikkje nettopp "business as usual" som pregar både tida og nettet? I boka som markerer 10-årsjubileet drøftar forfattarane dette. Dei er ikkje heilt einige om dei tok feil eller ikkje.


Slutten på "business as usual" er det i alle fall ikkje. Det kan synast som om alt er ved det gamle og at dei dermed tok skammeleg feil. Men då overser ein mange av dei grunnleggjande endringane som har skjedd dei siste ti åra. Me har vant oss til endringane slik at me kanskje overser dei.

Forløpar til web 2.0
I 1999 eksisterte ikkje bloggar - i dag er det millionar av dei. Sosiale medium er norma og 2009 har kanskje vore gjennombrotsåret for web 2.0-tankane. Cluetrain Manifesto føregreip det som skulle skje. Boka er gjennomsyra av "sosiale media" og grunntanken er at folk har behov for å kommunisera med kvarandre og dei som driv forretning bør vera klar over det, elles får dei problem. Og utviklinga på nettet viser gradvis at dette kjem til å bli tilfelle for svært mange bransjar. Om dei ikkje lærer seg å lytta til kundane og snakka med dei og ikkje til dei, får dei trøbbel.

Endringar tek tid
På same måten som me kan peika på radikale endringar, er det også slik at store endringar tek lang tid. Forfattarane erkjenner at dei var overoptimistiske, ja jamvel naive, i trua på at å driva butikk ville bli heilt annleis når Internett fekk skikkeleg fotfeste. David Weinberger omtalar sin eigen optimisme både som litt naiv, men også som nødvendig og viktig for utviklinga av nettet. Han trudde nettet ville føra med seg radikale endringar nærmast av seg sjølv, men innser at det må mykje arbeid til for å få til endringar.

"Do you want to have fun? Go home!"
Boka er gjennomsyra av "ikkje høyr på oss eller andra autoritetar, finn ut sjølv kva som er best". Og bruk for all del ikkje denne boka til å laga nye råd om å driva business. Slik sett minner det meg veldig om ein konsert eg var på tidleg på 1980-talet (trur det var 1981). Det var Horten-festivalen og bandet var The Specials. Stemninga var på topp og bandet var toppnamnet på festivalen. Vokalisten skreik ut: "Do you wanna have fun???" og publikum var heilt med "Yeeeaaaaahhh". Så kom det tørt: "Go home!". Herleg britisk humor!

Viktig bok?
Det er vanskeleg å svara ja på det. Eg vil også nøla med å tilrå den. Likevel er heile Cluetrain Manifesto eit viktig opprop. Dei var kanskje litt (for) tidleg ute, men ettertida har gitt dei rett i mykje av det dei skreiv. Men påstandar som "the end of business as usual" - som er nokså vanlege på denne typen bøker - har lett for å komma i retur, som ein hyperbolsk effekt.

Av forfattarane synest eg David Weinberger og til dels Doc Searls er dei som er mest verdt å lesa og lytta til. Heile den originale boka frå 1999 kan du elles lasta ned gratis frå nettstaden deira.

MinID?

Ikkje min idé, nei. Eit forsøk på å logga inn via MinID var ikkje ukomplisert. For det første er det BuyPass som eig www.minid.no - dei jublar sikkert over masse gratis marknadsføring.

Men når du så finn MinID på minid.difi.no - kva så? Kvar er 'Logg inn'? Her er valet enten å registrera ny brukar eller å vedlikehalda brukarprofil. Men eg skal jo logga inn, og eg har brukarnamn og passord frå før. Stryk!

Men heldigvis er det hjelp å få, under 'Vanlege spørsmål'. Her står det "Eg er registrert brukar. Korleis loggar eg inn med MinID?" Flott, her er forklaringa: "

Har du vært innlogget tidligere, skriver du inn

* fødselsnummeret
* det selvlaga passordet ditt

Men kor skal eg skriva dette? Jeeez

Du må altså klikka på ein av logoane nedst på sida. Ikkje akkurat intuitivt, og inga forklaring.
Jammen bra dette berre har kosta nokre få millionar..

Geneva L eitt år etter

Er alt i alt veldig godt fornøyd med anlegget. Lyden er god (nok) i stova på ca. 35 kv.m. og ikkje minst er anlegget veldig praktisk med berre ein kabel (straum) å tenkja på. Det praktiske er viktig når lyden elles er veldig bra.

Den største mangelen ved anlegget er at det ikkje er tilkopling for hovudtelefon; eit uforståeleg val av Geneva. Har prøvt å kopla til den gamle platespelaren (LP!) til 'Line in', men lyden blir veldig svak - sjølv på maks. lydvolum. No er kanskje ikkje gamle platespelarar det første du vil kopla til denne boksen, men likevel.

Fjernkontrollen verkar billeg i forhold til resten av anlegget, og er ikkje alltid med på notane. Det er også eit lite irritasjonsmoment. Men totalt sett gir eg Geneva-en nesten topp-karakter: 5 av 6 stjerner!

Sjå også omtale og brukarkommentarar på Lyd og bilde.

Rakfisk og poesi

Torgrim Eggen har ein omtale av Hallgrim Bergs nye bok "Rakfisk i godt lag" i DN-magasinet og tek med eit kosteleg NRK-intervju av Ola Skrattegard frå Øvre Ål, gjort i 1948. Betre enn dette blir det knapt:

NRK: Hvilken størrelse på fisken gir beste resultat?

Ola: Å, helst dei som era passe store.

NRK. Hvor mye salt bruker du per kilo fisk?

Ola: Å, so på ein slump, so passe.

NRK: Mange sier det lukter så fælt av rakfisk, hva mener du?

Ola: Å, han ska'kji vera utta lukt, men ha so ein passeleg snek.

NRK: Men Skrattegard, i hvilken temperatur lagres buttene?

Ola: Dei bør helst stå i jordkjella i fjelle, so passe kaldt.

NRK: Og hvor lenge skal de stå der før rakfisken er klar?

Ola: Å, dei må stå so um lag akkurat passe lengji, for då bi'n best!

Datalagringsdirektivet (lesarinnlegg)

(Det følgjande er eit tilsvar til Arne Johannessen sitt lesarinnlegg "Ja til Datalagringsdirektivet" som stod i Sogn Avis onsdag 09.12.09. Svaret mitt kom på trykk 14.12)

Arne Johannessen talar varmt for Datalagringsdirektivet (DLD) i onsdagens Sogn Avis. Det er hans og politiets jobb å kjempa for alt som kan letta politiet sitt arbeid mot kriminalitet. Men det er ikkje polititet me bør lytta til i spørsmål om personvern. Datatilsynet, som er fagetaten i slike spørsmål, har uttrykt stor skepsis til DLD og direktør Georg Apenes har kalla forslaget eit ”totalitært svermeri”.

Saka om innføring av DLD reiser viktige spørsmål om korleis me vil innretta samfunnet vårt framover, om me vil halda fram den stadig aukande overvakinga. Arne Johannessen likar ikkje ordet overvaking, men ei innføring av DLD vil medføra ei drastisk endring av føremål og omfang av informasjonslagring. Politiet synest elles å byggja på synet om at ”om du ikkje har gjort noko gale, har du ingen ting å frykta”. Det er eit dårleg utgangspunkt for personvern.

Det viktigaste argumentet mot DLD er den altomfattande lagringa av informasjon med føremål å avdekkja straffbare handlingar. Det gjeld ikkje berre dei som kan vera mistenkte for å planleggja kriminelle handlingar, men absolutt alle. Endringa av føremålet med lagringa er sjølve kjernen i denne saka. Historia har også vist oss at om informasjon først blir lagra, vil den bli brukt, jfr. Lundkommisjonen si avdekking av dei hemmelege tenestene.

Arne Johannessen er talsmann for at målet heilagar middelet, om me kan få betre metodar for å avdekkja kriminalitet er det verdt det. Det er ein farleg tankegang. Helga Pedersen i Arbeiderpartiet har uttrykt den same tankegangen ved å seia at om berre eitt barn blir redda, er innføringa av DLD verdt det. Men kvifor då stoppa ved innføring av DLD? Om me overvaker alt, vil me kanskje få bort alle overgrep mot barn. Kvar går grensa? Mangelen på slik prinsipiell tenking er skremmande.


Personvernet har lenge vore på vikande front og dagens elektroniske samfunn gjer det muleg å spora oss alle i ein grad som før var heilt utenkjeleg. Me treng ei styrking av personvernet, ikkje ei svekking. Det har heldigvis alle partia unnateke Arbeiderpartiet og Høgre forstått i denne saka. Til slutt vil eg oppmoda Arne Johannessen om å lesa ”1984” av George Orwell. Boka blir dessverre stadig meir aktuell. Den kan gjerne lesast saman med Personvernkommisjonen si innstilling frå i år, ”Individ og integritet. Personvern i det digitale samfunnet”.
Svein Ølnes, forskar ved Vestlandsforsking

Go on. Be a Tiger!

På kjempesvære plakatar har Accenture brukt Tiger Woods som marknadsførar for seg. "Go on. Be a Tiger" heiter det. Muleg plakatane blir litt mindre framover, og med annan tekst..

Gone

Wired-journalist Evan Ratliff prøver å halda seg skjult i 3 mnd medan ein dusør på $ 5000 blir utlova til den som klarer å oppspora han. Det skjer ved å ta i bruk ulike digitale spor Ratliff etterlet seg. Men i motsetnad til vanlege folk og vanlege forsvinningar tek Ratliff ein del førehandsreglar for å både skjula og minimera dei digitale spora.

Han blir til slutt funnen, rundt ei veke før tida er ute. Konklusjonen hans er, ikkje overraskande, at det er veldig vanskeleg å unngå å leggja att så mykje spor at ein ikkje blir oppdaga. Dei elektroniske spora me etterlet oss på nettet er så mange at ved å kombinera dei kan ein finna ut det meste. Eit Datalagringsdirektiv trengst visst ikkje for å halda oversikt.

Resten av historia kan du lesa i siste Wired.

Kvalitet '09

Kvalitetskonferansen 2009, arrangert av Difi, går av stabelen på Radisson Plaza Hotel i dag, 3. des.

Hans Chr. Holte, direktør i Difi, opnar konferansen med å peika på at tillit og kvalitet er to heilt sentrale aspekt ved offentleg sektor. Dei to begrepa heng også tett saman; utan god kvalitet heller ikkje god nok tillit til det offentlege.

Difi sine eigne nettsider, www.difi.no, www.anskaffelser.no og www.prosjektveiviseren.no, har begge fått 5 stjerner. difi.no går opp frå 4 stjerner i fjor. Men dei har også nettsider som skårar dårlegare (kan det vera www.norge.no han snakkar om??). Målet er at www.difi.no skal ha 6 stjerner neste år.

Vanskeleg å få brukarane til å fortelja kva som er viktig ("don't listen to the users" som Jakob Nielsen pleier å seia

Astrid Mjærum, informasjonssjef i Statens lånekasse.
Off. sektor er som østers: best når den er opna opp.
Liste (kanon) over kva ein informasjonsarbeidar/kommunikatør må ha i tankane i arbeidet sitt, med referanse til bøker:

1. Saman er ein mindre aleine
Offentleg sektor må snakka saman og på den måten utveksla informasjon på ein enklare måte, gjennom intern samordning.

2. Norges lover
Viktig at lovene blir tilpassa verkelegheita: Lånekassa må t.d. senda ut brev dersom ein søkjar ikkje har vore innom nettsidene i løpet av 7 dagar etter ei el. utsending.

3. Frøken detektiv
Gjennom direkte tilbakemeldingar frå brukarane og analyse av nettbruk og veit Lånekassen mykje meir om brukarane og treng ikkje gjennomføra dyre og tidkrevjande brukarundersøkingar.

4. Delte meninger
Spørsmålet er ikkje om, men korleis offentleg sektor skal bruka sosiale medium.
Lånekassa satsar på Twitter og ikkje Facebook (Facebook blir "feil" i forhold til brukargruppa - blir for teit å vera "venner" med Lånekassa). Har fått mange nyttige tilbakemeldingar via Twitter.

5. IKEA-katalogen
Folk elskar å ordan opp sjølve, og offentleg sektor sparer store summar på denne sjølvbeteninga. Offentleg sektor tek etter privat sektor og flytter grensene for kva organisasjonen skal gjera og kva innbyggjaren skal gjera.

6. Pippi
Offentleg sektor har meir eller mindre ferdige plattformer å ta i bruk, mange av dei utan kostnader (Flickr, Google Analytics, WordPress). Desse plattformene er mykje "kulare" enn det off. sektor sjølve ville klart å få til på eiga hand.

7. Anarconomy
Danske Institut for Fremtidsforskning har gitt ut boka med denne tittelen og den tek for seg den nye gratiskulturen og prøver å
Overført til offentleg sektor snakkar Astrid Mjærum om CopyLeft som eit begrep for delingskulturen. Her blandar ho (eller Anarconomy?) litt begrepa. Offentleg sektor har ingen opphavsrett på sine "verk". Copyleft er eit lisensieringssystem særleg brukt for programvare. GPL - General Public License - særleg gjort kjendt av Richard Stallman, mannen bak GNU-programvara.

Målet til Lånekassa er at alle skal bli fornøyde på første forsøk!

Erlend Schei, Finn labs
Finn labs er Finn.no sin sandkasse for ny teknologi, ein parallell til NRKbeta.
Noko må dei ha gjort rett:
- 285 mill. besøk i 2008
- 60 besøk pr. nordmann
- 9 milliardar sidevisingar
- verdien av omsetninga på Finn er over 500 milliardar (skulle ha satsa på transaksjons-provisjon!)

Har likevel gjort fleire skivebom, nokre svært kostbare. Brukar eksempel med bustadplanleggjar utvikla av Kongsberg-gruppen. Det vart dyrt og dårleg. Dei utvikla også ein Java-appl. til mobilar, heller ingen suksess fordi det vart sett ut og det var ingen som hadde eigarskap til løysinga.

Erlend Schei pirkar også i Difi sine ansvarsområde: ehandelsløysinga som ikkje har særleg med brukarar. Har dei sjekka med brukarane kva behov dei har?

Finn R&D er eit sett med metodar og verktøy for å gjennomføra nye prosjekt:
Rett retning -> gjera dei rette tinga -> gjera ting rett -> kontroll og oppfølging

Brukarundersøkingar, brukardialog og brukartestar er viktige komponentar her.

Brukar Finn labs tidlegast muleg i ein utviklingsfase for å høyra med brukarane korleis dei helst vil ha ting.

Kva er det som verkar og kva er det som ikkje verkar? Alt som forenklar kvardagen til brukarane verkar! Det som ikkje fungerer er intern informasjon som ein prøver å "dytta" på brukarane ("eigensynsing"). Også viktig å vera til stades, elles døyr diskusjonen og saka. Aktiv bruk av Twitter er med og forlengjar ei sak/ein diskusjon.

Få fram poenget tidleg, helst i overskrifta. Blås ut poenget! Ver også lynrask med tilbakemeldingar når du er så heldig å få kommentarar.

Gullet ligg i dei gode diskusjonane og tipsa dei får frå brukarane!
Finn labs har vorte den viktigaste rekrutteringskanalen for å få nye tilsette.

Ekspertpanel:
Aud Marie Hauge, Epinova
Eirik Hafver Rønjum, Netlife Research
Frank Fardal, Difi
Leiar av paneldebatten: Jostein Magnussen, Netlife Research

Prioritering av innhald (med www.nav.no) er ein vanskeleg ting. Ofte blir det køyrt på med lenker og alt framstår som like viktig. Så må ein inn etterpå og laga snarvegar til visse delar av innhaldet (som EHR meiner er ein fallitterklæring i seg sjølv).

Paradoksalt nok blir det to diskusjonar i salen: paneldebatten og diskusjonen på Twitter. Litt dårleg at dei to ikkje er betre integrerte (vart litt betre av at twitter-taggen #kvalitet09 vart vist på storskjermen).

Endringar i kriteriesettet: Det vil bli endringar i kvalitetskrava og det vil bli ein open prosess slik som i år (bruk av blogg). Vil vurdera meir bruk av 'ikkje relevant' for verksemder som av ulike grunnar ikkje treng eller har visse typar tenester.

Kvifor har ein brukt Flash for å fornya Reiserekninga? Ubrukeleg når det gjeld tilgjengelegheit. Og kvifor i all verda bruka Flash til dette?

Sp.m. frå salen: Kval.kriteria legg for lite vekt på brukarvennlegheit. Kan bli beste off. nettstad og likevel ikkje vera særleg brukarvennleg. Eirik Hafver Rønjum: Vanskeleg å gjera gode vurderingar med så lite ressursar til rådvelde. Må bli ein del enkle testar, t.d. LIX, som eigentleg ikkje seier noko som helst (eller verre: premierer feil som t.d. feil orddeling).

Årets resultat
Årets evaluering har omfatta i alt 684 nettstader. Med 33 indikatorar blir det heile 22 572 enkeltvurderingar. Då er ikkje klager og revurderingar tekne med. I gjennomsnitt tek ei evaluering av ein nettstad 75 minuttar. Då seier det seg sjølv at informasjonen ikkje kan vera vanskeleg tilgjengeleg om det skal bli poeng. I alt var det 238 tilbakemeldingar etter at resultata vart sende ut.

Tilgj.heit: 64 %
Brukartilpassing: 68 %
Nyttig innhald: 54 %
Totalt : 62 % (55 % i fjor)

Mange skårar 100 % på tilgjengelegheit. Ingen har full skår på brukartilpassing og nyttig innhald.

6 stjerner: 45 stk.
5 stjerner: 150
4 stjerner: 249
3 stjerner: 202
2 stjerner: 36
1 stjerne: 2

Markert framgang sidan 2008 (kriteriesettet er nesten uendra frå i fjor), over dobbelt så mange som oppnår 6 stjerner i år som i fjor.

Krav er ingen garanti i seg sjølv for gode resultat dersom ein ikkje forstår eller ynskjer å oppfylla intensjonen bak krava.

Om lag 4 % (190 000) av brukarane har nedsett syn (då er ikkje dei som brukar briller eller linser rekna med). Det betyr at god kontrast på skrifta er viktig, det same er gode mulegheiter for regulering av skriftstørrelse.

Årets prisar blir delte ut av statssekretær Inger-Anne Ravlum, Fornyings- og adm.dep.

Årets tilgjengeheitspris: Sørum kommune

Årets kommunale nettstad: Tromsø kommune

Årets statlege nettstad: Regjeringa.no

iPhone for ein dag

Eg var ein lykkeleg (?) eigar av iPhone 3GS 32 i ein dag før eg fekk den store tvilen og leverte den tilbake. Kva var det eigentleg som var feil?

iPhone er genial på mange vis, særleg brukargrensesnittet. Den har nesten eigenhendig opna opp web-en for mobilbruk og har skapt ein eigen marknad for småprogram ("widgets").

Problemet mitt er at eg brukar mobilen først og fremst til å senda tekstmeldingar. Eg snakkar relativt lite, men tekstar mykje. Etter ein dag med iPhone innsåg eg at den ikkje er spesielt god å skriva tekstmeldingar på, eg vil påstå den er direkte dårleg. Problemet er at du heile tida må bruka to hender; eg vil påstå det er umuleg å skriva tekstmeldingar med ei hand (muleg det kan lærast?).

Nett-tilgang via mobilen kunne vore ok, men er ikkje så viktig sidan eg har med meg den berbare pc-en over alt.

Ein dag er kanskje litt lite til å fella ein dom over iPhone, men førsteinntrykket seier likevel ein god del. Sjølv om grensesnittet er innovativt og for det meste bra, er ein del ting über-coole og unødvendig tungvindte. Eg har ikkje heilt sansen for alle skyveknappane, det er mykje enklare å trykkja ein tast for å svara på ein samtale. Det er også mykje enklare å trykkja ein tast for å starta kameraet og ta bilde. I det heile er det ein del rom for forbetringar i grensesnittet ved å introdusera litt fleire fysiske knappar. Greitt, det går ut over det minimale funkis-preget Apple er eksponent for, men brukaropplevinga bør komma først.

Eg har ikkje nemnt sensuren med AppStore, men det er klart det er ein vanskeleg kamel å svelja. Apples lukka og paranoide verden er noko eg helst ikkje har lyst til å støtta, trass i freistande utstyr.

No må eg berre gå tilbake til start og vurdera mobilmarknaden på nytt. Er det nokon som har gode tips?

Jefferson's Moose

In Search of Jefferson's Moose - Notes on the State of Cyberspace
David G. Posts bok med nemnde tittel er eit forsøk på å gjera ei samanlikning av utviklinga av USA frå frigjeringa i 1776 med utviklinga av Internett. Post greier å finna interessante koplingar og samanfallande hendingar i dei to tilsynelatande så ulike prosjekta.

Elg i solnedgang i Paris
Jefferson's Moose refererer til Thomas Jeffersons fantastiske prosjekt for å motbevisa den franske vitskapsmannen Buffon sin teori om at alle artar i den nye verda (Amerika) var underlegne den gamle verda og viste teikn på degenerering. Buffon hevda at same artane i Amerika var mindre i størrelse og generelt underlegne. Ord strakk ikkje til og Jefferson som då var USA sin sendemann (ambassadør) i Frankrike bestemde seg for taktikken «show, don't tell». Sjå også eigen omtale av denne hendinga i blogginnlegget. Undertittelen er henta frå eit av Thomas Jeffersons sentrale verk, Notes on the State of Virginia.

Universalgeniet Thomas Jefferson
Posts bok er like mykje ein omtale av universalgeniet Thomas Jefferson som noko anna. Jefferson er ein av dei viktigaste personane i USAs relativt korte historie, om ikkje den viktigaste. Han var sentral i utforminga av det nye landet, eller føderasjonen av uavhengige statar, og hovudarkitekten bak uavhengigheits-fråsegna (Declaration of Independence). Han var også USAs tredje president i perioden 1801 - 1809.

Jefferson var republikanar på sin hals og stod i sterk opposisjon til andre markante personar på same tida som John Adams (den andre presidenten i USA) og Alexander Hamilton. Dei siste var talsmenn for ein sterk føderasjon og ville sentralisera makta; Jefferson stod for det motsette synet og ville ha minst muleg sentral styring og mest muleg uavhengige statar med lite innblanding. Det kjem kanskje best til syne i handeteringa av dei nye, store landområda USA fekk i vest (Louisiana ++). Jefferson ville stilla desse nye statane heilt fritt i forhold til USA og la dei utvikla seg p eiga hand. Viss dei så ville slutta seg til USA, var det fint, men det måtte vera opp til dei sjølve. Dette stod i skarp kontrast til m.a. Adams og Hamiltons syn.

The Law of the Horse
Det er på dette området parallellane til Internett blir tydelegast. Skal nettet få utvikla seg «i fred», med minst muleg innblanding frå det etablerte samfunnet, eller skal lover og reglar elles i samfunnet raskast muleg gjerast gjeldande også på nettet? Her blir det referert til utsagnet «The Law of the Horse», brukt av dommar Frank Easterbrook i eit innlegg på ein konferanse ved University of Chicago (sjå også omtale av Lawrence Lessigs essay nedanfor). Synspuntet går i korte trekk ut på at Internett ikkje er noko spesielt og at vanlege lover og reglar gjeld her som elles. Me treng ikkje ei eiga lov om hestar, men klarer oss med vanleg straffelov, eigedomslov m.m. for å regulera ulike konfliktar rundt hestar (steling, salstvistar ++).

Romantisk vs. realistisk
Det romantiske synet på Internett er at nettet er ein unik plass med behov for sine eigne reglar og lover og at reguleringar brukt elles i samfunnet ikkje gjeld her. Det er det synet Post kallar exceptionalists, dei representerer «unnataket», Internett er eit unnatak frå det vanlege. Det tidlegare refererte cyber-manifestet frå John Perry Barlow illustrerer det godt. Mot dette synet står dei som hevdar at nettet ikkje er noko spesielt og at lover og reglar elles i samfunnet sjølvsagt også gjeld her . Det er dei Post kallar unexceptionalists.

Over tid har nok «eksepsjonistane» sitt syn vorte svekka og det har vorte stadig klarare at vanlege lover og reglar også gjeld for nettet. Men det er likevel ikkje råd å komma utanom at handhevinga av slike lover og reglar ofte er vanskelegare på nettet.

David Post brukar eit eksempel frå ei fransk sak for å kasta lys over dette. I Frankrike er det forbode ved lov å selja nazi-effektar. Ein fransk anti-rasistisk organisasjon gjekk difor til sak mot Yahoo! som formidla nazi-effektar i auksjonsdelen av systemet sitt. Organisasjonen vann fram i det franske rettssystemet og Yahoo! vart pålagde å fjerna nazi-effektane frå den delen av auksjonen som var synleg for franskmenn. Men korleis skulle Yahoo! gjera det, utan å fjerna effektane heilt frå auksjonssamlinga? Yahoo! tok saka til retten i USA og vart der frikjende. Og dermed hamna saka i ein slags «dead lock»-situasjon.

«The Law of the Horse» og «Code is Law»
Lawrence Lessigs kommentar til «The Law of the Horse» er ein slags mellomposisjon mellom exceptionalist og unexceptionalist. Han avviser ideen om «The Law of the Horse», Internett er ikkje noko som står utanfor vanleg lovgiving. Internett er heller ikkje noko naturgitt fenomen som ikkje kan endrast. Men samstundes meiner han at nettet er spesielt i den forstand at handhevinga av lovgivinga i mange tilfelle blir nokså ulikt elles i samfunnet.

Lessig sitt sentral punkt er at det er koden (arkitekturen) i Internett-standardane/-protokollane som er avgjerande for reguleringa av nettet; derav «Code is Law». Men koden kan bli påverka av andre fakturar som verkar inn på regulering av nettet: lovgiving, sosiale normer og marknadsspesifikke faktorar. I essayet «The Law of the Horse: What Cyberlaw Might Teach» tek han for seg samverknaden av desse faktorane og spesielt korleis lovgiving og kode påverkar kvarandre.

Small pieces loosely joined
David G. Post høyrer nok til romatikarane og som Jefferson-fan ser han helst for seg eit Internett som mest muleg styrer seg sjølv, med minst muleg innblanding frå anna hald (særleg styresmakter). Jefferson-idealet er små, sjølvstyrte einingar – rett og slett small pieces loosely joined som David Weinberger uttrykkjer det.

Ekstrem bruk av fotnotar
Boka er vel vedt å lesa og det er ikkje snakk om tungt stoff. Men bruken av fotnotar, der fotnotane ofte er lenger og tek meir plass enn hovudteksten, er litt forvirrande og gjer sitt til at lesinga blir litt tyngre enn kanskje nødvendig. På ein måte fortel Post to historiar parallelt, der den eine er i hovud­teksten og den andre i fotnote-teksten. Det er nokså krevjande for lesaren.

Og turen går til: Island

Det var (er?) Politiken som hadde denne tittelen på reisehandbøkene sine. I reisehandboka for Island, frå ca. 1970, som kollega Kyrre hadde med seg, vart det advart mot skålding ved Geysir..

Heile Vestlandsforsking drog på personaltur til Sagaøya sist helg. Stort sett har vi halde oss i eige fylke på slike samlingar, dei fleste av oss reiser nok likevel. Men som ein tjuvstart på 25-årsjubileet neste år, fann me ut at Island er tingen. Då kan me gjera ein innsats for islendingane også, som jo er i "deep shit" for tida. [foto: Dieter Schweizer, Wikipedia]

Island er STORT
Det første som slår meg når me flyg over øya er at den er stor. Størrelse og avstandar er på ein heilt annan skala enn eg hadde førestilt meg. På ein køyretur frå Reykjavik og sør-/sørvest, blir dette understreka sterkare. Mil etter mil med flatt slette-/myrlandskap og til slutt ei enorm sandslette, Sandur. Det er ein fascinerande monotoni i landskapet. Kollega Nils Arne er klar i vurderinga: "det er det styggaste landet eg har vore i", medan Ivar Petter nesten fell i stavar over kvar rustne bølgjeblekkplate. Og det er mange rustne bølgjeblekkplater..

Det er mykje sauer og hestar å sjå; dei dominerande dyreslaga på Island. Det er knapt ein halv million sauer og rundt 100 000 islandshestar på øya. Beitepresset frå dyra er ei stor utfordring for dette svært sårbare landskapet.

Lite synleg krise
Islendingane er hardt ramma av den økonomiske bakrusen. Det er ikkje så lett å sjå det på overflata, bortsett frå ein del halvferdige bygg der aktiviteten har stogga brått. Prisane og valutakurs er også ein bra indikasjon på at noko har skjedd. Den islandske krona er halvert i verdi, og prisane er dermed relativt låge sett med norske auge. Renta er høg, over 15 %, og dei som har mykje gjeld er ille ute.

I siste nr. av Iceland Review står det at det er enkelte lyspunkt i mørket: mange nystarta bedrifter, lågare arbeidsløyse enn forventa og talet på turistar har auka. Me har også gitt vårt bidrag og ei oppmoding om å dra til Island har mykje for seg.

Vulkanar og brear
Det som først og fremst kjenneteiknar Island er sjølvsagt den vulkanske aktiviteten. Sprekken mellom den amerikanske og den euroasiatiske tektoniske plata går tvers gjennom Island (på Thingvellir er den spesielt synleg). Langs denne sprekken er det mykje vulkansk aktivitet. Ein del av denne aktiviteten ligg under ein av fleire store isbrear. Island har den største isbreen i Europa, når Grønland blir halde utanfor. Under Vatnajøkul var det eit utbrot for ikkje mange år sidan, og ei spektakulær nedsmelting av store mengder is skjedde.

Varme kjelder og geysir (Islands språklege bidrag til verda) er også synlege bevis på vulkansk aktivitet. Dessverre er den mest kjende geysiren, Geysir, lite aktiv og med eit langt mindre imponerande utbrot enn på det flottaste. Aktiviteten blir styrt av den vulkanske aktiviteten under. Den må ha vore eit imponerande syn med kokande vatn som blir slynga 60-70 meter opp i lufta. Stakkars Strokkur blir liten i forhold med sine 15-20 meters utbrot. Men han er stødig, det skal han ha. Ca. kvart 5. minutt kjem det eit utbrot.

Medan me her i landet har ikkje mindre enn tre bresenter berre rundt Jostedalsbreen, har Island utruleg nok ikkje eit einaste vulkan- eller bremuseum. Det er nesten ikkje til å tru at dei ikkje har teke tak i det mest spesielle dei har og viser det fram til dei tilreisande. Dei manglar visst ei Marit Orheim Mauritzen og ein Olav Orheim der borte.

Vulkansk aktivitet er medverkande til at Island har ein andel fornybar energi på rundt 80 %.

Språk
For ein sogning er det utruleg artig å høyra og sjå mange kjende ord. 'Sautjan', 'atjan' og 'nitjan' tel også islendingane til liks med oss (sytten, atten og nitten for dykk litt tilbakeståande). Galleri Sautjan er ein trendy Islandsk klesbutikk. 'Heitt vatn' treng inga forklaring, og 'kjuklingabringa' er favoritten min (kyllingbryst blir merkeleg blodfattig i samanlikning).

Men sjølv om mykje lyder kjendt, er det også mykje som er uforståeleg. Dersom ein prøver å lesa ei islandsk avis, står ein fort fast.

Nei, ta deg ein tur til Island og gjer det fort!

Takk fyrir mig, og Ævinlega sæl og blessuð

Internet Governance - Styring av Internett

Internet Governance - Infrastructure and Institutions
(Lee A. Bygrave & Jon Bing, editors)

Utgiving av boka støtta av Uninett Norid. Boka vart lansert med ein konferanse i januar i år, her er omtale i tidlegare blogginnlegg.

1. Building Cyberspace: A Brief History of Internet (Jon Bing)
Dette er, som tittelen indikerer, ein kort gjennomgang av Internett-historia. Den er viktig, men den er også såpass kjendt at eg vel å ikkje bruka mykje plass på det her. Det heilt sentrale i historia er avgjerda om å laga eit distribuert nettverk som ikkje treng sentral kontroll (eller rettare sagt: som treng lite sentral kontroll; meir om det under DNS og IP-adresser).

Det andre ekstremt viktige momentet, kanskje det aller viktigaste, er at det vart utvikla som eit "dumt" nettverk. Mottoet for sjølve nettverket kan godt vera "eg berre jobbar her", ingen ruter spør kva innhald det er i pakkane - oppgåva er berre å få pakkane vidare til neste kjende ledd. Intelligensen sit i endepunkta, i applikasjonane, alt som føregår i sjølve nettet er ruting av pakkar.

2. Models of Internet Governance (Lawrence B. Solum)
Kva er styring (regulering?) av Internett (Internet Governance) og kva er Internett?
Smal (teknisk, arkitektur) kontra vid (demokrati, menneskerettar) definisjon av Internett. Nødvendig med begge perspektiva. I sum samanhengen mellom desse to perspektiva: "The nexus between Internet architecture and social policy".

Rammeverk for analyse:
a) Internett er arkitektur og kode
b) konvensjonell verktøy (normativ teori, økonomisk teori og samfunnsteori)
c) eige sett av modellar eller ideelle typar for Internett-regulering

Til det første alternativet eksisterer det ein mot-tese: "The Law of the Horse". Dommar Frank Easterbrook har skrive eit kjendt essay med denne tittelen der han går i rette med påstanden om at Internett er så spesielt at det krev eigne reglar og lover, av dette tittelen på essayet (sjølv om me har mange saker som gjeld kjøp og sal av hestar, skade på/av hestar m.m. har me ikkje ei eiga heste-lov). Slik sett kan ein kanskje avvisa Internet Governance som sak i det heile! Det er likevel gode grunnar til å sjå på sider av Internett som vesentleg ulike andre regulerte område i samfunnet. Her er Lawrence Lessigs kommentar til denne påstanden og dette essayet.

Det andre rammeverket, tradisjonelle analysemetodar, heng mykje saman med hestelov-perspektivet. Det motsette synet vil vera at regulering av Internett i hovudsak må sjåast som (teknisk) nettverks-regulering. I dette synet ligg det at den beste reguleringa av nettet er ei teknisk optimalisering og at all innblanding av ikkje-teknikarar (politikarar ++) ville vera uheldig. Men sjølv om nettverks-arkitektur er veldig viktig, har det implikasjonar som går ut over det reint tekniske (eksempelvis ulovleg fildeling). Regulering av Internett handlar også om ressursallokering (adresser, namn) og inneber difor også bruk av normativ teori.

Det tredje alternativet seier at kompliserte utfordringar for nettet best kan løysast gjennom analysar med referanse til ideelle typar eller modellar av Internett-styring. Det motsette synet inneber ad hoc-løysingar - at kvart problem best kan løysast ut frå den gitte situasjonen og konteksten og at det ikkje er særleg overføringsverdi mellom spesifikke problem og løysingar.

Solum føreslår fem slike modellar for Internett-styring:

a) Spontan ordning (Spontaneous ordering)
Det er ein modell som baserer seg på ei romantisk oppfatning av Internett som noko for seg sjølv og sterkt avgrensa mot den fysiske verda. Ergo må nettrelaterte problem og utfordringar løysast på "nettvis" og frå sak til sak. Dette synet må forståast ut frå korleis Internett vart bygt, med akademia (universitetsforskarar) som den viktige drivkrafta og som representantar i dei viktige styringsorgana. Akademia er ikkje lenger i førarsetet, tunge næringslivsinteresser (store IT-firma) utgjer no tyngda i desse miljøa.

b) Trans-nasjonale og internasjonale styrings-institusjonar
Denne modellen liknar den første med at den avviser nasjonal kontroll og heller vil ha internasjonale organisasjonar som styrer nettet. Dette er modellen som mest liknar på dagens system med organisasjonar som ICANN, IETF osv. Saman med "kode-modellen" er dette det nærmaste me kjem modellar for dagens styring og regulering av nettet.

c) Kode-modellen (Model of Code)
Denne modellen må forståast i lys av Lawrence Lessigs treffande uttrykk "Code is Law", jfr. boka "Code, and Other Laws of Cyberspace" (her er artikkelen "Code is Law" i Harvard Magazine). I korte trekk går synet ut å at Internett-koden/-arkitekturen har regulatorisk innverknad på menneska. Denne modellen skil seg frå den første modellen (spontan ordning) ved at den påpeiker at vanskane med nasjonal regulering av Internett er ein eigenskap ved koden/arkitekturen bak Internett og at den kan endrast.

d) Nasjonal regulering.
Denne modellen er ein rival til den trans-/internasjonale modellen og har nasjonal styring og regulering som hovudpunkt kombinert med overføring av den internasjonale styringa frå org. som ICANN og IETF til WIPO (World Intellectual Property Organization) og ITU (International Telecommunications Union). Interessant nok har sjefen for Post- og teletilsynet her i landet, Willy Jensen, teke til ordet for liknande ordningar nyleg. At nasjonal regulering av Internett føregår, er det nok å sjå på Kinas "Great Firewall" for å forstå. Andre eksempel på blokkering av visse typar innhald er sensur av barneporno, som også er innført i Norge gjennom ei frivillig (?) ordning blant norske ISP-ar.

Franske myndigheiter sitt søksmål mot Yahoo!'s auksjon av nazi-effektar er ei anna interessant sak. Her prøvde dei nasjonale myndigheitene å sensurera innhaldet på ei internasjonal teneste med å visa til særlege franske lover. Den franske domstolen ga myndigheiten medhald i søksmålet. Yahoo! reiste så motsøksmål i amerikansk rett som i korte trekk (saka var meir innvikla enn som så) ga Yahoo! medhald fordi sjølv om fransk rett (i Frankrike) vart akseptert, meinte retten at det her var snakk om sensur av amerikanske aktørar, og det kan ikkje franskemenn eller andre gjera. Saka illustrerer veldig godt problema med nasjonal regulering av Internett.

e) Marknadsbaserte ordningar
Dersom nasjonal styring må avvisast, kva då med marknadsstyring? Denne modellen prøver å beskriva dei underliggjande problema som økonomiske fenomen; nettet som ein marknad for produkt og tenester. ICANN og reguleringa av DNS kan tena som eksempel her. I hjarta av DNS finn me rot-nivået (toppnivå-domena). Toppnivåa kan sjåast på som ein knapp ressurs i økonomisk forstand, som er heilt annleis enn i teknisk forstand. I teknisk forstand er det ikkje knappheit på toppdomene, DNS kan handtera langt fleire toppdomene enn me har i dag. Frå ein økonomisk ståstad er det knappheit på toppdomene fordi det ikkje er uavgrensa plass til toppdomene og fordi enkelte toppdomene vil vera meir verdifulle enn andre, på grunn av namnekombinasjonen. Dette fører til eit spørsmål om toppdomene bør handterast av marknaden og evt. auksjonerast ut?

Hybrid-modellar
Ikkje overraskande endar forfattaren med å føreslå hybridmodellar som låner delar av dei ovannemnde modellane. Solum ser til slutt på begrepet "nettverksnøytralitet" opp mot dei skisserte modellane. Han meiner ingen av modellane i seg sjølv garanterer nettverksnøytralitet og at det difor er nødvendig å sjå på hybridløysingar som kombinerer element frå dei ulike modellane.

3. Governors of Internet (Lee A. Bygrave + Terje Michaelsen)
Internett er ikkje utan styring, om nokon skulle tru det. Men dei styrande organa er ikkje som andre tilsvarande organ (som Lotto-reklamen ville ha sagt). Tidleg i Internett-veksten var det romantiske synet om at Internett er noko heilt for seg sjølv som vanlege lover og reglar ikkje gjeld for, eit vanlegare syn. John Perry Barlow, ein av grunnleggjarane av Electronic Frontier Foundation (EFF), formulert det slik i det kjende uavhengigheits-erklæringa for Cyberspace ("Declaration of the Independence of Cyberspace"):

Governments of the Industrial World, you weary giants of flesh and steel, I come from Cyberspace, the new home of Mind. On behalf of the future, I ask you of the past to leave us alone. You are not welcome among us. You have no sovereignity where we gather.

Klar tale, med andre ord: Hald fingrane av fatet!

Over tid har dette synet gradvis måtta vika for ei erkjenning av at lover og reglar for den fysiske verda også for ein stor grad gjeld for kyberrommet. Men kampen om kven som skal styra Internett, er framleis hard, og har hardna til. Det er mange som vil ha fingrane i Internett-fatet når det kjem til stykket.

Det er Internett-arkitektur og -infrastruktur som har vore kjernen i internettstyringa, og det kan lura ein til å tru at styring av Internett berre handlar om teknologi. Og kanskje har teknologien hatt vel stor plass. Men det blir meir og meir klart at dei teknologiske vala som blir gjorde, og har viktig innverknad på andre område (personvern, ytringsfridom, valfridom ++). Den som kanskje har formulert dette best, er Larry Lessig med formuleringa (og boka) "Code is Law".

Dei viktigaste styringsorgana for Internett er:

ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers)
Dette er kanskje det viktigaste organet, og der kampen om innflytelse er hardast. ICANN vart danna i 1998 med utgangspunkt i IANA (Internet Assignes Numbers Authority). I lange tider var IANA i grunnen ein manns verk: Jon Postel; ein av Internett-skaparane. Han ordna med nødvendige oppdateringar av rot-serverar etter kvart som nettet vaks. Men i slutten av 1980-talet vart dette for mykje for ein mann, og nye styringsformer måtte iverksetjast.

Over ICANN svevar amerikanske myndigheiter, konkret Departement of Justice (DoJ). Det er sjeldan å sjå dei blandar seg inn i Internett-relaterte saker, men når det bryggjer opp til strid, kjem det klart fram kva interesser USA har når det gjeld Internett og at dei slett ikkje har tenkt å gi dei frå seg.

IETF - Internet Engineering Task Force
Dette er sjela til Internett - sjølve samlinga av nerdar. Det er her den tekniske utviklinga av nettet skjer, og organisasjonen er kjend for den ubyråkratiske arbeidsmetoden som kan oppsummerast i mottoet: "rough concensus and running code". Det er den pragmatiske haldninga som gjennomsyrer arbeidet i IETF.

ISOC - Internet Society
Dette er ei slags styringsguppe for ICANN og ein paraply for arbeidet med utvikling av Internett-standardar. Dei har til oppgåve å skaffa finansiering og juridisk ryggdekning for IETF.

IAB - Internet Advisory Board
Dette er eit slags "eldreråd" som har som oppgåve å sikra den langsiktige tenkinga og dei passar på at arbeidet i IETF er i tråd med desse langsiktige måla.

W3C - World Wide Web Consortium
W3C vart oppretta i 1994 av Tim Bernes-Lee, med seg sjølv som direktør. Han sit heller ikkje i ei åremålsstilling, han har gitt stillinga til seg sjølv med uavkorta lengde. Trass i openberre manglar på demokratiske spelereglar, er dette i god tråd med den entreprenør-ånda som har prega dei andre delane av nettet. Og igjen: så lenge ting fungerer bra, ikkje prøv å fiksa det.

Det finst ein myriade med organ og komitear i tillegg til dei som er nemnde her, men desse er dei viktigaste.

4. Development of Core Internet Standards: The Work of IETF and W3C (Harald Alvestrand og Håkon Wium Lie)
IETF og W3C er alt nemnde, detaljar finst i boka. Kapitla om desse to organisasjonane er skrivne av innsidefolk. Harald Alvestrand har vore aktiv i IETF i årevis, og han var leiar (Chair) i perioden 2001-2006. Håkon Wium Lie var sentral i bygginga av veven og er særleg kjend for å ha introdusert stilark (CSS). Begge to er ivrige talspersonar for opne standardar.

5. The Naming Game: Fovernance of the Domain Name System (Bygrave, Susan Schiavetta, Hilde Thunem, Annebeth B. Lange, Edward Phillips)

ICANN kan best forståast som eit forsøk på å institusjonalisera og ta vare på autonomien av ei ingeniør-basert tilnærming til Internett-styring og -regulering - på same tid som organisasjonen er under stadig hardare press for å bli både opnare og underlagt meir demokratisk kontroll (Solum). Særleg har ITU pressa på for å få meir kontroll, eller rettare: ei hand på rattet. Dette er meir enn ironisk sidan IATA (forløparen til ICANN) prøvde å trekkja ITU tettare inn i arbeidet tidleg på 1990-talet, men ITU var ikkje interesserte. Dei interesserte seg berre for sine eigne OSI-protokollar (!) [dette siste er ikkje nemnt i boka - kampen mellom telekomselskapa med sin OSI-modell og framveksten av Internett er noko som etter mitt syn manglar litt i denne boka].

Til sjuande og sist er det ein kamp om å underleggja Internett-styringa til FN (ITU høyrer til FN-systemet). Trass i mange og edle motiv, vil mange rygga ved tanken på at FN-byråkratiet skal overta styringa av nettet [dette er mine eigne meiningar og ikkje referert frå boka].

Kapitla om den norske og engelske domenepolitikken er interessant sidan dei to landa har veldig ulik praksis. Beskrivelsen av den norske domenepolitikken (av NORID) er prega av ein slags forsvarstale for den relativt strenge praksisen som rår. Det blir ekstra interessant når den engelske praksisen blir presentert og slår beina under ein del av argumenta for den strenge norske politikken. NORID kan med fordel ta til seg erfaringar frå andre land.

6. Internet Governance Goes Global (Amanda Hubbard og Lee A. Bygrave)
Siste kapitlet handlar nettopp om kampen om å styra Internett og ITU/FN/nasjonalstatane sitt forsøk på å få kontroll. Dette er omtalt gjennom ITU sine World Summit on the Information Society. WSIS er to gigant-happeningar i 2003 (Geneve) og 2005 (Tunis), arrangerte av ITU med støtte frå heile FN-apparantet. På Tunis-seansen var det over 20 000 deltakarar! WSIS kan nesten sjåast som eit "fordekt" forsøk på å få kontroll med eksisterande Internett-organisasjonar, framfor alt ICANN og DOC. Det kan også sjåast på som ITUs "takk for sist"-haldning med OSI-/Internett-kampen i minne. Akkurat her tykkjer eg boka gløymer å dra dei historiske linjene, eg trur det ligg mykje historisk forklaring på dei kampane om Internett-styring som har vorte avdekka gjennom WSIS. Ironisk nok vart ordet "Internett" knapt brukt av IT i planlegginga av desse toppmøta, men til slutt handla det først og fremst om Internett-styring.

USA sette foten ned for endringar i styringsopplegget, trass overraskande snuoperasjon frå EU si side. Etter først å ikkje ha teke klart standpunkt, gjekk EU brått inn for omfattande reorganisering av Internett-styringa. Det vart ikkje spesielt godt motteke av USA. EU fekk medhald av ei gruppe utviklingsland som opprinneleg stod hardt på for endringar i styringsmodellen (større innflytelse for u-landa sjølvsagt).

Avslutningskommentarar
"Internet Governance" er ei interessant og viktig bok som alle med ei viss interesse for nettet bør lesa. Den verkar grundig og gjennomarbeidd. Eg har elles ikkje kompetanse nok på området til å gi ei meir fagleg vurdering av boka.

Eg saknar endå meir omtale av den tekniske oppbygginga kopla mot styringssystema. Kor mange rot-serverar finst? Kvar er dei plasserte? Er det ein rot-servar som er heilt sentral for heile nettet?

Også i kapitlet om EU og domenepolitikk saknar eg oppdatert informasjon og meir om bakgrunn og strid. EU fekk til slutt godkjent .eu som nytt toppdomene, trass i at det ikkje er eit eige land og fell inn under ccTLD. Her skulle det vore meir informasjon om prosess.

Avslutningsvis kan det kanskje seiast om Internett-styringa som også gjeld som ei Internett-devise: "If it ain't broken, don't fix it!".

Sogn og Fjordane som Microsoft-fylket

Computerworld spanderer framsida pluss eit par sider inne i avisa på Sogn og Fjordane fylkeskommune og deira satsing på Microsoft. Eg er ikkje overtydd om at det er god reklame for fylket, snarare tvert om. Til å illustrera artikkelen er det bilete av it-gutta på sponsortur - uff..

Det er mange som brukar Microsoft programvare som basis for it-drifta, og det er sikkert ein del gode grunnar, for all del. Men det er veldig få som står fram og skryter av det. På ein måte har det eit upolitisk korrekt skjær som kan synast modig, men ved nærmare ettertanke er det vel ikkje det. Eg tillet meg også å tvila på den reelle vurderinga av fri programvare. Kjenner eg dei rett, har det reelle valet stått mellom IBM/Lotus Notes + ein del Microsoft, og full overgang til Microsoft.

I Sogn og Fjordane har IT-forum vore den store og viktige it-satsinga. Den har ein historie sidan 1995 og kan oppsummerast i orda "dugnad" og "mykje ut av lite". Gjennom god organisering har ein klart å bruka avgrensa ressursar på ein god måte og dermed fått til relativt mykje.

Orda "dugnad" og "mykje ut av lite" assosierer eg ikkje med Microsoft, men med fri programvare. Dessverre er det eit område der IT-forum ikkje har lykkast, trass i enkelte forsøk. Microsoft-dominansen har vore for stor, særleg i offentleg sektor. Det er synd, for eg trur det ville ha passa filosofien elles i fylket bra, og i tillegg ville det vore bra å få opp alternativ for å få meir erfaring og litt konkurranse.

Eit oppslag som dette er eg redd set arbeidet med IT-forum tilbake heller enn å dytta på framover.

VGA must die!

For 10 år sidan sleit me med floppydiskar (hugsar?) og inga løysing var i sikte. Så kom USB-en, minnepinnen deretter og på eit par år var floppyen gone. Kan det same skje med VGA-porten? Den er overmoden for utskifting, men noko klart alternativ er ikkje å sjå.

Standardisering både pluss og minus
Standardisering er tveegga - på den eine sida eit opplagt gode, men på den andre sida konserverande og hindrande for nyutvikling. VGA - Video Graphics Array - kom med IBM PS/2 (nokon som framleis hugsar desse?) i 1987 og har sidan vore med oss som standard for ekstern videotilkopling.

Digital - analog - digital
VGA er analoge signal og det er meir enn ein dårleg vits når dei fleste videosignal blir konverterte frå digitale (grafikk-kortet i pc-en) til analoge og så tilbake til digitale igjen (lcd-skjermar, video-kanon, flatskjermar m.m.).

I tillegg til at VGA er ein gammal og i dagens digitale verd ein dårleg standard, er også det fysiske grensesnittet dårleg. Det veit alle som har prøvt å skru laus ein altfor hardt tilskrudd VGA-kontakt. Då sit du der plutseleg med både skrue og mutter. I tillegg er det for legg å bøyga ein av dei 15 pinnane.

Feilslåtte forsøk på endring
Det har vore gjort forsøk på å innføra nye, digitale standardar. DVI er ein digital videostandard som er ein god del brukt på videokanoner. Også Apple har standardisert på DVI, men alle som har sett Mac-brukarar leita fortvila etter VGA-overgang ser problemet. DVI er heller ikkje nokon god fysisk standard då kontakten er for stor.

HDMI
Kva så med HDMI? Det har vorte ein standard for flatskjerm-tv og er etterkvart også teke i bruk av pc-produsentar. Det er ein standard som overfører både lyd og bilete, og kontakten er fysisk bra sidan den er liten og festemekanismen ok. Problemet med HDMI er lisensiering - det kostar nemleg å bruka grensesnittet då det ikkje er ein open standard.

DisplayPort
På grunn av den lukka standarden og lisensiering har enkelte i bransjen gått saman om å utvikla eit alternativ til HDMI. Det er DisplayPort, og denne opne standarden blir ivareteken av VESA. DisplayPort overfører både bilete og lyd, som HDMI, og liknar i det heile mykje på den siste.

Kanskje kan DP bli standarden som gjer at me endeleg blir kvitt VGA? Eg ser i alle fall at den neste pc-en min, ein Thinkpad T400s, er utstyrt med DP. Men feige Lenovo har lete seg pressa av RIAA og gått med på å kastrera Displayporten slik at den ikkje leverer lyd frå BluRay-plater. Shame on you!

Peters sisteplass

Eg har gjennom mange år sett stor pris på Peter Hidas sine kommentarar. Det betyr ikkje at eg alltid har vore einig i vurderingane hans, men han har alltid vist stor innsikt og sjeldan komme med lettvinte påstandar.

Når eg les dei siste kommentarane hans ("Grøss og guru" og "Nytt og nytt, fru Blogg") lurer eg på om han begynner å bli merkt av alderen. Eg er har sans for ei nøktern tilnærming og kritisk vurdering av nye fenomen, men dette osar av motvilje mot å ta inn over seg ein del viktige utviklingsfenomen på nettet.

Gratiskulturen er eit fenomen, men korleis utviklinga vil bli her er uvisst. Det går likevel ikkje an å avfeia dette slik Hidas gjer, til det er det for mange gode eksempel på at det faktisk fungerer. Fri programvare er ein udiskutabel suksess, og sjølv om det totalt sett stort sett ikkje blir gratis, kostar det ikkje noko å ta programvara i bruk. Og å hevda at gratismodellen i avisverda er ein barnesjukdom, er for lettvint. Les t.d. Yochai Benchlers glimrande bok ”The Wealth of Networks” for ein grundig analyse av fenomena.

I "Nytt og nytt, fru Blogg" er det sosiale medium som får gjennomgå. Twitter blir avfeia som ryktespreiing. Brukar du Twitter, Peter? Eg får mykje nyttig informasjon frå Twitter, ikkje minst interessante lenker, og dei som berre skriv om middagen sin, er enkle å kutta ut.

Blogging får også gjennomgå, det må i det heile ha vore ein dårleg dag dette. Etter mitt syn er bloggfenomenet noko av det viktigaste og rikaste som har skjedd på nettet. Det står ikkje tilbake for Gutenberg når historia skal skrivast om ytringsmulegheiter for folk flest. Eg vil hevda at det først er med bloggen at folk flest har fått reell ytringsmulegheit, gitt at dei har nett-tilgang.

Eg håpar desse artiklane var eit feilskjer og at du kjem tilbake med betre analysar slik du har hatt for vane.

Ars Electronica, Linz

Det vart dessverre ikkje mykje tid til å sjå seg om i Linz, då Østerrike-turen i forrige veke i hovudsak vart i Wien. Men som ein del av det utanomfaglege programmet på Dexa/eGov '09 var det besøk på museet Ars Electronica. Det er eit museum for elektronisk kunst, og det feirer 30 år i år. Jubileumsutstillinga var under oppbygging, difor var ein del av museet ikkje tilgjengeleg.

Men av det me fekk sjå var det ein del fascinerande ting. Og kanskje ikkje så overraskande: mellom det mest fascinerande var ein 100 % mekanisk innretning. Det var ein elektromotor som dreiv ei rekkje tannhjul. Tannhjula hadde 50 tenner og var kopla saman slik at utvekslinga vart 1:50 (ei full omdreiing av det første tannhjulet flytte neste tannhjul ei tann). I alt 12 tannhjul var kopla saman, difor gjekk farten ned omvendt eksponensielt. Det siste tannhjulet ville trengja meir enn 2 trillionar år på å fullføra omdreiinga! Til alt overmål var det siste tannhjulet bolta fast i ei granittblokk og stod slik bom fast (eller den ville knusa granittblokka).

Det store spørsmålet er jo når vil maskineriet vil stoppa opp, dvs. elektromotoren brenn opp fordi motstanden blir for stor sidan det siste tannhjulet står bom fast. Dessverre hadde dei ikkje vore heilt konsekvente her sidan installasjonen hadde vore flytt og motoren slått av. Dei kunne difor ikkje seia kor lenge den har snurra til no.

Den andre imponerande installasjonen var ein video om universet. Med 3D-briller fekk me det romlege perspektivet og det var utruleg fascinerande å følgja ferda frå jorda, til planetane sine baner rundt sola, vidare til solsystemet vårt, andre solsystem rundt oss, Mjølkevegen, andre galakser og til slutt heilt ut til ytterkantane av det kjende universet. Alle punkt som vart viste var baserte på faktiske observasjonar, det meste frå Hubble-teleskopet.

Ars Elektronica er eit kjendt museum i Østerrike, og også utanfor Østerrike, og er vel verdt eit besøk.

Ei veke i Wien

I samband med presentasjon av paper på eGov 09-konferansen i Linz denne veka, har eg vore mange dagar i Wien. Har teke det som ein ferie i kombinasjon med jobb. Ulempa er at det ikkje vart mykje tid å sjå seg om i Linz, som verka å vera ein fin by. Det vart helst Johannes Keppler Universitӓt og ikkje mykje meir.

Wien vart nyleg kåra til den nest best byen i verda å bu i, etter Vancouver i Canada. Eg trur det var ein notis i ei østerriksk avis (Die Presse), og ikkje stod det noko om kriteria. Men at Wien er ein flott by, kan eg skriva under på.

Historisk sus
Det er viktig å kjenna litt til historia til eit land når ein er på besøk. For Østerrike er det i grunnen heilt avgjerande, for utan ei viss historisk forståing, skjønnar ein lite av dei imponerande byggverka og den rikdommen særleg Wien kan syna fram.

Østerrike gjekk frå over 50 mill. innbyggjarar til 6,5 mill. over natta etter fredsforhandlingane i 1918. Då var det slutt på det Habsburgske styret og Stor-Østerrike (Østerrike-Ungarn). Franz Josef I hadde styrt i 68 år og fekk med seg to år av verdskrigen før han døydde i 1916. Etterkommaren hans fekk berre to år og vart knapt synleg.

Eit besøk til Schloß Schönbrunn viser den enorme rikdommen Østerrike-Ungarn karra til seg i Habsburg-tida. Slottet vart bygt i siste halvdel av 1700-talet med Maria Theresia som drivkraft. Det vart bygt som eit svar på Versailles i Frankrike. Og det var sterke band til Frankrike. Dei kongelege i Europa har hatt som tradisjon å ikkje la rikdommen falla i hendene på "uvedkommande" og har stort sett gift seg med kvarande - eit einaste stort incestuøst opplegg! Ei av døtrene til Maria Theresia (ho hadde 11 døtre og 5 søner!) var Maria Antoinette, og hennar skjebne i Frankrike er godt kjendt.

Det er særleg tre kongelege personar som har prega utviklinga i Østerrike-Ungarn: Maria Theresia, Franz II og Franz Josef I. Det er tydeleg at særleg den siste, men og den første, framleis har ei stor stjerne i Østerrike. Dei tre periodane desse styrte, var prega av kontinuitet, velstand og bygging av mange praktbygg.

Dagens Østerrike
Som sagt vart folketalet og arealet redusert kraftig etter første verdskrig. I andre verdskrig gjekk det ikkje stort betre då Østerrike vart annektert av Tyskland i 1938 (Anschluss). Det skjedde utan særleg motstand, det var heller begeistring som møtte ex-østerrikaren Adolf Hitler. Hitler var fødd i Linz og begge foreldra er gravlagde her. Hitler hadde då også store planar for Linz.

Etter siste verdskrig var Østerrike under kontroll av dei allierte heilt fram til 1955. Då først fekk dei fullt sjølvstyre.

Østerrike er delt inn i Länder som i Tyskland, og Wien er det desidert største. Stor-Wien har over 2 mill. innbyggjarar og dominerer stort. Meir utruleg er det at Wien hadde 2 mill. innbyggjarar i 1914 - det seier litt om kva metropol Wien var heilt fram til første verdskrig.

Merkevarebygging
Østerrike, og særleg Wien, har ein del spesialitetar som dei har vore flinke å marknadsføra. Wiener-schnitzel er kjendt av dei fleste. Det er frityrsteikt tynn kalvesteik. Den er, som nokre andre spesialitetar, kraftig oppskrytt etter mi meining. Den må jo sjølvsagt smakast når ein er i Wien, men den smakte skuffande nok omtrent som schnitzelen du får på ei gjennomsnittleg vegkro i Norge. Det einaste som mangla, var Thousand Islands..

Sachertorte
Sachertorte er ein annan spesialitet. Den vart første gong laga av Franz Sacher rundt 1870 og i dag er Hotel Sacher, Café Sacher og Sacher Ecke kjende landemerke i Wien. Det var son hans som starta hotelldrift. Sachertorte var ein annan nedtur, ikkje så mykje betre enn Toro langpanne! Men den måtte sjølvsagt smakast, på Café Sacher.

Klassisk musikk
Wien kan ikkje nemnast utan å komma inn på musikk. Det er ein av dei viktigaste byane (den viktigaste?) for klassisk musikk, og mange av dei store komponistane har hatt tilhald her. Wien har to orkester i verdsklasse; Wien-filharmonikarane (dei som spelar på nyttårskonsertane) og Wien-symfonikarane (dei som ikkje spelar på nyttårskonsertane :-), og dei har ein opera som også er i verdsklasse. Sjølv fekk eg med meg ein konsert i Karlskirche, med Mozarts Requiem. Det var ingen av dei to nemnde orkestra, sjølvsagt, men eit heilt kompetent orkester + kor frå Salzburg.

Wiener-kaféar
Det siste og viktigaste kjennemerket med Wien er caféane (med C!). Dei er heilt særeigne og dei fleste har ein spesiell stil. Her får du dyr kaffe, men i prisen ligg det også at du kan sitja så lenge du vil og lesa ei av dei mange avisene kaféen tilbyr. Eller du kan lesa ei bok du har med. Serveringa av kaffien er også eksklusiv. Wienerkaféane var viktige stader for vitskaplege, kulturelle og politiske diskusjonar som fekk stor innverknad for utviklinga av Europa. Dei er eit godt eksempel på kva økonomisk velstand kan brukast til og omsetjast i.

Men dessverre verkar det som om kaféane har stivna i sin eigen historie. Kaffien er ikkje på høgda og dei har ikkje fanga opp den nye bølgja med kaffi. Eg prøvde espresso på tre klassiske Wiener-kaféar og den var like dårleg på alle tre! Det gir grunn til uro, for kaféane er ein viktig del av Wien og historia. Alternativet ser ut til å vera Starbucks, og det er jo synd. Men dette må dei sjølve ta tak i, og klarer dei ikkje det, har dei ikkje livets rett. I avisa såg eg omtale av ein klassisk kafé som vart avvikla no i år. Eg er redd det ikkje blir den siste.

Schönes Wien
Det høyrest kanskje ut som eg er negativ i denne omtalen, men det er ikkje meininga. Merkevarene skuffa, men Wien har så mykje anna å by på at det ikkje betyr så mykje (bortsett frå kaféane som eg verkeleg er uroa for). Eg budde på Pension Suzanne, og skal du til Wien er det berre å notera seg namnet med det same. Betre plass finn du ikkje, til ein slik pris. Pensjonatet/hotellet er lokalisert like ved operaen (Wien StadtOper), innafor "Ringen". Det betyr midt i smørauga for alt som er verdt å sjå, og du kan gå til fots. Pensjonatet er lite, med ombygde leilegheiter i klassisk møblert stand. Prisen er 85 euro for eit enkelt rom, 95 for eit dobbelt og 125 for ei leil.h. med eige kjøken.

Fly-krøll

Er i Wien på veg til eGov 2009-konferansen i Linz. For sikkerheits skuld har eg doble flybillettar; både med Norwegian og med Austrian Airlines! Det hadde seg slik at eg tenkte å bruka Austrian på returen, for deira avgang passa betre. Men så viser det seg at eg ikkje får brukt returbill. dersom eg ikkje flyg Oslo - Wien. Scheisse!

Dessverre er det mange flyselskap som framleis køyrer denne gammaldagse linja. Dei tilbyr billegbillettar, men då skal du også ta turen både fram og tilbake. Det spelar ingen rolle om dei kanskje hadde tent på å la det vera meir fleksibelt; slik har det vore og slik skal det vera!

I påvente av at dei tek til fornuft, er vårt einaste mottrekk å lura dei. For å seia det med teskei-kjerringa: "Dei lure skal ein lura (, dei sterke skal ein klø bak øyra og dei feige skal ein skremma").

Sidan prisskilnaden ofte er veldig stor mellom billegbillettar og billettar som kan endrast, føreslår eg følgjande mottrekk (eg brukar Austrians Oslo - Wien som eksempel):

1. Bestill Oslo - Wien t/r med returen langt ut i tid
2. Bestill Wien - Oslo t/r med med avgang Wien på det aktuell returtidspunktet

Du kastar også no bort ein tur/retur-billett samla sett, men dersom billettane er billege nok vil det framleis lønna seg. Og dei vil aldri kunna tvinga deg til å ta retur-reisa.

For ordens skuld vil eg rosa Norwegian på akkurat dette området (det er ein del område dei kan bli betre på også, men..). Dei opererer med enkeltreiser og gjer det mykje enklare for oss som reisande. Slik bør det bli også hjå andre flyselskap.

Seminar om elektronisk samhandling

Vestlandsforsking og Norstella arrangerte i dag (27.8) eit seminar om elektronisk samhandling i offentleg sektor. Arrangementet var ein del av arbeidet i Ressursnettverk for e-forvaltning der VF har eit hovudansvar for el. samhandling. Referat frå seminaret og presentasjonar finn du på vestforsk-veven.

Radka Toneff og mytedanning

Måndag kveld var eg i Operaen og høyrde på opningskonserten for Oslo Jazzfestival 2009. Konserten med tittelen "Til Radka" var ein minnekonsert for jazzsangaren som døydde i 1982 etter å ha teke sitt eige liv.
[Bilde av Radka Toneff er henta frå Oslo Jazzfestival sine sider og fotograf er Arild Haugan]

Sjølvmord og myter
Sjølvmord vil alltid bli grunnlag for ei viss mytedanning, slik også i Radka Toneff sitt tilfelle. Ho var ein stor jazzartist med ei heilt særeigen, var stemme. Ho var i kraft av talentet sitt stor nok til at ho ikkje hadde trengt den mytedanninga som har skjedd i ettertid - musikken hennar ville uansett ha levd vidare.

Feig opningskonsert?
Dessverre har mytene skygga ein del for artisten RT, og opningskonserten held dessverre fram i same sporet. Isolert sett var det ein ok konsert; ikkje strålande, men heilt ok. Det var tidlegare vinnarar av Radka Toneff Minnepris som framførte eigne låtar. Det gjorde sitt til at det vart lite samanheng i konserten, det einaste som batt den saman var stammen av musikarar med Arild Andersen i spissen. Med ei slik innretning av konserten blir det som om konserten må ta ein omstart kvar gong ein ny artist entrar scena.

Radka Toneffs melodiar høgdepunktet
Eg hadde forventa at konserten skulle dreia seg om Radka Toneff og hennar musikk, men det var berre to artistar, Per Jørgensen på trompet og Live Maria Roggen på sang, som framførte RK-kjende melodiar. Kanskje var forventningane mine feil, men eg fekk også eit inntrykk av at artistar vegrar seg for å syngja eller framføra låtar som Radka Toneff har framført tidlegare. Det meiner eg er synd, og det er også med på å byggja opp mytene om RT plassera ho på ein pidestall - nesten som "artisten hvis navn ikke må nevnes".

Merksemda som fortent
For meg var nettopp dei to Radka Toneff-melodiane konserten sitt høgdepunkt ("The Moon's a Harsh Mistress" med Per Jørgensen og "Antonio' Song" med Live Maria Roggen). Utfordringa mi til norske jazzartistar er: Kutt ut serviliteten overfor Radka Toneff og mytane om ho og gi ho den merksemda ho fortener gjennom å gi ut melodiane hennar på nytt! Gjerne det stjernelaget som var i Operaen, men som ikkje torde (eller som ikkje fekk lov?).

Paasilinna på autopilot

Arto Paasilinna har eit veksande publikum i Norge. Han har lenge vore stor i heimlandet Finland og også andre land, men bøkene hans vart ikkje oversette til norsk før på 1990-talet, 20 år etter dei kom ut på finsk. Magasinet i Dagbladet hadde nyleg eit portrett av Paasilinna og det er slikt som hjelper på publisiteten (fint arbeid av Hallgeir Opedal i DB). Der framsto finnen nokså likt den stereotypen me ofte tillegg finnane: prennvin & sauna.

Sjølv lånte eg "De hengte revenes skog" heilt tilfeldig fordi boka stod utstilt på biblioteket. Den slo absolutt an og sidan har eg lese dei andre bøkene som er oversette til norsk.

"Den senile landmåleren" er den siste boka til Paasilinna og den er i velkjendt stil. Litt for velkjendt, for eg merkar at dette har eg lese før, om enn i litt andre former. Det går litt for mykje på autopilot her, etter mitt syn. Når Paasilinna gir ut ei bok i året, stødig som ei klokke, må det kanskje bli slik?

For eigen del har eg denne favorittlista av bøkene hans:

1. De hengte revenes skog
2. Harens år
3. Den ulende mølleren

Eg har tidlegare kommentert oversetjinga og tykkjer at Nøste Kendzior sine oversetjinga, som tilfeldigvis (?) er dei tre eg har øvst på lista, er dei beste. Ho får fram den frodige og burleske stilen på ein god måte. Dessverre er ho gått bort, og dei andre bøkene har difor andre oversetjarar. Om det er kvaliteten på bøkene som har gått ned, eller om det har samanheng med oversetjinga, veit eg ikkje. Men eg synest ikkje dei seinare bøkene held like høg kvalitet som dei eg har nemnt over.

Men Arto Paasilinna kan absolutt tilrådast, og start med ei av dei tre bøkene over.