Don't Make Me Think!

Steve Krugs Don't Make Me Think!, opprinneleg utgitt i 2000 og i revidert utgåve 2005, er eit einaste stort slag for sunn fornuft innan web usability. Undertittelen stadfestar jo dette med A Common Sense Approach to Web Usability. Konsulentdelen av Krugs aktivitetar kallar han då også Advanced Common Sense. Måten han beskriv firmaet og tilnærminga til jobben, seier ein god del om tonen i boka:

... my consulting business (actually just me and a few well-placed mirrors) is called Advanced Common Sense. "It's not rocket surgery" is my corporate motto.

Har du sans for denne stilen, har du sans for boka. Den er ikkje av den krampaktige amerikanske humoren som litt for ofte pregar bøker; eg synest i alle fall Steve Krug sin stil er lesverdig og passar godt med bodskapen. Illustrasjonane i 50-talsstil fungerer også bra.

"Don't Make Me Think" er Steve Krugs første lov for usability, og seier mykje om tilnærminga hans til temaet. I dette ligg det at det viktigaste for ei god nett-teneste er at brukaren med ein gong skjønnar kva dette dreier seg om ("get it") og at det er innlysande korleis ho skal gå vidare frå denne sida.

Innhaldet i boka kan synast veldig enkelt, og som Steve Krug argumenterer for: "sunn fornuft". Erfaringsmessig krev det god oversikt over eit tema for å skriva så enkelt og så kort som Steve Krug gjer. Denne boka bør alle interesserte i temaet usability ha lese.

Brukartesting etter Europris-modell

I 1989 skreiv Jakob Nielsen artikkelen "Usability Engineering at a Discount" og lanserte med det omgrepet "Discount user testing". For brukartesting var dette ein revolusjon: Bort frå dyre laboratorie-baserte forsøk og fram med sunn fornuft og enkle hjelpemiddel.

Steve Krug tek dette eit steg lenger i boka "Don't Make Me Think!". Her er det brukartesting til Europris-nivå. Han set opp denne samanlikningstabellen mellom tradisjonell brukartesting og "Europris"-modellen (som han sjølv kalla "lost-our-lease testing"):

	Tradisjonell	”Europris”
Tal testpersonar	Vanlegvis 8 eller fleire	3 – 4
Rekruttering	Nøye utval tilpassa målgruppa	”Få tak i nokon”, nesten alle som brukar nettet vil funka
Testlokale	Brukartest-laboratorium med observasjonsrom og 1-vegsspeil	Kva som helst slags kontor eller møterom
Kven testar?	Erfaren usability-ekspert	Ein person med eit minimum av tålmod
Planlegging	Fleire vekers planlegging for rekruttering og booking av laboratorium m.m.	Testane kan gjerast nesten på sparket, med minimal planlegging
Førebuing	Utkast, diskusjon, revisjon av testopplegg og –protokoll	Bestem deg for kva du vil visa
Kva blir testa, og når	Med mindre du har eit enormt budsjett: legg alle egga i ei korg og gjer ein grundig test mot slutten av prosjektet	Små testar kontinuerleg gjennom heile utviklings­perioden
Kostnader	35 000 – 100 000 NOK (eller meir)	ca. 2 000 (som stort sett går til å betala testbrukarane)
Kva skjer etterpå?	Ein 20-siders rapport ei veke etter testen, deretter møte i utviklingsgruppa for å vurdera endringar	Utviklingsgruppa, og evt. andre interesserte, diskuterer testen i lunsjen same dagen

Er dette dårleg nytt for usability-bedriftene og -miljøa som no veks fram? Eg trur ikkje det, for dei seriøse vil sjå at det er plass til begge typar opplegg. Men det er klart det er ei utfordring å skulla gjera butikk av brukartesting; det blir ofte litt for smått. Løysinga ligg nok i å pakka det inn i ein større samanheng - brukartesting i seg sjølv løyser ikkje alle problem.

Lenkerik startside = kjøkenskåp med glasdør

Tittelen krev kanskje litt forklaring. Jared M. Spool, kjend ekspert på brukargrensesnitt og leiar av bedrifta User Interface Engineering, drøftar trenden med lenkerike startsider. I staden for ei minimalistisk tilnærming på startsida, som har vore strategi hos mange, bør ein løfta fram mest muleg. Dette er i essens ei portaltilnærming.

JMS brukar metaforen å leita etter koppar og glas på eit framandt kjøken. Det er ein god metafor. Ytre sett er alle kjøken nokså like; det er skuffer og det er skåp. Men der vi kjenner innhaldet i kvar skuffe og kvart skåp heime, står vi bom fast når vi kjem inn på framande kjøken. Nettsider kan oppfattast på same måte - det er ofte vanskeleg å gjetta seg til kva som ligg bak nokre enkle lenker på startsida.

Det er her glasdørene kjem inn: Dersom kjøkeskåpa (og forsåvidt skuffene) var utstyrte med glasdører, ville det sjølvsagt ikkje vera noko problem å finna innhaldet. Parallellen til glasdører er ein lenkerik startside. Innafor rimelege grenser er det lurt å løfta fram innhaldet og gjera det synleg gjennom godt formulerte lenker på startsida. Kva som er 'godt formulerte lenker' er eit tema i seg sjølv.

I mitt forrige liv og forrige blogg - spalta "Gode tenester" på www.norge.no - skreiv eg om Trondheim kommune sine dåverande nettsider der startsida var forma etter "less is more". Eg står framleis inne for det som står der, men det må nok nyanserast. Med argumentasjon for lenkerike startsider, er det plutseleg "more is more" som gjeld.

Dårleg brukargrensesnitt blir ikkje betre med AJAX

I samband med foredrag av opphavsmannen bak AJAX-begrepet (Asynchronus JavaScript and XML), Jesse James Garrett, kom eg over nokre eksempel på tenester som brukar Ajax. Tenestene var nemnde spesielt i samband med Garretts besøk.

Dessverre fekk eg ikkje med meg foredraget (og workshop) til JJG. Han snakka ikkje berre om Ajax, men også om The Elements of User Experience, noko han har skrive bok om. Og eg tippar at han understreka nett det; eit dårleg konstruert brukargrensesnitt kan ikkje reddast av Ajax eller andre kule teknologiar. Det blir berre like dårleg, men på ein kulare måte.

Eit av eksempla var søk i bok- og mediedatabasen på Deichmanske bibliotek sine sider. Nyskjerrig som eg er, var eg inne for å sjå korleis teknologien var brukt. Eg rekna med at det var inkrementelt søk, som hjå Google, og det var det. Men det funka dårleg.

Eg søkte på "Erlend Loe" i feltet 'Forfatter/Person', og som forventa kom forfattarane opp i ein resultatboks på høgre side etter kvart som fleire bokstavar vart tasta inn. Første treffet var "Erlend Kurt Loe" og eg rekna med at det var det fulle namnet til forfattaren eg var på jakt etter. Eit klikk på dette treffet ga ei ny side med tittel "Søket ga ingen treff". Men likevel kom det opp 15 treff (!) og eit av dei var 'erlend loe' med tre treff. Desse tre treffa viste tre bøker med 'erlend loe' som del av tittelen.

Systemet hadde sikkert rett; det fann ikkje bøker av Erlend Loe (merkeleg), men fann bøker som hadde namnet i tittelen. Men måten dette blir presentert på, er ikkje godt å forstå - sjølv ikkje for bibliotekarar vil eg tru. Men prøv sjølv på http://www.deich.folkebibl.no/cgi-bin/websok

Fotball-VM - klart for elektronisk revolusjon!

I 28 år har fotball-VM vore noko av det største innan idrettsarr. for meg. Det begynte med VM i Argentina, med vertslandet som favoritt og Mario Kempes som favorittspelar. Den sommaren fekk me også fargefjernsyn - ein viktig del av opplevinga.

Fotball-VM fascinerer stadig og årets VM har overraska positivt. Sjølv om det ser ut som alle favorittane går vidare og det blir få overraskingar, er det mykje positivt å seia om spel og scoringar. Det som er moro med fotball-VM er at det alltid vil bli spennande kampar og spektakulære situasjonar og scoringar. Det siste har det vore mange av.

Eg trur tida er moden for å ta i bruk elektronisk dømming av offside. Det vil gi den offensive fotballen eit stort løft. Med stadig betre kameradekning på arenaene blir det meir og meir klart at dommarane står overfor ei nesten umuleg oppgåve og det er lett å sjå i ettertid at det blir gjort feil. Linjeoffside blir i dag svært ofte feilaktig avvinka.

Elektronisk dømming av offside har vore utprøvt (meiner eg) og er ikkje science fiction. Det vil snart vera klart for bruk, og då er det berre motstand mot endring som vil gjera det vanskeleg. Det siste skal sjølvsagt ikkje undervurderast, det ligg masse følelsar og tradisjon i fotballen og det er tregheit i systemet som verkar mot endringar. Det er også positivt, for det har endeleg vore føreslege, og prøvt ut, dumme forslag (nok å nemna straffespark-avgjerd ved uavgjorte kampar). Men mange nyare endringar har også vore heilt nødvendige, som forbod mot tilbakespel til målvakt.

Kanskje kan el. dømming av offside prøvast ut alt i neste VM i 2010?

Ja, og så må eg ta med Gary Linekers fantastiske definisjon av fotball: "A game of 22 players chasing one ball and in the end the Germans always win."

Betre kan det ikkje seiast!

Kodenamn "Westlife"

Hadde møte med Are, Even og Eidar i Netlife Research i dag om muleg prosjektsamarbeid framover. Samarbeidet mellom Vestforsk og Netlife har sjølvsagt fått kodenamnet "Westlife" (krediterast Are). Det må jo berre bli ein suksess! Kvite dressar og rosa skjorter er i bestilling...

(Are Halland, Even Risbakken og Eidar Grande Vollan - til orientering)

Altinn - med teskei?

Svaret er 'Ja'. Poenget er at for enkelte Altinn-brukarar, som meg sjølv, som brukar systemet berre ein gong i året, må det vera "døds"-enkelt. Det er her Altinn har hatt problem og framleis har forbetringspotensial. For rekneskapsførarar og andre som brukar systemet ofte, fungerer det sikkert heilt fint.

Rett skal vera rett: Systemet har vorte betre og i år gjekk det nokolunde greitt å fullføra rapportering av sjølvmelding m/vedlegg. Starten var kronglete: Etter berre to forsøk (!) fekk eg beskjed om å venta ein heil time til neste forsøk. Då klikka det nesten for meg; eg var seint ute i utgangspunktet og så måtta venta ein heil time pga. to feiltastingar av passord! Problemet er at innloggingsdelen ikkje er intuitiv når du brukar systemet ein gong i året. Det er lett å gå seg vill i alle alternativa og det var det som skjedde meg.

Eit anna problem er dei ulike rollane og å hugsa på kva rolle ein må vera innlogga som for å utføra rett jobb. I fjor bomma eg og var innlogga som org.nr-brukar Svein Ølnes. Eg fylte ut alt og skulle godkjenna, då først fekk eg beskjed om at det var feil. Og ein telefon til brukarstøtte bekrefta det eg trudde ikkje var muleg: Eg måtte tasta inn alt på nytt, det var uråd å ta med seg opplysningane som var inntasta. Det er stryk i kravet til brukargrensesnitt! Og når ein tenkjer på kor mange (hundre) millionar som er kasta til Altinn-utviklinga er det til å bli heilt dårleg av.