Gi Edward Snowden asyl!

"Store bror ser deg" [ja, det er 'Store bror' og ikkje 'storebror']
Foto: Johan J. Ingles-Le Nobel (CC-BY-ND)

Norge bør gi varslaren Edward Snowden asyl. Argumentet om at han vil få ei rettferdig rettsak i USA står ikkje til truande. Det er nok å sjå på behandlinga av Bradley Manning.

Dessverre er det heilt utenkjeleg at Norge vil gi Snowden asyl. Til det er me altfor redde for USA og dei kraftige reaksjonane som ville komma derifrå. Det var då også grunnen til ei av Norges-historiens raskaste avslag av ein asylsøknad. Myndigheitene kan visst handla raskt om dei må..

Inga stor overrasking
Edward Snowden avslørte noko som ikkje burde komma som ei stor overrasking: omfattande overvaking av alt som rører seg på internett. Det som overraska var at NSA har full kontroll over dei store nettselskapa, som Google, Apple, Amazon, Microsoft osv. Ein ting er at NSA overvakar trafikken på nettet, ein annan ting er at dei har kopla seg direkte på dei store aktørane sine datalager.

Følgjer tidlegare avsløringar
Heller ikkje dette siste burde komma som ei stor overrasking, for det er heller ikkje noko nytt. Etter 11. september 2001 er mykje av personvernet sett ut av spel under dekke av avsløring av terrorplanar. I 2002 godkjende George Bush at NSA kunne avlytta telefonsamtalar og overvaka nett-trafikk utan rettsleg løyve. Det spesielle var at denne ordninga var hemmeleg og vart ikkje kjendt før ein lekkasje til The New York Times i 2005. AT&Ts sjef Edward Whitacre vart kalla inn til ei open høyring i senatet, og slik svarte han på komitéleiar Specter sine spørsmål (henta frå Tim Wu si bok "The Master Switch"):

"Does AT&T provide customer information to any law enforcement agency?"
"We follow the law", svarte Whitacre.
"That is not an answer, Mr. Whitacre. You know that."
"That's all I'm going to say, is we follow the law. It is an answer. I'm telling you we don't violate the law. We follow the law."

Svara er som tidlegare
Og lenger kom dei ikkje i høyringa av AT&T-sjefen. Historia gjentek seg med forklaringane til Apple, Microsoft og dei andre når dei blir spurde om NSA har direkte tilgang til informasjonen deira. Då kjem det semantiske krumspring som "NSA har ikkje direkte tilgang til våre data", noko som like gjerne kan tolkast som at NSA har tilgang til ei mellomlagring av data, a la Dropbox.

Den store skilnaden på avsløringa i 2005 og Snowden si avsløring i 2013, er at medan journalistande som skreiv om avlyttingsskandalen i 2005 fekk Pulitzer-prisen, risikerer Edward Snowden å bli fengsla på livstid. Ja det er til og med dødsstraff for dei spionanklagane han vil bli møtt med av USA.

Etter Manning og WikiLeaks
Kva har skjedd sidan avsløringane for 7-8 år sidan og dei avsløringane Snowden kjem med? Innhaldsmessig er avsløringane den gongen og no ganske like. Avsløringa av Bush sin hemmelege ordre om overvaking utan rettsleg grunnlag og avsløringa av AT&T sitt intime forhold til NSA (eigne spesialbygde rom der NSA kopla seg på knutepunkta) viste det same som Snowden no har avslørt.

Eg trur skilnaden på reaksjonane skuldast WikiLeaks og Bradley Manning. Mannings avsløringar var ganske sjokkerande for alle, og reaksjonane var sterke. Frå USA si side vart det klart at han måtte takast hardt, og behandlast til skrekk og advarsel for andre. Snowden har gjort noko av det same som Manning og reaksjonane blir deretter.

Fredsprisen til Snowden?
Enkelte har teke til orde for at Snowden bør få Fredsprisen. Det meiner eg er ei avsporing. Det han treng er asyl og eit mest muleg fritt liv. Norge kunne gitt han det, men styresmaktene våre er dessverre for feige til å gå til eit slikt steg.

Varslarar lever alltid farleg
Edward Snowden har avslørt alvorlege brot på personvernet og dermed grunnleggjande menneskerettar. Dei som ikkje vil ta i Snowden, og det er dei fleste, bør ikkje snakka høgt om varsling og vern av upopulære ytringar. Ein varslar vil alltid stå svakt, uansett fagre ord. Historia er full av eksemple; frå Carl von Ossietzky i 1931 til Edward Snowden i 2013. Ein kunne kanskje håpa at me var komne lenger i dag, men dessverre har me ikkje det.

Carlsberg bryggeri

Porten til det gamle Carlsberg (merk innskrifta på det runde
tårnet: "Nøisomhed")

  København-turen i samband med Copenhagen Jazz Festival vart også nytta til andre kulturaktivitetar. Omvising på Carlsberg bryggeri har lenge stått høgt på ønskjelista mi, og denne gangen gjorde me alvor av det. Carlsberg besøkssenter har årleg meir enn 150 000 besøk (!) og har eit profesjonelt opplegg for dei som er interesserte i historia om bryggeriet, eller som berre er interesserte i dette området av byen. Besøkssenteret er ope alle dagar i veka, og du kan gå på eiga hand eller leggja på 45 danske kroner og få ein guida tur på engelsk eller dansk. Me valde engelsk; litt flaut å innrømma at det er enklare å forstå enn dansk..

Porten til det nye Carlsberg, kvilande på fire
elefantar

Carlsberg = Carl + 'berg'
Carlsberg ligg på ein liten høgde i Valby, vest for sentrum. Det skal ikkje store høgden til for å bli kalla "bjerg" i Danmark, og høgden og bryggeriet er då også oppattkalla etter Carl, det einaste barnet til gründaren J. C. Jacobsen, og høgden bryggeriet vart bygt på i 1847. At namnet ikkje vart Carlsbjerg, som ville vore naturleg på dansk, skuldast JCs fascinasjon for Tyskland og tysk øl. Derav det tyske 'berg' og ikkje det danske 'bjerg'. I 1847 låg Carlsberg langt utanfor bykjernen, no er den ein del av det sentrale København.

Nr. 4 i verda
Carlsberg er i dag ein av gigantane på den globale ølmarknaden. Dei er fjerde størst, etter at dei saman med Heineken kjøpte Scottish & Newcastle i 2008. Berre 1 % av produksjonen blir selt i Danmark! Russland er den viktigaste marknaden, men Asia og særleg Kina er der veksten er størst. Denne regionen er spesielt interessant fordi den ikkje har vinproduksjon.

Familieintrige
Den interessante historia til Carlsberg skuldast ikkje minst det vanskelege forholdet mellom far og son, J. C. Jacobsen og Carl Jacobsen. J.C. Jacobsen fekk interesse for bayersk øl og på studietur til Tyskland tok han med seg ølgjær tilbake. Han streva likevel lenge med å få til godt øl. Undergjera øl, som han ville laga, krev låg temperatur både i gjæringsfasen og ettergjæringa, og det var vanskeleg å få til på den tida. Det nye bryggeriet i Valby må sjåast i samanheng med dette. Her er det grave ut enorme kjellarar. I tillegg var det rikeleg tilgang på reint vatn, også heilt sentralt i ølbrygginga.

J. C. Jacobsen hadde klare planar for Carl, men sonen ville det annleis. Han ville ikkje bli styrt av den autoritære faren og starta like godt sitt eige bryggeri; Nye Carlsberg. Det nye Carlsberg låg vegg i vegg med det gamle, men stilen til dei to bryggeria er ganske ulike. Der faren hadde 'Nøisomhed' som overskrift på bryggeriporten, representerte Carl det stikk motsette med eit overdådig inngangsparti til ei fantasiverd. Carl satsa også på overgjæra øl, også der gjekk han mot faren. Han kutta også drastisk ned på produksjonstida, igjen til store protestar frå faren.

Far og son var bitre konkurrentar og snakka ikkje med kvarandre på meir enn 5 år. Også på det private planet var skilnaden stor mellom far og son. Der faren var nøysom brukte Carl alt han tente, og han brukte pengane på kunst. Desse kunstskattane er samla i Ny Carlsberg Glyptotek.

J. C. Jacobsen var ekstremt oppteken av kvalitet og
vidareutvikling. Dette er "De gyldne ord"
frå testamentet hans, gjengitt ved inngangsporten.

Gamle Jacobsen var svært oppteken av kvalitet og oppretta i 1875 Carlsberg Laboratorium. Det var her Emil Christian Hansen lykkast med å isolera ølgjær-celler slik at reindyrking av kulturar kunne skje. Då vart faren for villgjæring kraftig redusert. Gjærtypen fekk namnet Saccharomyces carlsbergensis og er vel Danmarks viktigaste bidrag til øl-historien; langt viktigare enn ølet dei har produsert..

Forskingsaktiviteten og -ressursane er også det som er drivkrafta bak Husbryggeriet Jacobsen. Her får dei prøvt ut idéane til fulle og blir ikkje stoppa av like strenge kommersielle krav som med volumprodukta.

Gamle og Nye Carlsberg samla i 1906
J. C. Jacobsen etterlet seg eit detaljert testament der det stod at bryggeriet skulle overtakast av ei stifting, Carlsbergfondet. Fondet såg at det dårlege forholdet mellom det gamle og nye bryggeriet i tillegg til Carl sitt enorme forbruk, ikkje kunne gå i lengda. I 1906 presenterte dei eit forslag, nærmast eit ultimatum, om å slå dei to bryggeria saman med Carlsbergfondet som eigar, mot at Carl fekk ein årleg generøs pengesum han kunne bruka på kunstinteressene sine. Carl gjekk med på det og frå 1906 vart dei to bryggeria samla. I statuttane til fondet står det at fondet til ei kvar tid skal eiga minst 51 % av aksjane i bryggeriet. Det har seinare vorte endra til at dei skal eiga minst 25 % av aksjane, men kontrollera minst 51 % av stemmene. Carlsbergfondet eig no ca. 30 % av Carlsberg bryggeri.

Æresbustaden Carlsberg
Den gamle bustaden til J. C. Jacobsen inne på Carlsberg-området har vore brukt til æresbustad etter hans og hans nærmaste var borte. Det var J. C. sjølv som bestemde dette i testamentet. Bustaden skulle brukast av framståande vitskaps-menn, og Niels Bohr er den mest kjende av desse. Han budde i æresbustaden frå 1931 til sin død i 1962.

Det var også her Niels Bohr tok i mot Werner Heisenberg i 1943 [stemmer ikkje, sjå under], eit møte som har vore gjenstand for mykje spekulasjon, men som me veit lite om. Atomprogramma til dei to sidene var  på programmet, men innhaldet i møtet er som sagt ukjendt. Bohr og Heisenberg hadde ulik oppfatning av kva som vart sagt under møtet, og dei tolka også møtet heilt ulikt. Like etter Heisenberg drog tilbake til Tyskland, vart Bohr i all hast flogen til Sverige, vidare via Skottland til USA der han slutta seg til Manhattan-prosjektet.

[Dette vart fortalt av guiden vår, men dokumentasjon på nettet viser at det ikkje stemmer. Møtet mellom Bohr og Heisenberg var i september 1941, og det står ikkje noko om at det fann stad i æresbustaden. Niels Bohr flykta frå Danmark til USA i 1943. Det er også skrive eit teaterstykke av engelske Michael Frayn, og det vart oppført i 2002 ved Thalia teater med tittelen "Copenhagen"]

Logoen til Husbryggeriet Jacobsen

Husbryggeriet Jacobsen
I dag er det berre produksjon ved Husbryggeriet Jacobsen på Carlsberg i Valby. Resten av produksjonen er flytta ut av byen. Husbryggeriet Jacobsen er eit slags mikrobryggeri, bortsett frå at produksjonen deira er for stor til å falla inn under kategorien. Dei produserer øl for entusiastar, i motsetnad til Carlsberg elles der volum er nesten det einaste som tel.

Ny bydel
Carlsberg flytta produksjonen av øl, bortsett frå Husbryggeriet, ut frå dei gamle lokala på slutten av 2008. Eit interessant fenomen er at avtalen med arbeidarane om at dei skulle få 2 liter øl pr. dag (gjennom arbeidsdagen) varte heilt til og med 2008! No er både Carlsberg og resten av dansk arbeidsliv på det nærmaste tørrlagt.

Del av Jacobsen-bryggeriet

Mange av Carlsberg-bygningane skal rivast, og det store området på mellom 3 og 400 dekar skal bli ein ny bydel, Carlsberg Byen. Det er ein omstridd plan som no etter kvart blir sett ut i livet. Den har vorte forseinka av finanskrisa. Det skal byggjast opp eit nytt universitet (Professionshøjskolen UCC) og mange bustader som i første rekkje er tiltenkt internasjonale forskarar og studentar. Idéen bak bydelsutviklinga er å gjera området til eit attraktiv stad for internasjonale forskarar. Slagordet er "Race for the mind".

Carlsberg deltek ikkje i eigedomsutviklinga fordi dei ikkje vil binda ressursar i denne typen langsiktige prosjekt. Dei har også selt seg ut av andre høgprofilerte selskap som Tivoli, Royal Copenhagen og Georg Jensen. All kapital skal brukast til vekst for selskapet.

Bryggeri-gamp i stallen på Carlsberg bryggeri, Valby

Ønskjer mikrobryggeri velkomne, men...
Etter omvisinga var det tid for spørsmål og eg spurde om Carlsberg si haldning til dei nye øltrendane og framveksten av mikrobryggeri spesielt. Til det svarte guiden, ein pensjonert Carlsberg-tilsett, at dei såg positivt på den nye trenden. Kampen står mellom øl og vin, og all fokus på øl er bra. Samtidig la han til at han trudde mikrobryggeri-trenden hadde nådd toppen. Han trudde ikkje mikrobryggeria kunne oppnå den kvaliteten som t.d. Carlsberg har fordi dei ikkje har ressursar til det. Han sikta då spesielt til dei store forskingsressursane. Haldninga var altså "mikrobryggeri er bra fordi det gjev auka merksemd om øl, men tru ikkje at de/dei kan laga like godt øl som oss".

Copenhagen Jazz Festival 2013

Banner over Strøget

 Klisjéen "det er deilig å være norsk i Danmark" har mykje for seg, det er faktisk deilig å feriera i Danmark. Særleg gjeld det i København i begynnelsen av juli då det er tid for Copenhagen Jazz Festival (CJF). Årets festival var den fjerde på rad for eigen del, og den 34. for København sin del (starta i 1979).

Tradisjonen tru var det "slow boat to Copenhagen" med danskebåten, og før det ekspressbuss til Oslo. Alt i alt ei reise på 27 timar. Det er vel omtrent som for 100 år sidan.

CJF er ein svær festival, med over 1000 konsertar på meir enn 100 ulike stader. Det er ein veldig desentralisert festival der det er mange "festivalar i festivalen". Det er ulike temaprogram presentert av sponsorar og andre. I år var det t.d. "The Sound of New Orleans" presentert av avisa Politiken, og ein Tribute-serie presentert av Carlsberg/Tuborg.

Mykje godt øl. Her ein
Fransiscaner weiβbier

Festivalen sjølv reknar med at det kjem rundt 250 000 besøkande og at desse legg att rundt 80 mill. kroner. Det tykkjer eg høyrest forsiktig ut, eller så er den gjennomsnittlege festivaldeltakar langt meir sparsommeleg enn vårt følgje! Det er nemleg mykje å bruka pengar på, særleg god mat og drikke. Danskane er langt betre enn oss til å servera lekker mat og eit rikare utval drikke, særleg øl. Sjølv på den minste kaféen får du ein lekker sildetallerken, som alltid blir følgt opp med ein god akevitt.

Ulikt mange andre er ikkje målet flest muleg konsertar. Me vel oss ut ein konsert eller to på førehand og går så innom etter innfall. I år var konserten med Cassandra Wilson (her i "You Don't Know What Love Is") den som var bestilt på førehand, og av andre konsertar var det eit par storband-konsertar og ein kafe-konsert med den dyktige svenske trompetaren Anders Bergcranz (her i eit YouTube-opptak med melodien 'Cochise'). I tillegg til god mat og godt drikke legg me også inn andre kulturbesøk. I år var det omvising på Carlsberg-bryggeriet som stod på programmet. Eit besøk så interessant at det fortener eigen omtale. 

JavaScript: The good, the bad, and the evil

Add caption

Har skrive eit innlegg på Vestforsk-bloggen med denne tittelen. Utgangspunktet er boka "JavaScript: The Good Parts" av Douglas Crockford, i tillegg til eit historisk sveip over utviklinga av dette programmeringsspråket.

Altinn - Skatteetaten.no sin stygge fetter

Foto: Rob Enslin (CC-BY)

Skatteetaten.no har vore gjennom ei radikal omlegging der brukarorientering er sett i høgsetet ved å gi raske og tydelege svar på dei vanlegaste spørsmåla. Etter mitt syn har dei lukkast veldig godt med dette. Kontrasten blir difor ekstra stor når ein brukar går frå Skatteetaten.no til Altinn, noko mange gjer. Det er ei reise tilbake i tid, til eit anna århundre, når vi snakkar om brukarvennlegheit. Spørsmålet er kor lenge Skatteetaten kan finna seg i dette?

Skatteetaten med vellykka oppgradering
Vurderingane av Skatteetaten.no og Altinn er mine eigne personlege opplevingar som brukar, og ikkje resultat av forsking. Men som alle forskarar veit; i mangel på gode eksempel og data, bruk deg sjølv!
Skatteetaten.no har gått gjennom ei radikal endring der forenkling og tydelege prioriteringar ser ut til å ha vore styrande. Dei ser ut til å ha lykkast godt med oppgåva med eit veldig enkelt og moderne design, og framfor alt med ei teneste som evnar å gi raske svar på dei vanlegaste spørsmåla frå brukarane. Om dei også har makta den vanskelege oppgåva i tillegg å ta vare på "den lange halen", dvs. informasjon som få etterspør, men som likevel er viktig for desse, har eg ikkje fått testa enno.

Altinn gjenstand for kritikk lenge
Altinn har eg kritisert så lenge eg har brukt tenesta. Det er ingen tvil om at Altinn har gjort rapportering enklare for svært mange, så den suksessen kan ikkje takast frå tenesta. Men når det gjeld brukarvennlegeheit og brukaroppleving, vil eg påstå at den har vore gammaldags og dårleg heilt frå starten av. Og for dei ressursane som er brukte i utviklinga fram til no, er det ei skam å by brukarane eit så dårleg grensesnitt.

Altinn som felleskomponent
Eg må understreka at bruken min av Altinn er av den manuelle sorten. Eg har inga automatisk overføring frå rekneskapsprogram, men tastar inn tala i næringsoppgåve m.m. sjølv. Men Altinn er valt ut som ein av fem felleskomponentar og må difor kunna levera også til slike føremål. Brukaropplevinga er frustrerande der dei ulike skjema ikkje heng saman. Når eit skjema spør etter talet i 'post 2.4 i Næringsoppgåva' tenkjer eg at det veit du jo frå før - eg har jo alt tasta det inn! Det burde ikkje vera vanskeleg å overføra data frå eitt skjema til eit anna.

Set Skatteetat-teamet på jobben!
Det store spørsmålet er kor lenge Skatteetaten, som den viktigaste Altinn-aktøren, kan sitja roleg og sjå på det store gapet i brukaroppleving mellom eiga nett-teneste og Altinn. Mitt råd til kommande skattedirektør Hans Chr. Holte er at han set teamet bak den nye Skatteetaten.no inn i arbeidet med å løfta brukaropplevinga i Altinn.