Kjære krypto- og fiatbrør. Eit ope brev til dei forvirra og fornektande.

[Dette er ei omsetjing av @dergigi's essay "Dear Crypto & Fiat Bros. An open letter to the confused and dismissive." Den originale artikkelen er lisensiert med Creative Commons BY-SA 4.0, som også omsetjinga.]

Det burde vera opplagt no, men eg er redd eg må stava det uansett: Bitcoin, ikkje blokkjede. Bitcoin, ikkje krypto. Bitcoin, ikkje distribuert «ledger»-teknologi. Bitcoin, ikkje DeFi. Bitcoin, ikkje Web3. Bitcoin, ikkje digitale sentralbankpengar (DSP/CBDC). Bitcoin, ikkje sentraliserte neo-bankar som sel bitcoin som gira («fractional reserve») papirpengar. Bitcoin.

Viss du trur at Bitcoin er død har du vorte lurt av fiat-journalistar. Viss du trur at Bitcoin er treg, eller gammaldags teknologi, eller MySpace, eller Fords T-modell, har du vorte lurt av seljarar av varmluft.

I det første tilfellet tenkjer du truleg sjølvtilfreds: «Eg visste det var eit Ponzi-opplegg! Bra eg ikkje investerte i bitcoin. Eg sa heile tida at det ville gå mot null!».

I det siste tilfellet er du truleg framleis i sjokk fordi du mest sannsynleg har mista alle pengane dine. Kanskje er du framleis i ein fornektande fase. Kanskje er du sinna eller deprimert. Kanskje din førehands-definerte («premined») verdsdatamaskin-myntar er låste fast i eit sentralt kontrollert depositum («centrally controlled staking system»), og du kan ikkje få dei ut att (fotnote 1). Det er dessverre ingen rask veg ut av dei fem stadiane av sorg. Du må baska deg gjennom dei alle heilt til du når fram til ei forståing: «Eg hadde eigentleg aldri bitcoin, eg hadde berre IOU-ar («I Owe You») og papir-pengar. Eg var den avkastinga som vart skapt.

Å innrømma at du har vorte lurt er noko av det vanskelegaste som finst. Det krev audmjukheit, styrke, sjølvinnsikt og å svelgja stoltheit å innrømma at du har vorte lurt. Det er enklare å skulda på andre eller berre løfta hendene og overgi seg og deretter berre rusla bort. Det er den ubehagelege sanninga og ein gang i framtida vil du vera i stand til å høyra det: 

Du har vorte rundlurt og du har ingen andre å skulda på enn deg sjølv.

Viss det er for smertefullt akkurat no, greitt. Ta eit steg tilbake. Finn på noko anna for ei stund. Bruk tida på familien, i skogen, gå ein fisketur eller noko anna. Og når du kjem tilbake må du prøva å få hjernen din til å forstå: Bitcoin er signalet og resten er støy. Alt av det.

 

Bitcoin er signalet.

Eg skriv ikkje dette for å sparka dykk som ligg nede. Eg skriv dette fordi eg trur alle kan reddast. Eg skriv dette i håp om at enkelte av dykk, kjære kryptobrør, berre treng å ta på shitcoin-omnen ein gang for å bli brent. Eg skriv dette i håp om at enkelt av dykk, kjære fiat-brør, endeleg vil forstå at bitcoin ikkje berre er ulikt all «krypto», men at det er ulikt alle andre valutaer, inkludert dykkar elska shitcoin utgitt av styremaktene. Meldinga mi til dykk er den same:

Det er Bitcoin og det er alt anna

Du må forstå at Bitcoin ikkje er ein app, eller eit selskap, eller ein aksje eller ei investering. Bitcoin har ikkje noko styre, ein adm. dir. eller kvartalsvis inntening. Det er ingen «bak» Bitcoin. 

Mange bitcoin-entusiastar har sterke meiningar om bitcoin vs. «krypto», og med gode grunnar. Ein av dei er eit gjennombrot av enorme dimensjonar. Dei andre er billege imitasjonar, kopiar som i altfor lang tid har fått veksa i kjølvatnet av nemnde gjennombrot og forvirra nybegynnarar og enkelt-investorar. «Krypto» er nerdar som har gjenoppdaga pengetrykking og pyramidespel. Tilsynelatande gratis lunsj støtta av evigheitsmaskiner drivne av tekno-babbel.

Krypto kan ikkje samanliknast med Bitcoin. Viss du vil samanlikna Bitcoin med noko anna, samanlikn det med eld, talet null, hjulet, boktrykkingskunsten eller elektrisitet. Ja, det er så viktig. Det er eit auto-poietisk nettverk som er internt stabilt og som ikkje kan gå konkurs. Det er antitesen til korrupsjonen av pengar.

Det er ein heilt ny ting, noko som er så djupsindig, så framand, så unikt at folk flest ikkje forstår å setja pris på det. Eg klandrar dei ikkje. Dei fleste forstår ingen ting av kryptografi, eller nettverk, eller pengar eller opne protokollar. Som ein konsekvens blir folk flest lett lurte. 

Kva er så revolusjonerande med bitcoin?

• Bitcoin har ei absolutt endeleg mengde

• Bitcoins tilførsel er fastlagd i tid

• Bitcoin kan lagrast i hovudet

• Bitcoin kan sendast med lysets fart

• Bitcoin kan verifiserast av alle, enkelt og billeg

Kvart og eitt av desse punkta er revolusjonerande i seg sjølv.

Me har aldri hatt ein lett omsetteleg eigedel som har ei absolutt og endeleg mengde. Me har aldri hatt menneskeskapte pengar utan ein utgivar. Me har aldri hatt eit marknadsmessig gode som berre er ord, noko som framleis slår meg i bakken: lær å hugsa 12 ord og du kan flykta frå eit land med formuen din intakt. Me har aldri hatt raskt omsettelege pengar utan å måtta stola på kreditt.

Tillat meg å repetera det siste punktet som ei understreking: for første gang i den menneskelege historia har me pengar som berre er rein informasjon – noko som er lagra i bits og bytes direkte, utan å støtta seg på tiltrudde tredjepartar. Og fordi det er rein informasjon kan det sendast til kven som helst med lysets fart.

Dessverre forstår dei fleste ikkje denne eigenskapen: Bitcoin er ikkje kreditt. Det er ikkje ein IOU. Ikkje ein lovnad. Ikkje avhengig av ein motpart. Ikkje ein forpliktelse. Som gull tidlegare er det ikkje «backa» av noko. Det er eit attråverdig gode i seg sjølv. Det er pengar. Reine, ikkje-devaluerbare pengar.

Enten du er ein fallert krypto-bror eller ein fiat-venn er det ein ting som er særleg vanskeleg å akseptera. Den eine tingen som skil Bitcoin frå alt anna: det heile fungerer utan leiing.

Bitcoin er lettast å forstå som ei naturkraft; som tidevatnet som kjem og går, som sola som stig i aust og glar i vest. Du kan ha ei meining om det, men meininga di påverkar på ingen måte fenomenet. Tidevatnet vil komma og gå, sola vil stiga og gla og Bitcoin vil produsera ei ny blokk. Kvart 10. minutt.

«Amidst attention-grabbing headlines this week that will be talked about for decades, I want to bring your attention to one far more profound and awe-inspiring non-headline: every 10 minutes a new bitcoin block was produced. Every 10 minutes. Every 10 minutes.»

- Ross Stevens

Kjelde: Bitfeed.live

Bitcoin berre fungerer. Som eit urverk. Det fungerer fordi du ikkje treng å stola på nokon. Det fungerer fordi det brukar matematikk og fysikk – naturens lover – til å fjerna all tillit frå systemet. Det fungerer fordi du kan verifisera alt sjølv. Det fungerer fordi det ikkje er ein ekstern ting (diktert av andre), men ein ting som har oppstått: etablert ved utrøytteleg validering og verifisering. Det fungerer fordi du, og berre du, har kontrollen.  

Viss du ikkje har kontroll, brukar du ikkje bitcoin. Då stolar du på andre med deira forståing av Bitcoin – eller endå verre – du stolar på nokon til å oppbevara bitcoin for deg. 

«The root problem with conventional currency is all the trust that's required to make it work. The central bank must be trusted not to debase the currency, but the history of fiat currencies is full of breaches of that trust. Banks must be trusted to hold our money and transfer it electronically, but they lend it out in waves of credit bubbles with barely a fraction in reserve. We have to trust them with our privacy, trust them not to let identity thieves drain our accounts.

-    Satoshi Nakamoto

Bitcoin vart skapt som eit svar på svindelen («rug-pulls») i fiat-verda. Det er anti-svindel-teknologi. Men det er berre anti-svindel-teknologi viss du brukar det rett: din node, dine reglar, dine nøklar, dine bitcoin.

Krypto er på den andre sida fiat på stereoidar. Verre, det er fiat på metamfetamin. Det er trua på at ærlege pengar ikkje betyr noko, noko som gjer at kvart einaste prosjekt, kvar einaste person, kvar einaste vekslingsteneste og nettverk, kvart einaste system og samfunn og kvar einast jpeg treng sin eigen form for pengar. Det er økonomisk nihilisme.

Dei to kunne ikkje vera meir ulike. Bitcoin fjernar seigniorage , Shitcoins gjeninnfører seigniorage. Bitcoin fjernar Cantillon-effekten . Shitcoins gjeninnfører Cantillon-effekten. Bitcoin fjernar tillit. Shitcoins gjeninnfører tillit, på same måten som sentraliserte finansielle tenester motiverte av fiat-tenking.

Men er ikkje Bitcoin død?

Nei, den er ikkje død. Den er heller ikkje eit raskt forbigåande fenomen eller plutseleg ubrukeleg eller plutseleg verdilaus. Det som skjedde er det som alltid skjer: folk blir for sjølvtilfredse, folk blir for grådige og folk lurer seg sjølve og andre.

Ved å stabla tillit lagvis på toppen av Bitcoin, blir sentraliserte feilkjelder og systemisk risiko gjeninnført – for alle systema som byggjer på toppen av dei sentraliserte institusjonane (fotnote 2). Dette har skjedd før og det vil skje igjen. Tida er ein flat sirkel.

Selskap          Tapte btc

Mt. Gox          650.000

Bitfinex         120.000

Celsius          105.000

BlockFi           30.000 (?)

Voyager           10.000 (?)

FTX               70.000 (?)

Kjelde: Jameson Lopp (fotnote 3)

Igjen såg me at sentraliserte selskap kollapsa. Igjen er det uklart kor mykje som skuldast inkompetanse, kor mykje som skuldast vondsinna gjerningar og kor mykje som skuldast svindel. Igjen var Bitcoin-nettverket upåverka. Igjen sette folk si lit til tillit. Igjen vart dei lurte.

Det burde vera innlysande no at bitcoin oppbevart av andre ikkje er dine eigne bitcoin. Det burde vera innlysande at papir-bitcoin ikkje er ekte bitcoin. Vidare burde det vera innlysande at bitcoin og giring («leverage») er som eld og vatn.

Alt dette har skjedd før. Og sidan den menneskelege naturen er som den er, vil det skje igjen. Folk vil – igjen – gløyma å høyra på åtvaringar frå meir erfarne bitcoinarar. Folk vil – igjen –gløyma å halda på eigne bitcoin. Folk vil – igjen – bli offer for Sirene-sangen om meir gevinst, større avkasting, kjappare rikdom og lett-tente pengar.

«A fool and their leveraged bitcoin are soon parted.»

-    Caitlin Long

Og når tullingane på nytt har mistar alle pengane; og når de, kjære krypto-brør, blir svindla av dykkar kjære leiar; og når de, kjære fiat-brør, erklærer Bitcoin for død endå ein gang; og når den 500. bitcoin-nekrologen har vorte skriven, vil Bitcoin framleis marsjera uhindra fram.

Men kva med prisen? Kollapsa den ikkje?

Jau, den kollapsa. Og den vil kollapsa igjen og igjen og igjen. Slik den har gjort tidlegare.

Når dette blir skrive, er bitcoin-kursen 16.641 USD. Ja, den gjekk heilt til $65.000 før den kræsja heilt ned til $16.000. 

Dette er det du må forstå: Bitcoins dollarpris er både viktig og uviktig.

Prisen er viktig på denne måten: BTC treng ein pris slik at Bitcoin-systemet kan sikra seg sjølv. Prisen er korrelert med hashrate , som igjen er korrelert med sikkerheit, eller meir presist: oppgjers-sikkerheit («settlement assurance»). Det er også ein bra indikator for global adopsjon. Og ja, me brukar vanlegvis USD for å måla prisen på BTC fordi, når dette blir skrive, USD er framleis den globale målestokken («unit of account») for prisar. Dessverre. 

For å sjå at dollar-prisen er uviktig kan me stilla nokre spørsmål og svara på dei enkeltvis:

Vart BTC-tilførselen endra? Nei.

Stoppa nettverket? Nei.

Kan du framleis senda sats til kven som helst utan å spørja nokon om lov? Ja.

Har eigarar av bitcoin framleis same mengda BTC? Ja.

Kan du enkelt og rimeleg verifisera alt ovanfor? Ja.

Sett frå Bitcoin-nettverket er ingenting endra.

Med andre ord: reglane i nettverket er ikkje endra. Tilførselen er framleis avgrensa. Kvart 10. minutt blir nye transaksjonar fastsette. Den monetære politikken vart ikkje endra. Eigenskapane til aktivaen vart ikkje endra. Ein BTC er framleis lik ein BTC.

Bitcoin fungerer akkurat like godt no som den gjorde då USD-prisen var null, noko som var tilfelle dei første 10 månadene Bitcoin eksisterte. Utan ein sentral utgivar måtte bitcoin, og må framleis, veksa organisk i verdi, distribusjon og sikkerheit, noko som gjera at mange – meg sjølv inkludert – trur at Bitcoins historie ikkje kan gjenskapast; med andre ord at ei avgrensa, digital råvare er avhengig av ein spesiell utviklingsveg («is path-dependent»).

Og når me snakkar om pris: det hjelper å setja ting inn i ein større samanheng. Nominell pris er eit uttrykk for ein relasjon, og difor er alle prisar avhengig eininga du brukar til å måla den. Den økonomiske linsa du ser gjennom og som du ser verda gjennom.

Det er for eksempel verdt å nemna at M2 av USD, den breie pengemengda, har auka massivt dei siste tiåra. Den siste auken var på over 30 %, i stor grad grunna den pengemessige responsen til nedstenginga av samfunnet verda over. Når ting blir målte mot USD blir med andre ord blir alt forvridd med minst
30 %.

Shitcoin printer go BRRR (Kjelde: Porkopolis)

Når det er snakk om økonomiske vurderingar ser me alt gjennom dei respektive valutaene me er tvinga til å rekna med. Om valutaen vår er USD, euro eller yen avheng av geografisk plassering. Bitcoin er heller ikkje brukbar som universell brille, det er så, men det er nyttig som samanlikning med fiat-briller. Det er nyttig fordi det gir ei motvekt til den inflatoriske pengepolitikken i fiat-valutaer. Det er nyttig fordi frå eit BTC-synspunkt syner det at alt blir prisa om i satoshi (sats). Til og med det idiotiske mølet du kjøpte for eit par år sidan.

Enkelte briller er meir nyttige enn andre

Det er grunnen til at bitcoin-entusiastar likar å snakka om kjøpekraft fordi det er uavhengig av den nominelle verdien til fiat-valutaen. Legg for eksempel merke til at BTC-grafen ser veldig ulik ut avhengig av kva du brukar som målestokk, enten der er amerikanske dollar (USD), argentinske pesos (ARS), Nigerianske naira (NGN), Venezuelansk bolívar (VED) eller – for å velja noko heilt anna – S&P 500-indeksen eller eit fat med olje.

Bitcoin-pris mot S&P 500-indeksen

Bitcoin-pris mot gull

Bitcoin-pris mot USD

Bitcoin-pris mot oljepris (fat)

I den vestlege verda er me spesielt lite merksame på fiat-brillene me ser verda gjennom. Me brukar for det meste «stabile» valutaer, det vil seia valutaer som mister kjøpekrafta gradvis, om enn sakte. Men ikkje misforstå: alle fiat-valutaer er inflaterer. Dersom pengar kan trykkast, vil dei bli trykte. Freistinga er rett og slett for stor.

Som ei følgje er alle fiat-pengar i tilbakegang. Og viss tilbakegangen skjer for fort – «When Money Dies» - vil forstyrringa i prisar bli svært synleg. Og blir forstyrringa stor nok vil alle framtidige kalkuleringar – og med dei livet me er vande med – bryta saman.

Trur du kjøpekrafta steig betydeleg frå 2019 til 2022?

Grafane over viser tydeleg to ting: fiat-valutaer er designa for å mista kjøpekraft over tid. Bitcoin er designa for å få auka kjøpekraft («monetize») naturleg, over tid, og det vil halda fram med å auka i kjøpekraft, alt anna likt.

Det vil halda fram med å auka i kjøpekraft fordi bitcoin er verdifullt. Det er pengane dine. Ingen kan blanda seg inn. Ingen kan devaluera dei. Ingen kan ta dei frå deg (om du har lagra dei som du bør). Ingen kan stoppa deg frå å bruka dei. I ei verd med plattform-nekt, bank-nekting og digitale sentral-bankpengar er det verdifullt i seg sjølv å ha sensur-resistent og ukonfiskerbare pengar. Viss du er ueinig i dette, inviterer eg deg til å sjekka dine finansielle privilegium.

Akkurat no er BTC rangert på 28. plass i verda, både som eit aktiva og samanlikna med fiat-valutaer. Det er nr. 28 fordi kursen kollapsa, og den kollapsa fordi folk er grådige, låne-finasierte og det er ingen redningsaksjonar («bailouts»). Det ser likevel ut til at bitcoin kontinuerleg aukar i verdi, trass alt dette.

Som ei følgje av bitcoins fastlagde distribusjonsmodell, er den einaste meiningsfulle reaksjonen på bølgjer av adopsjon, prisen sjølv. Korleis elles enn på ein kaotisk måte kan ein ny aktiva monetisera naturleg – ein aktiva som ikkje har ein utgivar? Eller for å sitera Allen Farrington:

"What would it seem like if it did seem like a global, digital, sound, open source, programmable money was monetizing from absolute zero?"

Men Bitcoin produserer ikkje noko!

Feil. Kvart 10. minutt blir det produsert ei ny blokk. Det er alt som tel. Og med denne blokka blir eit nytt kapittel av historia som ikkje er muleg å forfalska, skriven, og Bitcoins løfte blir halde: «Egvil ikkje stela frå deg». Verken gjennom devaluering eller konfiskering.

Viss du trur at bitcoin skal produsera noko anna – som avkasting for eksempel – ser du framleis verda gjennom fiat-briller. Du er bunden til synet om å «setja pengane i arbeid». Du tok ikkje ein pause og tenkte gjennom avkastingfrå pengane du heldt.

Eg føler med deg. Eg såg verda med dei same fiat-brillene for ikkje lenge sidan. Eg var til og med «bullish» på krypto, og trudde ei ustoppeleg verdsdatamaskin var ein smart idé. Eg brukte lang tid på å forstå at å trykkja pengar ikkje gjer samfunnet rikare, men det motsette.

På same måten brukte eg lang tid på å ta eit steg tilbake og spørja meg sjølv, nesten som eit barn ville gjort: «Kvifor treng den hypotetiske verdsdatamaskina ein eigen valuta? Kvifor treng selskapet ditt ein eigen valuta? Kvifor treng den sentraliserte vekslingstenesta di ein eigen valuta? Kvifor må du trykkja eigne pengar for å bli å få suksess?».

Eg var ein «krypto-bro» sjølv på den tida og det var vanskane eg fekk når eg prøvde å svara sannferdig på desse spørsmåla som fekk meg til å venda meg bort frå «krypto» og over til bitcoin. Og då eg var ein «fiat-bro» forstod eg ikkje ein gang at det var verdt å stilla desse spørsmålet i det heile.

Det vanskelegaste er å bli kvitt fiat-tankesettet, som betyr å ta eit steg tilbake og spørja deg sjølv svært enkle spørsmål om pengar: kvifor har me dei, kvifor treng me dei, kvifor må dei vera knappe, kvifor kan enkelte trykkja pengar medan dei fleste må arbeida for dei, og så vidare. Dette er vanskelege spørsmål. Dei som styrer pengetrykkinga vil ikkje at du skal spørja «WTF happened in 1971?». Dei som driv shitcoin-kasinoa vil ikkje at du skal spørja «men kvar kjem avkastinga frå?».

MEN KVAR KJEM AVKASTINGA FRÅ?

Men sjølv med alt tullet som føregår no, er eg full av håp. Trass alt, «du kan lura enkelte folk enkelte ganger, men du kan ikkje lura alle heile tida» (fotnote 4). Fleire og fleire vil læra. Fleire og fleire vil ha kontroll på eigne nøklar. Fleire og fleire vil gjera reknestykket. 

Denne antagelsen er ikkje basert på tru. Bitcoins on-chain-data syner visse mønster som eg vil oppsummera som «forståing aukar overtyding og overtyding aukar allokering» - eller: til meir du veit, til meir kjøper du.

73 % av alle satoshi er ikkje rørte på over eit år

Desse «HODL-bølgjene» som dei blir kalla, syner at stadig fleire folk forstår den underliggjande dynamikken av, så vel som skilnaden på, den monetære politikken til fiat og Bitcoins monetære politikk, noko som får dei til å halda BTC på deira personlege eller selskapsmessige balansar heller enn fiat-valuta (fotnote 5).

Men volatiliteten!

Volatilitet, volatilitet, volatilitet. Alt dette snakket om volatilitet overser heile poenget med Bitcoin: djup, systemisk stabilitet.

Bitcoin er ikkje volatilt. Menneskeleg psykologi er.

Menneskeleg oppførsel er volatil. Bitcoin er ikkje. Som ei følgje, kan bitcoins marknadspris vera volatil. Men Bitcoin er ikkje. Bitcoin-nettverket har vore i drift kontinuerleg i meir enn eit tiår. Det er føreseieleg, stødig og påliteleg. Med det perspektivet er Bitcoin det mest stabile som finst.

Ei ny blokk blir funnen kvart 10. minutt. Kvart 10. minutt blir Bitcoin meir påliteleg og stabil, uavhengig av prisvariasjonar.

Så lenge nye blokker kjem er det ingenting å bekymra seg over. Endå ein gang, brillene du brukar for å sjå på Bitcoin betyr ein god del. Ta eit steg tilbake. Zoom ut. Sjå på blokkene, ikkje prisen. Tid, ikkje avkasting. Basis-pengar, ikkje kreditt.

Men ja, medan bitcoin blir monetisert er svingingar i kjøpekrafta å forventa. Den fornuftige reaksjonen er å justera kjøp av bitcoin i samsvar med appetitten på risiko. Ei null prosent allokering er ikkje fornuftig fordi det betyr 100 % allokering i aktiva som har betydeleg motpartsrisiko, eller endå verre: aktiva som eigentleg ikkje er aktiva, men forpliktelsar («liabilities»).

Men toget har gått!

Nei, toget har ikkje gått. Det er framleis veldig tidleg i utviklinga av bitcoin. Alle trur dei er for seine. Alle trur toget har gått. 

Bitcoin er ein hop-on-hop-off-buss, og rundt og rundt går den.

Dei fleste bitcoinarar tenkjer ikkje på Bitcoin som ei investering. Det er ein gjennombrots¬teknologi som let deg flytta verdiane dine gjennom tid og rom. Det handlar ikkje om å bli rik i fiat-forstand. Det er ein utgang, ikkje ein retur. Det handlar om å måla verdiane dine i sats, ikkje USD, euro eller ein annan tilfeldig shitcoin. Dine verdiar. Haldne og kontrollerte av deg.

På grunn av dette er det aldri for seint å bruka det til din fordel. På same måte som det aldri er for seint å få tilgang til elektrisitet eller Internett. Det er aldri for seint å adoptera ein Bitcoin Standard.

Men Bitcoinarar er slemme!

Gjer det rette. Dropp shitcoin-behaldninga di, om det er «krypto» eller fiat-denominert valuta. Start i det små. Ta ansvar. Lær korleis du oppbevarer bitcoin på eiga hand. Skap verdi, bruk mindre enn du tener og start å spara i bitcoin. Begynn å telja verdiane dine i sats.

Eller du kan velja å ikkje gjera det. Du kan velja å bli i «krypto wonderland», kjøpa NFT-ar av apekattar og delar av Ponzi-system bygd på kvikksand. Du kan endå ein gang tru alle løgner om det neste autisitiske vidunerbarnet og bli overbevist om at det fundamentale ikkje betyr noko og at prinsipp er verdilause. Du kan også bli verande i fiat-slaveriet og tru at pengar ikkje skal stelast frå deg (så lenge graden av steling er mellom, la oss seia, 2-9 %), at å trykkja billionar ut av lause lufta er fornuftig monetær politikk og at digitale sentralbankpengar er ein smart idé.

Bitcoin bryr seg ikkje uansett. Men når (ikkje om) den neste sentraliserte avskyelege tenesta imploderer, og når (ikkje om) bitcoin når nye høgder igjen, og når mainstream media ropar «boble» igjen, og når bitcoin-prisen blir korrigert endå ein gang etter det, og når tullingar igjen blir skilde frå pengane dei trudde dei hadde, så hugs dette: du burde visst betre. Du burde ha halde dine eigne nøklar. Du burde ha køyrt din eigen (full-)node. Du burde ha vore audmjuk. Du burde ha stabla sats. Du burde ha lytta til giftige bitcoin-maksimalistar. Du burde lese ei bok eller to. Du burde ha halde deg unna shitcoins, og Ponzi-spel og sentraliserte «point of failures». Men du gjorde ikkje det. Og du har ingen andre å skulda på enn deg sjølv. 

Lykke til.

Fotnotar

1. Lol

2. Berre sjå på dette vanvittige rotet. Sjå på det!

3. Sikring av bitcoins knappheit: kjemping mot falske bitcoin, av Jameson Lopp, Casa Blog

4. Ikkje gi opp kampen!

5. «Crypto» har ingen monetær politikk så det er ikkje ein gang verdt å nemna. Om du er nysgjerrig, les Lyn Aldens artikkel eller berre sjå på eit av desse to bilda.

Astor Piazolla 100 år

Med Astor Piazolla i bakgrunnen tek musikarar og dansarar
i mot ovasjonar frå eit ståande publikum. Per Arne Glorvigen sit 
til venstre for dei tre i framgrunnen.

Fredag 4. november var det konsert i Operaen med Per Arne Glorvigen på bandoneon, som ei markering av 100-årsdagen for den store argentinske bandoneon-musikaren og tango-fornyaren Astor Piazolla. Piazolla var rett nok fødd i 1921, så jubileumskonserten skulle eigentleg ha vore i fjor. Ein fullsett Opera-sal fekk høyra musikk av meisteren Piazolla, tolka av Glorvigen på bandoneon, Atle Sponberg på fiolin, Sverre Indris Joner på piano og Steinar Haugerud på kontrabass. I tillegg var det eit stort strykeorkester med unge musikarar frå Barrat Due. Og ikkje minst vart det eit dansepar frå Argentina og ein sangar også frå Argentina. Konserten var magisk, rett og slett, og den sende tankane til Sandvika kino (!) i 1987 då Astor Piazolla sjølv heldt konsert der med sin Quinteto Nuevo Tango, invitert av Milhoud Guiderk som då dreiv Musikkflekken i Bærum. Det var også magisk; ja, nærmast utanomjordisk.

Bandoneon
Før konserten heldt Olaf Aasland eit interessant foredrag om fenomenet bandoneon og korleis instrumentet vart til. Trekkspel (akkordion) stammar frå eit instrument som blir kalla fritunge. Det er eit metallband ("metall-tunge") som vibrerer ved hjelp av ein luftstraum. Bandoneon er oppkalla etter tyske Heinrich Band som konstruerte instrumentet i 1846. Han var også ein god kremmar og skjønte at "branding" var viktig, og bandoneon vart fort eit populært instrument i Tyskland. Det vart etter kvart etablert mange bandoneon-klubbar (den tidas trekkspelklubb) og det var særleg arbeidarar som fatta interesse for instrumentet. På grunn av dårleg utvikla notelesing vart det utvikla eit eige "note"-system basert på tal, etter knappane på instrumentet. Då slapp nybegynnerar å læra seg notar for å kunna spela bandoneon.

Bandoneonet fann etter kvart vegen til Argentina og vart fort eit sentralt instrument i tangoen der. Heldigvis var det to ting som ikkje følgde med på ferda, i følge Aasland:

1. Det primitive notesystemet
2. Måten bandoneonet vart halde på: I Tyskland heldt dei det på skrå, utan å støtta det på kneet. I Argentina vart bandoneonet halde rett opp og ned og støtta på kneet.

Den spesielle lyden i bandoneon-instrumentet kjem av at tonane er stemde i ein oktav, ulikt andre trekkspel. Me finn det same, og kjenner igjen lyden, frå mellom anna den franske musetten.

Astor Piazolla framfører 'Adios Nonino', eit
stykke til minne om faren. Her ser me også den 
karakteristiske måten bandoneonet blir traktert på.
Bildet er henta frå Youtube:
https://youtu.be/VTPec8z5vdY

Astor Piazolla

vart fødd av italienske innvandrarar til Buenos Aires i 1921. Men alt då Astor var fire år flytta familien til New York. Faren elska argentinsk tango, og Astor fekk eit bandoneon då han var ganske ung. Han lærte seg fort å spela på instrumentet og vart nærmast ei barnestjerne. Han fekk ei lita rolle i ein film med den kjende argentinske tangosangaren Carlos Gardel, og Gardel ville ha med seg 13 år gamle Astor på turné i Sør-Amerika. Foreldra meinte Astor var for ung og sa nei, og bra var det, for flyet til Gardel styrta og alle ombord omkom.

Med oppvekst i Greenwich Village i New York fekk Astor Piazolla sans også for annan musikk enn tango, særleg for jazz. Og han var også interessert i klassisk musikk, særleg Bach.

Då Astor var 15 år reiste familien tilbake til Buenos Aires og han kom etter kvart inn i tangomiljøet og tangoorkestra i byen. Med mange musikalske inntrykk samla frå tida i New York hadde Astor Piazolla trang til å utforska og utvida tangoens relativt strenge grenser, og det var ikkje populært og han vart ofte irettesett av orkesterleiar fordi han tok seg for stor fridom.

Tango Nuevo

Piazolla ønskte å ta tangoen ut frå barar og bordell og til konsertsalar, Han studerte komposisjon samtidig som han spelte i tangoklubbar om nettene. Han etablerte så sitt eige tangoorkester og begynte å skriva musikk som braut med dei ganske strenge rammene for tango. Etter å ha vunne ein komposisjonskonkurranse fekk han stipend til å reisa til Paris for å studera med den kjende Nadia Boulanger, som m.a. hadde undervist Quincy Jones, Aaron Copland og Leonard Bernstein. 

Han viste Boulanger ein del av det han hadde skrive av musikk og ho sa: "Dette er veldig bra skrive..:" og så kom det ein lang pause ... "Her er du som Stravinsky, her er du som Bartok, som Ravel, men eg kan ikkje finna Piazolla i dette!". Piazolla var skamfull og ville helst ikkje fortelja at han stort sett levde av å spela tangomusikk i nattklubbar. Han hadde ikkje lyst til å fortelja at han spelte bandoneon (han fortalde opprinneleg at han spelte piano då han søkte stipendet). Til slutt måtte han spela ein av sine eigne tangoar for ho, og tok handa hans og utbraut: "Din idiot! Det er dette som er Piazolla!"

Det enda med at han kasta alt han hadde skrive dei siste ti åra.

Men heime i Buenos Aires var det vanskeleg for dei tradisjonelle tango-elskarane å akseptera den nye forma for tango Piazolla kom med. Han følte han aldri fekk skikkeleg aksept for Tango Nuevo i heimlandet, og at det var ein kamp heile livet. Og "kamp" var bokstaveleg til tider; på 1950-talet var det rett som det var oppstand og slåsskampar i lokala, og i striden kjerne var Piazolla sjølv. Han var ikkje ukjent med å bruka nevane etter ein tøff oppvekst i Greenwich Village.

KåKånomics 2022

Birk Florian Fischer Magnussen,
leiar av programkomitéen, opnar KåKånomics 2022

KåKånomics 2022 i Stavanger er nettopp avslutta, og med det nærmare 80 ulike arrangement. KåKånomics kallar seg sjølv "Nordens største og morsomste økonomifestival". Eg veit ikkje om det finst andre økonomifestivalar, men uansett er Kåkånomics vel verdt eit besøk. Og ikkje berre for dei som er interesserte i økonomi - her blir økonomifaget diskutert frå mange vinklingar. Frå årets program er krigen i Ukraina sjølvsagt eit viktig tema, men også klimautfordringane, økonomi og filosofi, bitcoin og kryptovaluta, NFT og Metavers, berre for å nemna nokre få tema.

Årets prisvinnar, Erling Røed Larsen, i samtale 
med Hilde Sandvik

Kvart år blir det delt ut ein pris til ein økonom som har utmerka seg over lang tid. Årets prisvinnar var Erling Røed Larsen. Prisen er ein formidlingspris der deltaking i samfunnsdebatten er eit sentralt premiss, i tråd med KåKånomics overordna misjon. ERL er i dag avdelingsleiar ved Oslomet og professor II ved BI. Han var i mange år professor i samfunnsøkonomi ved BI.

Årets klassikar, Friedrich A. Hayek

KåKånomics presenterer kvart år ein klassikar, dvs. ein "klassisk" økonom.  I år var det Friedrich A. Hayek, og han vart presentert av Torbjørn Røe Isaksen.

 Sjølv fekk eg snakka om koplinga Bitcoin og Hayek under tittelen: "Er det på tide å skilja stat og pengar?". Saman med den eminente intervjuaren og programleiaren Terje Torkildsen, snakka me om laust og fast i tilknyting til temaet. KåKånomics er så til dei grader lågterskel, samtidig som det er kunnskapsrike folk i aksjon slik at det ikkje berre blir tomprat. Det er alltid noko å læra, både for dei som presenterer og dei som høyrer på (og stiller spørsmål, ikkje minst).

Vågen i Stavanger, med festvalbåten M/S Sandnes til venstre

Hilde Sandvik, kjent mellom anna for "Norsken, dansken og svensken" hadde live-sendingar kvar dag frå båten M/S Sandnes med ulike gjester frå KåKånomics-programmet. Innslaga hennar kan høyrast på NRK P2:

27.10 (Er Norge en krigsprofitør? Hvordan skal vi få nok å spise i verden når kornmarkene i Ukraina bombes? Og kan Bibelen lære oss om økonomi?)

28.10 (Hvordan ble Storbritannia verdens butler for oligarker? Går det an å leve av sirkulærøkonomi? Hvor sikkert er digitalisering når russerne har stålkontroll over kablene våre? Og bør vi pensjonere oss når vi er førti?)

29.10 (med Kalle Moene, Olav Chen, Helle Stensbak, Eva Grinde m.fl.)

Viss du har sansen for ein kunnskapsbasert festival, er det berre å planleggja KåKånomics 2023. Eg trur eg kan garantera at du ikkje blir skuffa. Stavanger er også ein veldig fin by som arrangementsstad. Små, intime arrangementstader (pubar, kaféar osv.) og kort veg frå det eine arrangementet til det andre.

Baltic Honeybadger 2022 - dag 2

Baltic Honeybadger 2022 var både den vanlege Bitcoin-konferansen, men i tillegg ein del av Riga Bitcoin Week. I tillegg til BH inneheldt Riga Bitcoin Week. Den omfatta "Noob Day" (01.09), "Layer 2 Day" (02.09) og "BTCPay Server Day" 05.09. Her er notata mine frå dag to av BH 2022.

Bitcoin sikkerheitspanel

Douglas Bakkum
Peter Todd
Rigel Walsche
Pavol Rusnak 

Diskusjonen handla mellom anna om sikkerheit i samband med generering av private nøklar/nøkkelsett, og i forlenginga av det om me kan stola på hardware-lommebøker. Når ein privat nøkkel skal lagast må det genererast eit tilfeldig tal (random number generator), og er det noko datamaskiner er dårlege på, så er det tilfeldigheit. Dei er som kjent deterministiske og utfører "ordrar". Er HW-lommebøker opne (dvs. koden)? Og kor mykje kan ein stakkar finna ut sjølv om koden er open?

Diskusjonen dreia seg deretter mot HW-lommebøker med "air-gap", altså lommebøker som ikkje er knytta til datamaskina med kabel (typisk USB-kabel). Enkelte brukar QR-kodar medan andre brukar micro-SD-kort. Spørsmålet er om det siste er så mykje meir sikkert enn ein usb-kabel?

Panelet var elles einige om at auka kunnskap er det viktigaste og at dei fleste feil og problem ofte skuldast brukaren sjølv. "Don't trust your brain" var Douglas' råd - han har utdanning innan nevrovitenskap ;)

Ein annan i panelet sa: "The best way to avoid a five dollar wrench attack [wrench = skiftenøkkel] is to buy a 10 dollar wrench" :-D

Michel Cobanian - Bitcoin i Ukraina

Første gang eit offentleg organ har samla inn bitcoin (og kryptovaluta). Det kom inn $70 mill. i bitcoin og krypto-donasjonar i løpet av kort tid. Han illustrerte forskjellen på bitcoin/kryptovaluta og ordinære banktransaksjonar:

• Bitcoin/krypto tek om lag 30 min. å motta (for å vera sikker) og 30 min. for å betala for varer og tenester. Totalt om lag to timar frå bitcoin blir sendt til det er brukt til betaling.
  
  
• Bankoverføring tek minst tre dagar å motta, tre dagar for å betala for varer og tenester; til saman over ei veke (rundt 8 dagar).
  
  

Styresmaktene i Ukraina sparte altså rundt åtte dagar på å bruka bitcoin/krypto samanlikna med ordinære banktenester. Og her må me også hugsa på at banksystemet var delvis nede den første tida etter Russlands angrep.

Ukraina var alt langt framme med tanke på bruk av bitcoin. Krigen har berre tydeleggjort heilt til topps kor viktig dette er for framtida.

Ting eg lærte ved å laga ein bitcoin-lommebok

Igor Korsakov, grunnleggjar av BlueWallet

Teknologi kan replikerast - nettverk kan ikkje. Dette er det mange som gløymer (det er jo berre å kopiera bitcoin-koden og laga ein ny kryptovaluta!).

Lightning Network er ikkje den einaste off-chain-løysinga. Me må fokusera meir på basiskjeda (base chain) og beskytta den best muleg.

"Bitcoin UX is not hard - understanding money is hard!".

"Don't bring your own cryptography" er eit velkjendt slagord i kryptomiljøet. Igor meinte at BIP 39 (hierarkisk deterministisk generering av nøklar ved bruk av 12 eller 24 ord) er så utbreidd og godt utprøvd at ein ikkje bør prøva å laga eigne variantar. Han tok også til orde for å implementera BIP 47 som handlar om "paynyms'. Det vil seia at du kan knyta eit ord til bitcoin-adressene dine, f.eks. 'sveinol', og viss eg brukar dette i eit system som støttar BIP 47, vil det bli laga ein ny nøkkel kvar gang, sjølv om namnet/'paynym' er det same. BlueWallet vil implementera dette. Frå før har Samourai implementert det i si lommebok.

Sidekjeder ('Sidechains')

Paul Sztorc

Paul Sztorc har lenge kjempa for sidekjeder knytta til Bitcoins hovudblokkjede. No har han formulert dette i to bitcoin-forslag; BIP 300 og BIP 301. Motivet hans er å møta konkurransen frå dei mange altcoin som har dukka opp. Paul meiner det meste (alt?) som blir gjort av ulike frittståande altcoin enkelt kan implementerast på ei sidekjede til Bitcoin. På den måten vil han bringa meir fleksibilitet og fridom til Bitcoin. Fordelane skisserer han slik:

• Full autonomi (for sidekjedene)
• Basiskjeda (Bitcoin-kjeda) er trygg!
• Vil gi fleire insentiv til gravarane

På spørsmål om kva altcoins han ser for seg knytta til Bitcoin, nemner han ZCash (han har alt implementert ZCash på ei Bitcoin-sidekjede som ein demonstrator), Monero, NameCoin, NFT-ar, "Prediction markets" ++

RSK (Rootstock), som er eit smartkontrakt-prosjekt for Bitcoin, har annonsert at dei vil støtta BIP 300/301.

Eric Voskuil: Kva er 'Tail Emission'?

Eric gjekk gjennom matematikken bak forslaget om å endra bitcoins monetære politikk ved å auka mengda bitcoin når tilførselen nærmar seg null. Bakgrunnen er frykta for at reduksjonen i subsidie vil føra til ein dødsspiral for Bitcoin. Eg trur matematikken gjekk over hovudet på dei fleste, i alle fall mitt, så det er ikkje så mykje å referera frå på akkurat det punktet. Men EV deltok i paneldiskusjon etterpå om det same temaet, så eg tek det opp att der.

Paneldebatt: Smartkontraktar (for Bitcoin)

Aaron van Wirdum (ordstyrar)

Adam Back

Olga ?

Daniel Karzel

?

Aaron starta med å spørja om Bitcoin har smarte kontraktar. Adam svarte ja, men dei er ganske enkle.

Olga supplerte med at smarte kontraktar er eit konsept som vart lansert lenge før Bitcoin [av Nick Szabo på 1990-talet] og ho var glad for all eksperimenteringa som har skjedd i Ethereum - ikkje minst fordi det har lært oss korleis det ikkje skal gjerast!

Olga representerte prosjektet RGB som er smarte kontraktar på klientsida (omtale her). 

Adam peikte på Liquid som ei sidekjede der ein kan eksperimentera med ekte bitcoin.  Han snakka vidare om Simplicity som er eit prosjekt frå Blockstream for å utvida skript-språket i Bitcoin med fleire kommandoar og meir fleksibilitet (var tidlegare kalla MAST). Simplicity kan implementerast i Bitcoin-protokollen ved hjelp av ein soft-fork. Adam meinte også at ein slik soft-fork kunne bli den siste i Bitcoin fordi nye utvidingar kan programmerast i Simplicity. Som eksempel nemnde han Tap Root som kunne vore introdusert utan bruk av soft-fork, berre ved hjelp av Simplicity.

På spørsmål om tidshorisonten for Simplicity meinte han at det forhåpentlegvis blir implementert i Liquid i løpet av kort tid (kanskje i år), men at det sikkert vil ta fem år før det ev. blir inkludert i Bitcoin Core-koden.

Lightning: "You're Doing Everything Wrong!"
Warren Togami, Blockstream (@wtogami)

Warrens presentasjon vart dessverre prega av tekniske problem frå arrangørens side. Det tok lang tid før han endeleg kunne framføra det han hadde planlagt. Synd for han.

Han peikte på ein del svakheiter med tanke på både Bitcoin- og Lightning-nodar: Operativsystem for Raspberry Pi er blant dei dårlegaste med tanke på oppdatering. Sikkerheitsmessig tilrådde han absolutt ikkje å satsa på Raspberry Pi (dette var nytt for meg). Mykje betre å bruka pengane på ein gammal berbar PC ("business-grade").

Han meinte vidare at Tor er ein veldig dårleg idé for Lightning. Han minna om at Tor exit-nodar er blant dei mest overvaka på nettet.

Wiz: The Mempool Space Project

mempool.space vart lansert i 2018. Nytt samanlikna med andre blokkjede-utforskarar for bitcoin var at potensielle nye blokker også vart visualiserte. Eg reknar med at det er størrelsen på gebyr som avgjer kva transaksjonar som blir rekna som potensielle i framtidige blokker.

Slik skisserte Wiz mempools (alle transaksjonar som ventar på å bli behandla) plass i dei ulike laga:

Lag 0: Mempool
Lag 1: Bitcoins blokkjede
Lag 2: Lightning
(og så kan me kanskje plussa på Fedimint som eit lag 3.. [min kommentar])

Det er eit mål at ein skal kunna køyra mempool lokalt (self-hosting).

Forretningsmodellen kan samanliknast med Red Hat (Linux): Tilby tenester og spesialtilpassing av mempool.space til større kundar.

Baltic Honeybadger 2022

Baltic Honeybadger endeleg tilbake!

Det har gått tre år sidan forrige Baltic Honeybadger (2019) og det var godt å komma i gang igjen og komma tilbake til Riga. Dette er konferansen for "hardcore" bitcoiners; her handlar det berre om bitcoin. Arrangøren er HodlHodl som driv vekslingsteneste og låneverksemd (HodlHodl Lend). For den som ikkje har fått med seg koplinga mellom Bitcoin og honninggrevlingen, kan denne videoen forklara ;)

Space Monkey viste at noko
spesielt var på gang

Årets konferanse er på ein ny stad, litt meir strigla enn den gamle som var i ein gammal fabrikkhall. Nytt er også at dei køyrer to parallelle sesjonar; ein bitcoin- og ein satoshi-sesjon. Dessverre har sats-sesjonen litt for lite kapasitet og det var til tider overfylt der. I tillegg var det tekniske opplegget dessverre prega av litt for mykje rot. Mange av presentasjonane feila og måtte restartast, med lange ventetider og oppstykka foredrag som resultat. Slikt burde ikkje skje på eit såpass stor arrangement.

Opptak frå konferansen ligg tilgjengeleg på Youtube, delt i dag 1 (3. sept.) og dag 2 (4. sept.).

Oppsummering av BH2022
Det er "den harde kjernen" av bitcoin-tilhengjarar som deltek på Baltic Honeybadger. Det kjennest som å vera del av ein stor familie; alle har den same glødande interessa og alle er interesserte i å diskutera bitcoin-tema. 

Årets konferanse var den første sidan 2019, og som i 2019 er det igjen bjørne-marked (Bear Market). Det la ikkje nokon dempar på konferansen. Tvert om viste konferansen at det skjer veldig mykje spennande. Det rimer godt med tidlegare erfaringar under liknande forhold: når bitcoin-kurs ikkje lenger blir ein distraksjon, blir det jobba best i miljøet.

Sjølv om alle er opptekne av Bitcoin, er ikkje alle einige om alt - det skulle berre mangla! Blant dei meir kontroversielle tema på konferansen var sidekjeder/drivkjeder (sidechains/drivechains), først og fremst fronta av Paul Sztorc, og spørsmål om endring av bitcoin-tilførsel/total bitcoin pengemengde. Det siste er veldig kontroversielt, men kudos til arrangøren for at dei vågar å løfta temaet. Peter Todd var mellom dei som våga å pirka i 21 mill.-tabuet. Han har tidlegare også teke til ordet for ein  inflasjonsjustert tilførselsmodell. Han vart delvis støtta (litt uklart for meg eigentleg) av Eric Voskuil, som la fram matematiske utrekningar av "tail emission". Meir om dette i referatet av Erics innlegg og paneldebatten på slutten av dag to.

Baltic Honeybadger 2022 - dei enkelte innslaga

Hovudkonferansen vart styrt av Stephan Livera, ein kjent podkastar i Bitcoin-miljøet. Han er også tilsett i selskapet Swan Bitcoin.

Giacommo Zucco
Legg merke til Nic Carter-
bildet :-D

Først ute var Giacomo Zucco - eit fast innslag på BH-konferansane. Giaccomo er italienar og snakkar engelsk med sterk italiensk aksent. Det er nesten vorte eit varemerke for han. Han er ein artig kar, men bak humoren skjuler det seg ein ekte Bitcoin-maksimalist. Enkelte har kanskje fått med seg sommarens diskusjon om Bitcoin-maksimalisem, som særleg Nic Carter drog i gang. Giacomo var sjølvsagt involvert i (Twitter-)diskusjonen med Nic og stilte difor med t-skjorte med namnebroren Nick Carter frå boy-bandet Backstreet Boys :-D

Tittelen på presentasjonen hans var "Why Money Laundering Is Beautiful", men for å sleppa inn i Latvia måtte han operera med ein dekktittel ;)

Neste innslag var også ein gjengangar; både på Honeybadger og på Bitcoin-konferansar generelt: Jimmy Song. Det er i det heile mykje resirkulering av foredragshaldarar på slike konferansar. Jimmy hadde eigentleg svært lite å seia - ikkje mykje å referera frå i alle fall. Tittelen på presentasjonen var "Fiat Delenda Est", ein modifisert versjon av "Carthago Delenda Est" som er det kjende uttrykket Cato den eldre alltid avslutta talane i det romerske senatet med. 

Lisa Neigut var vel den første som presenterte litt teknisk innhald. Ho snakka om det lagdelte Bitcoin. Hovudkjeda ("base layer") held orden på status ("state update") og alle må via alt ("tell everybody"). På lag utanfor, og mest aktuelt lag 2 som Lightning Network, er det andre reglar og mål:

1. Ikkje fortel alle ("Don't tell everybody")
2. Kven eig kva? ("Who owns what?")
3. Korleis kjem du deg ut? ("How do you get out?")

Fedimint har fått mykje merksemd i Bitcoin-miljøet den siste tida og det er eit føderert ("federated") lag utanfor hovudkjeda. Det fungerer på eit vis på same måte som Liquid som er ei føderert sidekjede til Bitcoin. Fedimint er grupper av folk som går saman om å kontrollera ei viss mengde bitcoin. Den er tenkt gruppert av sosiale relasjonar som f.eks. familie, venner og andre tette miljø. Det er særleg land i Afrika som er målgruppa for denne utvidinga av Bitcoin.

Paneldebatt: Sidekjeder og L2 (lag 2)
Ordstyrar: Aaron Van Wirdum (kjent frå Bitcoin Magazine)
Adam Back, Blockstream
Paul Sztorc
Lisa Neigut, Blockstream
Obi Nwosu

Problemet med Lightning er "onboarding" - den prosessen skalerer dårleg (Paul). Adam Back minna om at Lightning også er tilgjengeleg på Liquid (sidekjede til Bitcoin). Han streka under at det alltid er snakk om avveging av pluss og minus ("trade-offs"):

- main chain is audible, but has less privacy
- Liquid has better privacy [but a federated security model]
- Fedimint has good privacy, but is not audible

Paul framheva sine eigne forslag BIP 300 og BIP 301. Viss dei blir implementert i Bitcoin-protokollen, kan alle typar altcoins gjenskapast på ei sidekjede til Bitcoin. Bitcoin kan på den måten driva heile kryptouniverset, om ønskjeleg. Det som skjer på sidekjedene har ingen verknad på Bitcoins hovudkjede, så det er ikkje muleg å øydeleggja noko i Bitcoin. Det einaste synlege på Bitcoin-kjeda er to hashverdiar i to blokker; ein verdi for "pegging in" og ein verdi for "pegging out". Paul har implementert ein ZCash-versjon som sidekjede til Bitcoin. Andre aktuelle prosjekt på ei sidekjede er RSK (Rootstock), eit prosjekt for smarte kontraktar på Bitcoin, drive av Sergio Lerno.

Adam Back nemnde Simplicity, eit nytt skriptspråk som muleg erstattar av dagens SCRIPT i Bitcoin. Om det blir teke inn i Bitcoin-protokollen kan det bli den siste soft-fork i Bitcoin fordi nye endringar og tillegg kan skje med smarte kontraktar i Simplicity. Han nemnde som eksempel at Taproot kunne ha vore innført utan soft-fork dersom Simplicity hadde vore ein del av Bitcoin. Ei innføring av Simplicity vil føra til at Bitcoin-protokollen omtrent blir "sett i stein".

RGB er eit anna prosjekt for smarte kontraktar i Bitcoin, og vart presentert i eit eige innslag. Her er ein presentasjon av RGB i Bitcoin Magazine.

Gigi i aksjon - viser tydeleg at BH ikkje er
som andre konferansar :-D

Gigi: Kryptografi er ikkje nok!

Dette var utan tvil den mest spesielle presentasjon på årets konferanse. Gigi er ein kjent type i Bitcoin-miljøet og stilte på ekte Bitcoin-vis forkledd som ein slags Lynvingen. Referat frå presentasjonen er umuleg, forhåpentlegvis blir den tilgjengeleg på nettet etter kvart. Sats-rommet var stappfullt og mange kom ikkje inn. Dette innslaget skulle nok ha vore på hovudscena.

Kva skjer i El Salvador?

Den italienske podkast-verten Riccardo Giorgio Frega ("Rickie") ville undersøkja på eiga hand kva som skjer i El Salvador etter innføringa av Bitcoin som lovleg betalingsmiddel. Og han understreka at han var interessert i heile landet, ikkje berre hovudstaden San Salvador og surfestranda El Zonte ("Bitcoin Beach"). Han bestemde seg difor for å gjera ei rundreise i landet, utstyrt berre med bitcoin, og sjå korleis det gjekk.

Kort fortalt er bildet langt meir samansett enn ivrige bitcoinerar formidlar, og det er ikkje så rart. På overnattingssida aksepterer berre rundt 15 % av hotella bitcoin. For mat er det noko betre fordi mange innbyggjarar har Chivo-lommeboka. Og Chivo har dei lasta ned fordi dei får 30 dollar for å gjera det. Chivo omtalte han elles som "spyware" frå styresmaktene. Etter å ha casha ut 30 dollar har dei fleste gløymt lommeboka, men ikkje sletta den.

Samla sett var det lettare å betala med bitcoin til små aktørar, individuelle seljarar m.m., enn store, kjedebaserte aktørar.

Riccardo var ganske kritisk til måten innføringa av Bitcoin har skjedd på, på ein ovanfrå-og-ned-måte. Difor har det vorte slik at Bukele er Bitcoin og Bitcoin er Bukele. Politiseringa av bitcoin er ikkje av det gode. Det er også slik at for mange i El Salvador heiter det ikkje bitcoin, men chivo.

På den positive sida drog Riccardo fram den første læreboka om Bitcoin for grunnskulen. Den er tilgjengeleg for El Salvador, Guatemala og Costa Rica i første omgang. Men sidan den er på spansk kan sjølvsagt alle spansktalande land.

Anita Posch: Bitcoin for fairness

Anita har verkeleg teke steget opp blant "dei store" i Bitcoin-verda. Som ho sjølv sa: PÅ forrige Honeybadger-konferansen var ho publikum, no var på på talarlista. Det er innsatsen hennar i Afrika som har ført ho dit. Ho gjer ein fantastisk jobb med å læra folk, særleg i Zimbabwe og Sør-Afrika, om Bitcoin. Men som ho seier: ho er ikkje der som ein kvit person som skal fortelja afrikanarar kva dei skal gjera. Ho lærer opp interesserte personar som i sin tur lærer opp andre i nærområda sine. Eit skikkeleg grasrot-initiativ med andre ord.

Anita gjekk gjennom FNs menneskerettsfråsegn og understreka at Bitcoin er viktig for fleire av dei universelle rettane.

Braidpool - desentralisert bitcoin-graving

Kulpreet Singh orienterte om Braidpool; eit prosjekt for å gjera bitcoin-graving meir desentral og gi meir makt til dei enkelte gravarane. I dag er problemet at dei store gravesamanslutningane ("mining pools") har stor makt. Det kan samanliknast med eit investeringsfond, t.d. Blackrock eller Vanguard, som har mange enkeltinvestorar, men der avgjerder blir tekne av dei sentrale personane, enten i administrasjonen eller i styret. Den enkelte investoren har liten eller ingen innflytelse. Det same er tilfelle i dagens graveindustri. I dag er det dei som styrer samanslutninga ("pool-en") som bestemmer kva transaksjonar som skal handterast og ikkje. Her ligg det sjølvsagt ein stor fare for sensurering, enten eigen-sensurering eller pålagt sensurering frå styresmakter.

Stratum v2 er eit anna prosjekt med same målsetjing. Det er drive av Braiins, folka bak Slushpool som var den første gravesamanslutninga i Bitcoin. 

Bitcoin Development Panel

Aaron Van Wirdum (vert)

Peter Todd

Jimmy Song

Lisa Neigut

Martin Habovstiak

Fleire sentrale Bitcoin-utviklarar har slutta, eller gått over til andre ting ("moved to other things", som Satoshi sa). Mest kjende er Peter Wuille, Jonas Schnelli og Vladimir Van der Laan (sjefs-vedlikehaldar/"main Bitcoin Core maintainer"). Er det grunn til bekymring?

Jimmy Song avdramatiserte dette og sa at det ikkje er vanleg å arbeida med same prosjektet i årevis. Peter Todd la til at ein annan grunn kan vera at Bitcoin-protokollen no er så moden og stabil at det ikkje skjer så mykje utvikling ("ossified").

Lisa var einig i det og peikte på den store interessa for utvikling innan Lightning Network og andre tillegg utanfor Bitcoin-protokollen. Det er enklare og raskare å utvikla LN-ting enn Bitcoin Core - treng ikkje konsensus.

Peter Todd hadde jobba i eit oppstartsselskap som leverte programvare til flyindustrien. Han meinte at testregimet i Bitcoin er mykje strengare enn det han kjende frå flyindustrien! Den omfattande testinga som må til for endringar i BC, til og med små endringar, er ganske trøyttande i det lange løpet, og det er forståeleg at det blir utskrifting av folk.

Internet for dummies

Eivind Trædal var igjen ute mot Bitcoin og kryptovaluta, i eit innlegg på dagbladet.no. Sidan eg også vart nemnt i innlegget, skreiv eg dette innlegget og sende til Dagbladet. Dei har ikkje publisert det, men her er det.

Internet for dummies

Eivind Trædal, MDG, slår til alle sider i kampen mot Bitcoin og kryptovaluta. Han får godt svar frå partikollega Jonas Bugtene Boulifa. Det er bra det finst folk i MDG som evnar å heva blikket ut over vår lokale andedam. Trædal nemner at eg har samanlikna blokkjedeteknologien med Internetts betydning. Ei presisering er på sin plass her: eg samanlikna Bitcoin med Internetts betydning, ikkje blokkjede­teknologien generelt. Men samtidig gir Trædal sin kommentar meg mulegheit for å fortelja korleis Internett fekk sitt gjennombrot for meir enn 30 år sidan, mot alle odds..

At Eivind Trædal truleg gjekk i barnehage på den tida den viktige kampen om framtidas globale nettverk stod på, er ikkje unnskyldning for å setja seg inn i den viktige historia. For det som skjedde på slutten av 1980-åra minner mykje om det som no skjer med Bitcoin og kryptovaluta.

På slutten av 1980-talet stod kampen om kva som skulle bli framtidas globale, digitale nettverk mellom Internett på den eine sida, og eit såkalla OSI-basert nett (Open Systems Interconnection) på den andre sida. Viktigare enn dei tekniske skilnadene var styringsmodellen for dei to alternativa. OSI-standarden var dei statlege teleoperatørane sitt alternativ, medan Internett først og fremst vart fronta av akademia.

Alle vestlege land, også Norge, vedtok å satsa på OSI-standarden kontrollert av teleselskapa. Det var utenkjeleg å satsa på ein nettverksstandard som ikkje var kontrollert av styresmakter. Internett vann fram likevel, trass i styresmaktene sine vedtak! Det var fordi utviklingstempoet i det opne, desentrale nettet var mykje raskare enn i det byråkratiske og hierarkiske alternativet.

Kva ville Eivind Trædal stemt på om han var politikar på den tida? Med sine utfall mot Bitcoin og kryptovaluta er det lett å tenkja at han ville ha stemt for teleselskapa sitt alternativ, og mot Internett. Bitcoin er eit desentralisert system styresmaktene ikkje har direkte kontroll over, på same måten som Internett. Men i tillegg er pengar integrerte i systemet, noko som gjer det endå meir utfordrande enn Internett var i si tid. I dag er Internett for lengst akseptert som sjølvsagt av alle. Det same kan skje med Bitcoin og kryptovaluta.

Infrastruktur og nettverkseffekt

Foto: Zengame (CC BY 2.0)

Dagens Næringsliv intervjua kjendis-investor Arne Fredly 22. juli og var sjølvsagt også innom Bitcoin og kryptovaluta. Fredly har vist at han forstår aksjemarknaden, men uttalelsen om kryptovaluta viser at han ikkje forstår den. Uttalelsen er ganske typisk for investorar, så eg skreiv eit lesarinnlegg til DN om det. Men dei tykkjer tydelegvis det er nok no frå mi side, så det vart ikkje trygt. Her er innlegget:

Infrastruktur og nettverkseffekt

Svein Ølnes, seniorforskar ved Vestlandsforsking

 I intervjuet med Arne Fredly vart investoren også spurt om synet på Bitcoin og kryptovaluta. Han meinte kryptovaluta ikkje har nokon verdi sidan det ikkje genererer nokon kontantstraum og fordi det er fritt fram å laga nye valutaer. Dei to påstandane går ofte igjen blant tradisjonelle investorar og er difor verdt å sjå fr på. Det ser ut som manglande forståing for Bitcoin som infrastruktur, og Bitcoins nettverkseffektar ligg til grunn for påstandane.

1. Infrastruktur. Eit enkelt kontrollspørsmål er: Har Internett som infrastruktur nokon verdi? Dei fleste vil svara ja, men det er vanskeleg å fastslå verdien for Internett har ingen kontantstraum. Bitcoin er også infrastruktur og som Internett er det vanskeleg å fastslå verdien av den.
   
   
2. Nettverkseffekt. Internett er eit ope system med opne protokollar. Kven som helst kan laga ein kopi av Internett og prøva å tena pengar på det. Lykke til! Nettverkseffektane gjer at Internett er totalt dominerande, og andre typar globale nettverk vil ha små sjansar til å lykkast. Bitcoin har dominerande nettverkseffektar samanlikna med resten av kryptoverda. Sjølv om det finst meir enn 20 000 kryptovalutaer, og nye kjem til dagleg, spelar det liten rolle. Det er berre ei handfull av dei som kan seiast å ha nokon verdi, og som har visse nettverkseffektar. Resten er berre støy, og det er viktig å skilja signal og støy.

Det som kompliserer forståinga av Bitcoin samanlikna med Internett, er den integrerte valutaen. Men den som ikkje ser Bitcoin som infrastruktur, og som ikkje forstår nettverkseffektane, vil aldri kunna forstå verdien av valutaen og systemet.

Sikkerheit og kompleksitet

Katrine Tjølsen skreiv kronikken "Det finnes grønnere kryptoalternativer" i Dagens Næringsliv 19. juli der ho tok opp konsensus-mekanismen bevis-på-arbeid ("Proof of Work") og tok til orde for at overgang til bevis-på-innsats ("Proof of Stake") kunne redusera straumforbruket med over 99 %. 

Her er det opphavlege svaret eg sende til Dagens Næringsliv. Eg måtte dessverre kutta ned til 2000 teikn for å få innlegget publisert på DN, og med det forsvann ein del av argumenta.

Sikkerheit og kompleksitet

Svein Ølnes, seniorforskar ved Vestlandsforsking

 Takk til Katrine Tjølsen for kronikken 19.07 om Bitcoins energibruk og grønare alternativ. Tjølsen har ein god beskrivelse av bakgrunnen for energibruken i Bitcoin og tilsvarande blokkjedesystem som er baserte på konsensusmekanismen bevis-på-arbeid («Proof of Work»). Ho får godt fram det viktige poenget at energi­bruken handlar om sikkerheit. Men ho hoppar litt for raskt frå beskrivelse til konklusjon, og utelet med det viktige spørsmål som må stillast til alternative konsensus­mekanismar. Lesaren får dermed inntrykk av at det berre er å skifta konsensusmekanisme, så er alt ok og energi­bruken redusert med over 99 %. Men så enkelt er det ikkje. Det er nok å sjå på utviklinga av Ethereum som har streva med dette i 5-6 år og enno ikkje har innført ny konsensusmekanisme basert på bevis-på-innsats («Proof of Stake»).

Ethereum-utviklar Ben Edgington har uttrykt det på denne måten (mi omsetjing og mi utheving):

«Proof-of-work er grunnleggjande sett veldig enkelt, er enkelt å analysera, er enkelt å implementera og setja i drift, og proof-of-stake har ei rekkje bevegelege deler. Du kan programmera ein proof-of-work-algoritme med rundt hundre linjer programkode. Dei noverande løysingane i proof-of-stake er på eit hundre tusen linjer.»

Det er altså ein enorm skilnad i kompleksitet, og kompleksitet er som kjent den største faren for sikkerheitsløysingar.

Den viktigaste læresetninga i Bitcoin er «Ikkje stol (på nokon). Verifiser!» («Don’t trust. Verify!»). Bevis-på-arbeid er ein mekanisme som gjer det veldig lett å verifisera at blokkjeda, eller blokkene, du blir presentert for, er korrekt. Tilsvarande finst det eigentleg ingen god måte å gjera dette på i bevis-på-innsats. Der må du stola på nokon andre.

Eit anna problem er at det i utgangspunktet ikkje kostar noko å satsa på to greiner av ei blokkjede  som har vorte splitta («nothing at stake»). Igjen er dette umuleg i bevis-på-arbeid der energien berre kan brukast ein gang, og ein må velja kva grein ein vil satsa på. Det finst måtar å komma rundt «nothing at stake»-problemet, men igjen er kostnaden auka kompleksitet.

Til slutt er det eit stort problem at bevis-på-innsats fører til at dei som har mykje, får meir («dei rike blir rikare»). Som Tjølsen skriv, treng du ein god del ether får å få lov til å delta i valideringa av nye transaksjonar og blokker. Dei fleste ether finst på vekslingstenester, og utviklinga vil truleg gå i retning av at desse blir dominerande i valideringa og dermed også vil kunna få stor innflytelse på utviklinga i Ethereum. I Bitcoin eller andre kryptovalutaer baserte på bevis-på-arbeid, spelar det ingen rolle kor mykje av valutaen du eig; du har same innflytelse på systemet som alle andre.

Tjølsen peiker til slutt på alternativa Cardano og Solana. Men det er først og fremst gode eksempel på korleis alternative konsensusmekanismar fører til meir sentralisering.

.