Filmen om Alan Turing er ein av årets store hendingar på filmfronten, og med norske Morten Tyldum som regissør, får den ekstra stor merksemd her i landet. Dessverre er ikkje filmen så god som Alan Turing hadde fortent. Den er basert på boka "Alan Turing - The Enigma" av Andrew Hodges, men tek seg svært stor fridom i forhold til den.
Tittelen er god, den har minst dobbel betydning, kanskje trippel. Den spelar både på Turings problem med å spela "normal", gitt at han var homoseksuell og på det hemmelege livet ved Bletchley han måtte prøva å dekka over. I tillegg kan også hans eigen Turing test lesast inn i den, ein test for å prøva å finna ut kva som er maskin og kva som er menneske, når maskinene etterliknar menneska. Som det heiter i boka til Andrew Hodges:
"But as chief consultant to GC and CS, he was living at the heart of yet another imitation game, doing work that did not officially exist. Now there was almost nothing n his life that he could talk about but chess-playing and fir cones."
Gode skodespelarar, dårleg manus
Gode skodespelarar gjer at dette ikkje blir ein dårleg film, og for dei som ikkje kjenner boka, eller historia om Alan Turing i meir detalj, er filmen sikkert god, trass i at den er meir Hollywood enn Hollywood sjølv. Eg er midt i boka til Andrew Hodges og skal omtala den når eg er ferdig.
Filmen har fått blanda mottaking, men mest god omtale i norske media. Mykje skuldast sikkert at den har norsk regissør. Av meir kritiske omtalar er
The New York Times og vårt eige Dagens Næringsliv. NY Times avsluttar omtalen med "
It’s kind of perfect, and also kind of stale." medan DN kallar den "
en vellaget film, men ganske banal",
Feil framstilling av Bletchley
Mykje av det som blir framstilt i krigsperioden, i Government Code and Cypher School (GC and CS) Bletchley Park, er feil og misvisande om me skal leggja Hodges' bok til grunn, og det skal me vel. Ikkje noko tyda på at det var konflikt mellom leiing og Turing, og mellom Turing og kollegaene. Og i følgje Hodges var det aldri snakk om at Alan Turing vart trua med oppseiing. Han var ein spesiell person, og som einstøing litt vanskeleg å samarbeida med fordi han likte best å gjera ting sjølv. Men han var aldri vanskeleg på den måten filmen framstiller det.
Bletchley som fristad for Turing & co.
Den største feilen i filmen er å framstilla GC and CS som ein klassisk militært kommandodriven organisasjon. Det var tvert om fridommen organisasjonen ga Turing og kollegaene som var sjølve nøkkelen til suksess. Dei prøvde aldri å tvinga sivilistane inn i "
order, discipline and chain of command", som nok elles var den militære formelen. Alan Turing kunne aldri fungert i ein slik organisasjon, og det såg heldigvis leiinga. Her var også Churchill sjølv sentral, men ikkje på den måten det blir framstilt i filmen.
Turing og tre kollegaene skreiv eit brev direkte til Churchill fordi det mangla arbeidskraft til å formidla resultata frå "bombene" etter kvart som talet på meldingar skaut i veret. I brevet blir det understreka at dei ikkje går bak leiinga ved GC and CS sin rygg, tvert om har leiinga gjort alt dei kan, men at leiinga dessverre ikkje når fram gjennom ordinær linje. Churchill ga resolutt beskjed same dagen: "
Make sure they have all they want on extreme priority and report to me that this has been done."
Også rekrutteringsprosessen gjennom kryssordkonkurransen er eit "filmtriks". Joan Clarke var matematikar som Turing og vart også rekruttert frå King's College i Cambridge. Sidan kvinner ikkje kunne ha stillingar som kryptoanalytikarar på same måte som menn, måtte ho rekrutterast til ei meir mjuk "lingvistikk"-stilling.
The Bombe(s)
Framstillinga av The Bombe(s) er heller ikkje korrekt. Det var rett nok Alan Turing som hadde ide og gjorde mykje av arbeidet, men dei starta ikkje på nullpunktet slik det vart framstilt i filmen. Polakkane hadde gjort viktig og avgjerande arbeid med Enigma som gjorde at engelskmennene fekk ein god start. Innan kryptoanalyse låg England mange år bak Polen og andre land; dei hadde i realiteten ikkje utvikla fagfeltet sidan første verdskrig. I marinen var det framleis ideal frå forrige århundre som gjaldt då krigen tok til i 1939. Dei var konservative som berre engelskmenn kan.
Mange andre detaljar frå filmen verkar også å vera fri fantasi, og ser ikkje ut til å vera nødvendig for å laga ei spennande historie. Turing var forlova med Joan Clarke, det er rett, men brotet var på ingen måte slik det vart framstilt i filmen. Alan sende Joan følgjande utdrag frå Oscar Wildes dikt
The Ballad of Reading Gaol:
Yet each man kills the ting he loves,
By each let this be heard,
Some do it with a bitter look,
Some with a flattering word,
The coward does it with a kiss,
The brave man with a sword!
Det var noko ganske anna enn den ynkelege måten det vart framstilt på i filmen.
Hadde fortent ein betre film
Eg veit ikkje om det er manusforfattar eller regissør som har ansvaret for at filmen vart som den vart; til slutt er det vel uansett regissøren som må ta det endelege ansvaret. Eg meiner uansett at Alan Turing hadde fortent ein betre film. Men om filmen kan bidra til å heidra Turings ettermæle og retta opp noko av den grove uretten han vart utsett for, har den i alle fall gjort noko bra.
