Tida går, WIMP består

Peter Merholz i Adaptive Path tek for seg eit nytt initiativ på området (grafiske) brukargrensesnitt. Det brukar metaforen 'stablar' av informasjon (piles of information).
Han konkluderer med at lite har skjedd dei siste 30 åra og ingen nye idear ser ut til å kunna rokka ved dagens WIMP-paradigme. WIMP står for Windows, Icons, Menus and Pointing devices. Det vart lansert og utforma ved Palo Alto forskingssenteret til Xerox i starten av 1970-åra og fekk gjennombrotet med MacIntosh i 1984.

Han viser til ulike forsøk opp gjennom åra gjennom ei oversikt han har laga og blant desse er Hyperbolen (Hyperbolic Tree, sjå biletet som er henta frå EIC Vest si nettside) - interessant nok også utvikla i Xerox-miljøet. Firmaet Inxight, eigd av Xerox, presenterte dette verktøyet i slutten av 1990-åra og kollegaen min, Terje Aaberge, fatta fort interesse for det og hadde stor tru på mulegheitene. Han brukte det ivrig i demonstrasjonar og demo-effekten var upåklageleg - det var reine T5PC-stemninga då hyperbolen for over lerretet. Prøv verktøyet sjølv på Euro Info Centre Vest (driven av Vestlandsforsking) sine sider.

Men verken hyperbolen eller andre fantasifulle forsøk har kunna vippa WIMP av pinnen. Og det vil truleg gå mange år før eit nytt brukargrensesnitt-paradigme tek over (her må eg vera litt forsiktig - det er mange som har komme med spådommar som har sett temmeleg teite ut ei stund etterpå..).

Korte og meiningsfulle URL-ar

Kvalitet 2006 er i gang, det er den årlege kvalitetssjekken av offentlege nettstader. Ein av dei nye indikatorane (den kom i Kvalitet 2005) tek opp lengde og meining i nettadressene - URL-ane. Uniform Resource Locator - URL - har vorte allemannseige og begrepet 'URL' har gått inn i daglegtalen. Det var nok aldri meininga; URL-en var nok meint for maskinene, ikkje for menneska.

Men no har det altså vorte slik at URL-en har stor betydning for oss levande, og då må den behandlast deretter. Dessverre forstår ikkje mange av portalleverandørane dette, og kastar håplaust lange og uforståelege URL-ar i fleisen på oss. Mellom tusenvis av eksempel vel eg Forskingsrådet:

http://www.forskningsradet.no/servlet/Satellite?c=Vedlegg_flex&cid=116163183

7730&pagename=ForskningsradetNorsk%2FVedlegg_flex%2FVisVedlegg_flex

Dette er heilt håplaust, men dessverre nokså vanleg. Lengda er eit problem når URL-ar skal utvekslast, enten det er gjennom epost (linjebryting) eller munnleg (umuleg). Den semantiske verdien er lik null - det er ikkje muleg å tolka denne URL-en og få eit inntrykk av kva det handlar om.

Kva må gjerast? Det finst mange verktøy for å skriva om URL-ar (gjerne parameterstyrte URL-ar) til forståelege adresser.

Det finst også verktøy for å laga korte URL-ar av lange. Tenesta TinyURL er ei slik. Jared M. Spool, kjend brukargrensesnitt-aktør og drivkraft bak User Interface Engineering, brukar TinyURL i sine nyheitsbrev. Dessverre løyser det berre det eine problemet: lengda på URL-en. Det andre problemet - semantikken - blir ikkje løyst. TinyURL er altså ikkje løysinga på problemet, så brukargrensesnitt-ekspert JMS må skjerpa seg her!

Kikhols-metoden

Kikholsmetoden (eller kikkhull for those of you not familiar with New Norwegian..) er teken i bruk med stort hell i helsevesenet. Metoden er dessverre også mykje i bruk på internett i samband med bestillingar av ulike slag. Her fungerer den like dårleg som den fungerer bra på sjukehusa.

Reservasjonar på internett kan vera ei sann pine. Altfor mange tilbyr berre eit kikhol inn i databasen, og det fører til prøving og feiling eit utal gonger om ein då ikkje berre gir opp. Kvifor skal ein måtta skriva inn detaljar (tal netter, tal personar, akutelle datoar osv.) og så få til svar "ingen ledige plassar/rom etc.)"? Det er klart at dette ikkje går i lengda.

Norwegian har skjønt det, og tilbyr sin lågpriskalender. Fleire vil følgja etter og snart er kikholsmetoden forhåpenlegvis sjelden på veven.

Ein artikkel av Christine Petti, User Interface Engineering, frå 2002 tek delvis opp dette problemet. Men artikkelen handlar mest om at HTML ikkje strekk til på mange område, og at Flash kan vera eit godt alternativ (!). Artikkelen er interessant også i desse Ajax-tider.

iTunes - MSN Music: 1 - 0

Litt sært ærend kanskje, men likevel: Eg leita etter storband-låta "Big Dipper" av Thad Jones på iTunes - utan hell. Prøvde så MSN Music og voila! den dukka opp (Thad Jones & Mel Lewis). Så langt altså fordel MSN Music.

Men då eg skulle lasta ned låta, til $ 0,99, kom skuffelsen. Ei heilt uforståeleg feilmelding dukka opp sidan systemet påstod at eg søkte på ein tom tekststreng. I eksempelet over kan det sjå ut som eg har gjort eit tomt søk, men feilmeldinga dukka altså opp etter at eg klikka på 'Download' på den nemnde låta.

Med iTunes var eg oppe og gikk og lasta ned den første melodien på under eit minutt. MSN Music ser ikkje ut til å vera så interesserte i nedlastingsdelen.

Eigentleg synd, for eg har mykje mot Apple generelt, og iTunes spesielt. Apple er verstingen når det gjeld proprietære format og proprietære haldningar - iTunes er berre ei stadfesting av politikken Apple har ført i mange år.

Byggjesteinar for brukaropplevingar

Jesse James Garrett er for tida mest kjent som mannen som formulerte Ajax-begrepet ("Asynchronous JavaScript + CSS + DOM + XMLHttpRequest" i sin fulle lengde), asynkron Javascript + XMLHttpRequest i kortversjon.

JJG er også president i firmaet Adaptive Path og bloggen deira er vel verdt å lesa.

Før JJG skapte seg eit namn med Ajax, var han mest kjend for formuleringa "The Elements of User Experience" - altså byggjesteinar for brukaroppleving i ei litt dårleg oversetjing.

Elementa er som følgjer (med Are Hallands oversetjing i parentes):

• Strategy (Strategi)
• Scope (Spesifikasjon)
• Structure (Struktur)
• Skeleton (Skjelett)
• Surface (Skjønnheit)

Elementa gir også ein naturleg arbeidsflyt der ein startar med strategiformuleringa og held fram med spesifikasjon (eigentleg: verkeområde) osv.

For å sjå den originale figuren JJG gjekk ut frå, gå til http://www.jjg.net/elements/pdf/elements.pdf

Boka er klart strukturert og med tiltalande og klar design. Sjølv om det ikkje er mykje revolusjonerande her, er det klart nyttig. Eg sit likevel med eit inntrykk av at ei bok er i meste laget for drøftinga av desse fem elementa/byggjesteinane. Dette er vel eit godt eksempel på at ein artikkel/essay ville vore det rette formatet.

Skyt ikkje på søkemotoren!

I forrige innlegg skreiv eg at "søk kler deg naken" - eit søk på nettstaden din vil fort avsløra om det ligg ein god semantisk struktur til grunn. Dersom søkeresultatet viser seg å vera dårleg, som det oftast er, er det altså ikkje berre søkemotoren si skuld.

Søkemotoren får lite eller inga hjelp frå systemet. Eit søk på 'barnehage' på ein kommunal portal, burde også gi treff på 'kontantstøtte' dersom det finst informasjon om det - det er nær slektskap mellom desse begrepa.

Frå søkemotoren si side kan me lett forstå frustrasjonen: "Ingen har sagt til meg at kontantstøtte har noko med barnehage å gjera - skal eg liksom finna det ut på eiga hand??" osv. osv.

Så på strukturmessige samankoplingar og relasjonar kan ikkje søkemotoren lastast for dårleg søkeresultat. Men det fritek sjølvsagt ikkje søkemotorane frå å både kunna og skulla gjera ein langt betre jobb enn dei gjer i dag.

Eit første steg på vegen mot betre søkeresultat for brukarane, kan vera å ty til "hardkoding" av søkeresultata. Når ein brukar søkjer på 'barnehage', må det første resultatet vera ei sentral ressursside om barnehage, ikkje ein tilfeldig barnehage. Her både kan og må me gå inn og overstyra søkemotoren.

På langt sikt er det derimot ingen veg utanom ein sterkare semantisk understøtta informasjonsstruktur.

Søk kler deg naken!

Ingen annan stad blir arkitekturen i portalen din meir avkledd enn i søk. Det som i utgangspunktet ser ut som ein godt strukturert nettstad, blir lett avslørt i søket ved at informasjonsstrukturen ramlar saman og alt blir presentert heilt utan samanheng.

Eg kan illustrera dette med eit par eksempel:

Fjell kommune ser ut til å ha tenkt rett og sett tenestene i fokus. Det er ei utvikling som har vorten godt synleg på kommunale portalar i det siste. Det er ei bra utvikling - bort frå nettavisa og over mot nettbank som førebilete. Men når eg gjer eit søk på 'barnehage' på Fjell kommune, ramlar korthuset saman:

Eg får opp

1. 'Barnehagesjefen Fjell kommune' som første treff
2. 'Barnehage oversikt Fjell kommune' (betre)
3. 'Bild#248;y barnehage' (!) som tredje.
   

Dette er sjølvsagt ikkje godt nok - det er rett og slett altfor dårleg.

København kommune blir halden fram som eit førebilete for den før nemnde utviklinga mot tenester i fokus. Eit søk på 'parkering' gjev følgjande resultat:

1. 3 treff (av 44) i kategorien 'Politik og demokrati'

• 'Servicemål for parkering'
• 'Servicemål for parkering' (!)
• 'Meninger og visioner - reaktioner på Kommuneplanstrategien'

2. 3 treff i kategorien 'Andet' (!)

• 'Parkering'
• 'Færdsel og parkering ved Operaen'
• 'Gode råd om parkering'
  

3. 3 treff (av 10) i kategorien 'Service til dig'

• 'Parkering'
• 'Parkering for invalidevogn'
• 'Parkering for invalidevogn' (!)
  

Købehavn har komme eit lite steg lenger ved at dei har kategorisert treffa sine. Det er bra, men som vi ser sviktar det mellom anna på meiningsfulle kategoriar. 'Politik og demokrati', 'Andet' og 'Service til dig' er ikkje gode namn! I tillegg er det dei vanlege problema med dublettar og dårlege tittelfelt.

Men det er eit første steg vidare. For å komma i mål, utan å slita seg ut med hardkoding og uhaldbart vedlikehald, er det heilt avgjerande å få eit godt semantisk fundament i botnen. Det er den varige løysinga.

IT-forum 2006

Litt spesielt med IT-forumkonferansen IT-forum 2006 i år sidan eg for første gong på 5-6 år ikkje var ansvarleg for noko under arrangementet. Det var ganske godt!

Dessverre var talet på deltakarar litt lægre enn dei siste åra; 150 mot rundt 170 dei 2-3 føregåande.

Programmet var bra, men heller ikkje meir. Litt undarleg at Sparebanken Sogn og Fjordane hadde mesteparten av dag 1 med tanke på deltakarane; det var ikkje mange finansfolk blant dei.

Statsråd Heidi Grande Røys kasta glans over IT-forum med innlegg andre dagen. Det heldt på å gå heilt gale for ho tryna nesten i ein pc-leidning på veg fram mot podiet! Men det gjekk godt, og ho heldt eit bra innlegg. Ho er tydeleg og gir inntrykk av at ho kan stoffet godt. Det står litt i kontrast til den relativt tamme perioden ho har bak seg etter eitt år i stolen.

Eg utfordra ho på betre samordning av IT i offentleg sektor, ei utfordring ho sjølv peika på i foredraget sitt. Eg meinte at trass i mange gode enkelt-initiativ, som ikkje minst konferansar som IT-forum 2006 viser gode eksempel på, blir det for fragmentarisk. Det er ingen som har eit klart uttalt ansvar for sentral koordinering og kunnskapsdeling (om ein ser bort frå departementet). Etter omdanninga av Statskonsult har det heilt mangla eit sentralt IT-apparat (eg vil vel ikkje seia at Statskonsult fylte denne rolla då dei var eit direktorat, men kanskje enkelte delar av den). Eg spurde til slutt om det var planar om oppretting av eit IT-direktorat eller ei anna form for eit permanent, sentralt koordineringsorgan.

HGR svarte at dei var klar over problemstillinga og at den vart diskutert - det hadde komme innspel frå fleire, m.a. Leikanger - utan at ho ville nemna namn! Ho sa at på dette stadiet var det for tidleg å tenkja eit sentralt organ, dep. måtte halda i koordineringa. Men på litt lenger sikt er det muleg at det kjem noko, for departementet måtte ikkje bli for operative heller, som ho sa.