Citius - Altius - Fortius!

"Raskare, høgare, sterkare" - det er som kjendt mottoet for dei olympiske leikane, men kan passa også som beskrivelse på utviklinga i bilens 125-årige historie. Ja, kanskje med unnatak av høgare..

Raskare
Fart har alltid vore tett knytt til bilen, og bilsporten utvikla seg kort tid etter at bilen vart oppfunnen i 1886. Rundt århundreskifte var det alt fleire konkurransar og i 1907 vart rallyet Beijing - Paris arrangert. Etter to månader kom den første bilen i mål!

Fartsrekordar vart stadig brotne, naturleg nok. Men heilt i starten tok dei det med ro. I England måtte ein bil alltid ha ein mann gåande framfor med raudt flagg for å varsla, og bilen kunne køyra i maksimalt 19 km/t. Denne regelen gjaldt heilt til 1896.

Den første bilen som braut 100 km/t-grensa var belgiske Camille Jenatzy i den elektrisk drivne, sigarforma bilen "La Jamais". Det skjedde i 1899. Dersom me held oss til bilar definert som køyretøy med hjul drivne av ein forbrenningsmotor ("Otto"-motor), er rekordlista slik:

200 km/t: Victor Hémery i Mercedes-Benz i 1909 (202 km/t)
(men første køyretøy over 200 km/t var dampdrive, i 1906)
300 km/t: Mercedes-Benz W125 Formel-Rennwagen i 1937 (376 km/t)
400 km/t: Mercedes-Benz W125 Rekordwagen i 1938 (432,7 km/t)


Mercedes-Benz har vore førande i motorsport heilt frå starten, og det er ikkje tilfeldig at tre av dei fire x00 km/t-rekordane er sette med ein Mercedes.

Rekorden i 1938 på 432,7 km/t vart sett av Rudolf Caracciola på Autobahn! Det er framleis det raskaste som er køyrt på vanleg veg, la oss håpa at den blir ståande og at det ikkje blir fleire forsøk akkurat på denne måten. Ein annan kjend racer-sjåfør frå denne tida, Bernd Rosemeyer, omkom same dagen som Caracciola sette den før nemnde fartsrekorden på Autobahn mellom Frankfurt og Darmstadt, i eit forsøk på å slå den nye rekorden.



Bileta over er først den legendariske Mercedes-Benz W125 , som var nærmast uslåeleg på midten og slutte nav 1930-talet og som hadde fartsrekorden i tre tiår (foto: John Chapman (Pyrope), Wikipedia)! I trimma utgåve hadde denne bilen, med rekke-åttar, 595 hk. Fartsrekorden på 432,7 km/t vart sett i ei spesialutgåve av W125 (W125 Rekordwagen), med betre aerodynamikk (biletet over, teke av MartinHansV, Wikipedia). Den var utstyrt med V12-motor som ytte 720 hk.

Fartsrekorden for bilar, jfr. definisjonen over, er 669 km/t (Tom Burkland i 2008). Fartsrekorden for landbaserte køyretøy er elles 1228 km/t, sett av Andy Green i ein ThrustSSC, eit køyretøy som vel må seiast å vera eit fly bortsett frå at det ikkje letta.

Sterkare
Utviklinga dei 125 åra i bilhistoria har naturleg nok gått i retning av stadig sterkare og raskare bilar. Carl Benz' første bil hadde magre 0,75 hk å by på, men alt i 1909 hadde Blitzen-Benz frå Mercedes-Benz 200 hk. Det var frå ein 4-sylindra motor på heile 21,5 liters slagvolum. Sannsynlegvis livsfarleg å starta med sveiv!

Parallelt med auken i effekt har også effektivitet målt i kraft pr. slagvolum auka. 200 hk på 21,5 l volum gir i underkant av 10 hk/liter. Dagens motorar har nærmare det tidoble, dvs. 100 hk/liter.

Nemnast må også Bugatti Veyron som den første produksjons-bilen med meir enn 1 000 hk (1 001). Den var også den første serieproduserte bilen med toppfart over 400 km/t. Den nye Bugatti Veyron Super Sport har toppfart på linje med Caracciolas fartsrekord frå 1938.

Dei siste 10 åra har også energi-effektiviseringa auka mykje. Sidan bilane har vorte ein god del tyngre dei siste 10-åra, mykje takka vera sikkerheitsutstyr, har drivstoff-forbruket vore nokså konstant. Men i den seinare tida har me sett ei utvikling mot stadig sterkare motorar som brukar mindre drivstoff. BMW har vore ein av dei leiande på dette området. Som eit eksempel har deira 2-liters dieselmotor auka med rundt 20 % i ytelse samtidig som forbruket er redusert med nærmare 30 %!

Høgare?
Høgde har ikkje vore sentralt i bilutviklinga. Men utviklinga har helst gått mot lågare og breiare bilar. Den høgste bilen (serieprod.) er elles Hummer H2 frå 2003 med ei høgde på 2,083 m.

Formelen i starten er elles Newtons andre lov, om fart..