Bitcoin - digitale pengar

Pengane våre er så godt som digitale i den forstand at det aller meste av transaksjonar skjer elektronisk utan at fysiske pengar er inne i biletet. Men Bitcoin er likevel noko heilt anna. Det er pengar som er tvers gjennom digitale: fødde digitalt og aldri knytte til fysiske gjenstandar. Det mest spesielle med systemet er at det er heilt distribuert og ikkje avhengig av sentral kontroll. Det er eit ekte peer-to-peer-system, og det er sjølvsagt fri programvare. Systemet vart fødd i tida rundt finanskrisa og må forståast i lys av den: Tilliten til finansnæringa og bankvesenet var på eit lågmål, og det var veldig viktig å konstruera eit system som kunne fungera heilt utan sentral kontroll.

Omtale i Wired og DN
Wired har ein omtale av pengesystemet i desember-nummeret, og Dagens Næringsliv ser ut til å henta mykje frå denne artikkelen i sin omtale av pengesystemet i laurdags-DN 07.01.12, rett nok utan å visa til kjelder (hmm..). Tittelen på Wireds omtale seier også ein god del: "The rise and fall of Bitcoin. The story of the virtual currency you can actually spend - if it doesn't get stolen first."

Mystisk opphav
Bitcoin er som sagt eit heildigitalt pengesystem designa på ekte hacker-vis utan kontroll av myndigheiter. Her er ingen sentralbank eller sentralbanksjef, det måtte i så fall vera personen som fann opp systemet: Satoshi Nakamoto. Om det verkeleg er ein person, er framleis eit mysterium. Ingen kjenner identiteten til Nakamoto, og han gjekk under jorda ein gong i 2010. I alle fall slutta han/dei å posta meldingar under psevdonymet. Boka Artikkelen "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System" av Nakamoto dokumenterer systemet. Her er starten av samandraget:

Ope, distribuert og ikkje sporbart
Bitcoin er løysinga på ei utfordring som har oppteke mange kryptografar i lange tider: Korleis konstruera eit digitalt pengesystem som er brukarvennleg (?), sikkert, ikkje sporbart og likevel heilt ope? Alle Bitcoin-transaksjonar blir logga og er slik sett heilt ope, men transaksjonane kan ikkje sporast til betalar og mottakar, ulikt dagens kortsystem.

Bitcoin er e-kontantar og det har vore mange forsøk på å laga slike system før, enten fordi dei har vore for dårleg teknologisk fundert eller fordi dei har måtta støtta seg på eksisterande infrastrukturar. Bitcoin er heilt frikopla frå dagens pengesystem og er i tillegg teknologisk meistarleg konstruert. Det vart offisielt lansert i januar 2009.

Digitale signaturar og proof-of-work
Teknologisk baserer systemet seg på digitale signaturar og proof-of-work som hindrar at pengar kan brukast fleire gonger av same personen. Sidan transaksjonar ikkje involverer sentralisert behandling, men føregår mellom brukarar/maskiner (peer-to-peer), er systemet effektivt og kan brukast også til ørsmå betalingar (mikro-betaling). Av den grunnen er Bitcoin designa med 8 desimalar Ein bitcoin blir delt i 100 mill. satoshi, den minste eininga i systemet.

Digital halveringstid
Bitcoin er konstruert slik at nye kontant-blokker blir delt ut med visse mellomrom, etter eit halveringssystem som kan minna om radioaktiv halveringstid. Systemet er slik at i løpet av år 2140 skal det vera produsert 21 milliardar millionar Bitcoins. Dette er eit endeleg tal som er mykje av grunnlaget for verdifastsetjinga. Det er ein effektiv måte å regulera pengemengda på, for å unngå (hyper-)inflasjon.

Digitale lommetjuvar
Som Wired-artikkelen antydar i tittelen, er det også lommetjuvar på ferde i Bitcoin-systemet. Trojanske hestar som Infostealer.Coinbit prøver å stela den digitale lommeboka di, som PC Mag omtalar i denne artikkelen.

Bitcoin for dummies
Omtalen over gjer kanskje ikkje Bitcoin lett å skjønna. Betre då med denne introduksjonsvideoen ("Bitcoin for dummies"), henta frå weusecoins.com. Fleire videoar på www.squidoo.com/bitcoins. Også Wikipedia har ein omtale av Bitcoins. Den er noko meir teknisk enn dei før nemnde. Og Bitcoin.org må sjølvsagt nemnast som den offisielle nettstaden for Bitcoin.

Bitcoin i Norge
Transaksjonar blir "validerte" av peer-to-peer.nettverket gjennom utføring av kompliserte kryptografiske utrekningar. I desse prosessane blir det også tildelt nye digitale kontantar til deltakarane. Dagens Næringsliv har ein interessant omtale av Florø-baserte Sturle Sunde, ein av dei fremste Bitcoin-brukarane her i landet. Sturle "grev etter Bitcoin-gull" (Bitcoin mining) ved å bruka den avanserte maskinparken sin til løysing av kryptografiske Bitcoin-utfordringar.

Kva er ein Bitcoin verdt?
Kva er så ein Bitcoin (BRC) verdt? Den er ikkje knytt til noko fysisk, og verdien blir fastsett eine og åleine av tilbod og etterspørsel. Det gjer valutaen også til eit opplagt spekulasjonsobjekt, og det er nettopp det som har skjedd. Frå å ha ein verdi på ca. 0,3 cent i april 2010, starta verdien å auka med den aukande merksemda utover i året slik at verdien nærma seg ein US dollar ved inngangen til 2011. Då tok det skikkeleg av og verdien på ein Bitcoin nådde toppen på $29,57 i juni i fjor. Deretter har det gått raka vegen nedover, til i dag å liggja på mellom 6 og 7 US dollar (kurve over utviklinga på mtgox.com).

Pengar = tillit
Kan me ha tillit til eit slikt system? Tilliten til finansnæringa har i alle fall vorte kraftig redusert, og det vil ta langt tid å byggja opp att, om det er muleg. Men korleis kan ein ha tillit til Bitcoin, eit system så komplisert at berre eit fåtal "geeks" skjønnar korleis det fungerer? Vel er dagens pengesystem komplisert om ein tenkjer gjennom heile kjedene av tillit, verdi osv., men folk flest har eit forhold til pengar som noko konkret.

Bitcoin er ikkje konkret, og vanskeleg å forhalda seg til for folk flest. Her ligg også hovudproblemet etter mitt syn. Paradoksalt nok er Bitcoins største fordel, mangel på ein sentral tillits-infrastruktur, samtidig det største problemet. Der dagens pengesystem har ein omfattande infrastruktur av tillit (som nok er misbrukt og difor redusert dei siste åra), har Bitcoin-brukarar ikkje anna tillit å støtta seg på enn elegante algoritmar, som rett nok er ope tilgjengelege gjennom fri programvare.

Mest for nerdar?
Dei som har "forelska" seg i systemet, er nerdar som har forelska seg i algoritmane, kombinert med ein utprega mistillit til det offisielle pengesystemet. Begge delar er råd å forstå, men eg tvilar på om Bitcoin kan bli noko meir enn eit system for spesielt interesserte. Det må i så fall vera på området mikrobetalingar, der det ikkje finst gode alternativ.

For eit breiare gjennomslag må det i alle fall eit heilt anna grensesnitt til, og ei heilt anna forklaring på systemet. Det er litt slik som denne kommentaren:

"[Bitcoin] is about geeks releasing something powerful into the world without quite recognizing the consequences".