11 banebrytande teknologiar

Tidsskriftet IEEE Spectrum har kåra dei 11 viktigaste teknologiane i det første 10-året av det nye årtusenet. IEEE Spectrum er eit tidsskrift av nerdar, for nerdar, berre for å ha det klart. Det er medlemsbladet til IEEE (les: I-trippel-E), som står for Institute of Electrical and Electronic Engineers og er ein verdsomspennande medlemsorganisasjon for ingeniørar.

At dei har valt 11 teknologiar er eit nikk til filmen This is Spinal Tap, og har du sett filmen, veit du kvifor 11 og ikkje 10!

Dei viktigaste teknologiane i det første 10-året:

1. Smart-telefonar
Smart-telefonane er over oss og det er ein sann revolusjon. Alt me treng, samla i ein liten dings som er med oss over alt. Framleis er det dessverre for dyrt med mobilt breiband, og for dårleg kapasitet. Men det er å håpa at det blir betre nokså raskt.

Den første smart-telefonen var IBM sin Simon Personal Communicator i 1993, med trykkfølsom skjerm!

2. Sosiale nettverk
Det er interessant at IEEE Spectrum ikkje berre ser på rein teknologi, men også kulturelle følgjer av teknologi. Sosiale nettverk er i høgste grad eit kulturelt fenomen, men har hatt minst like stor verknad på den teknologiske utviklinga som mange nyvinningar innan maskinvare.

3. Voice over IP (VoIP)
IP over alt, alt over IP. Dette har vore mantra og sjølvsagt måtte også telefoni komma til nettet. Den første kommersielle tilbydaren av IP-telefoni var det israelske firmaet VocalTec som i 1995 lanserte Internet Phone, forkorta til iPhone!

Men det var Skype som laga killer-applikasjonen. Dei styrte unna standardiseringsproblema som eksisterte på den tida der brannmurar og NAS gjorde ip-telefoni vanskeleg. Dei laga sin eigen VoIP og Skype er framleis bygd på ein proprietær protokoll.

4. LED-lys
LED, Light Emitting Diodes, har store fordelar framfor tradisjonell glødeteknologi. Teknologien leverer meir lys for mindre energi, og har også vesentleg lenger levertid. Eit problem til no har vore lysfargen; LED gir ofte eit kaldt og blåleg lys. Også her skjer det endringar.

5. Fleirkjerne-prosessorar (Multicore CPUs)
På slutten av 1990-talet vart det klart at det ville bli stadig vanskelegare å halda tritt med Moores lov (dobling av tal transistorar kvar 18. mnd.). Ein nærma seg grensa for kor raske prosessorane kunne gjerast, og kor tett krinsane kunne trykkjast. Varmeproblema begynte å bli uoverkommelege.

Kunle Olukotun ved Stanford forstod at noko nytt måtte til, og han utvikla fleirkjerne-prosessoren. Ved å byggja fleire CPU-kjernar saman til ein CPU, kunne veksttakten haldast oppe. Men hovudgrunnen til at dei store produsentane (IBM, Intel og AMD) gjekk over til fleirkjerne-prosessorar, var energisparing og ikkje effektivitet. Det reduserte energibehovet skuldast lågare klokkefrekvens. I ettertid har det vist seg at utan fleirekjerne-prosessorar, ville veksttakten vorte alvorleg redusert.

6. Cloud Computing
Interessant nok kom opptakten til CC ved at nokre studentar på midten av 1990-talet starta å interessera seg for "gammaldags" timesharing og virtualisering, utvikla av IBM på 1960- og 70-talet. Dei utvikla eit mellomlag mellom maskinvare og operativsystem og abstraherte dermed maskinvare-arkitekturen frå programma. Ein viktig grunn var den låge kapasitetsutnyttinga jamt over for serverar - ofte vart under 10 % av maks. kapasitet utnytta. Slik er det også med mange serverar i dag, viss dei ikkje har teke i bruk moderne virtualisering.

Arbeidet til studentane resulterte i VMWare, eit kjendt begrep i driftsmiljø rundt om. Virtualisering er ein avgjerande komponent i CC og betyr at kven som helst kan kjøpa kapasitet og plattform etter behov i skya. For nystarta selskap gir dette enorme fordeler der it-kapasitet kan behandlast som straum, og takserast deretter. Det er i høg grad med på å utjamna skilnader slik at om du sit på Røst eller i Oslo sentrum, kan du tilby nøyaktig den same nett-tenesta og til same kostnad. Konkurransen blir då flytta over til hjernebarken, og det er jo bra.

7. Flygande dronar (Drone Aircraft)
Flygande dronar (ubemanna fly) er ikkje lenger sci-fi og er eit mykje brukt våpen i Afghanistan-krigen. Ut over det trur eg ikkje eg vil seia så mykje om dette..

8. "Planet-køyretøy" (Planetary Rovers)
Ikkje så mykje å seia om dette heller, anna enn at eg er litt overraska over valet av både punkt 7 og 8 på denne lista!

9. Flexible AC Transmission (FACTS)
Dei elektriske ingeniørane må få sine stemmer med også, sikkert difor me har fått 7, 8 og 9 på lista. FACTS er ein teknologi for å styra straumtilførselen i netta, og har i følgje IEEE Spectrum vore avgjerande for å unngå kollaps og å kunna kopla på nye energikjelder som vindkraft m.m. For meir info, sjekk artikkelen om FACTS på Wikipedia.

10. Digitale foto (Digital Photography)
Det første digitale kameraet vart utvikla av Steven Sasson for Eastman Kodak i 1975! (det er foto av Sasson med kameraet i bladet). Som vanleg er ved store oppfinningar, var det ikkje eit digitalt kamera Sasson skulle utvikla. Han skulle prøva ut den nye CCD-brikken (charge-coupled device) for å sjå korleis den eventuelt kunne brukast i Kodaks utstyr elles.

Men Sasson, som ein god ingeniør, tenkte at det måtte vera dumt å testa ein slik brikke i eit mekanisk miljø, så han bestemde seg for å testa brikken i eit komplett digitalt miljø ved å laga eit digitalt kamera. Men det skulle ta 20 år før teknologien tok av. Det var fleire faktorar som låg til grunn: oppløysinga på dei første CCD-brikkane var altfor dårleg, lagringskapasitet mangla (Sasson brukte kasett!) og bileta tok altfor stor plass. I tillegg hadde Kodak patent fram til 1995, også bremsande for utviklinga. Det var først med introduksjon av JPEG bildekompresjon, auka oppløysing og utgått patent at digitale kamera tok av.

Det første digitale kameraet på marknaden var Kodaks Professional Digital Camera System (DCS 100). Det var eit steg tilbakes samanlikna med Sassons prototype som hadde alt innebygd i ein boks. DCS 100 var eit modifisert Nikon-kamera med elektronikken i ein eigen 5 kg-pakke i ein ryggsekk! Først året etter vart alt samla i kameraet (Kodaks DCS 200). Etter at patentet på teknologien gjekk ut i 1995, kom andre produsentar kom på bana og utviklinga skaut fart.

11. Class-D Audio
Litt rar kandidat dette også, men det kan skuldast at eg ikkje veit så mykje om lydteknologi. I følgje IEEE Spectrum har D-klasse Audio revolusjonert forsterking av lyd. Meir om Class-D Audio på Wikipedia.