Steve Jobs: Ute av Apple og inne igjen

Det er eitt år og vel ei veke sidan Steve Jobs døydde, og inntrykka i serien av blogginnlegg er henta frå den autoriserte biografien om han, skriven av Walter Isaacson.

Katastrofe! - eller velsigning?

Steve Jobs vart til si store overrasking kasta ut av Apple i 1985. Han var vant med å manipulera folk rundt seg og trudde nok at Apple kom til å kasta Sculley og ikkje han sjølv. I ettertid har han sagt at dette var det beste som hende han, og han har sikkert rett. Hadde Jobs halde fram i Apple på den tida, ville det ganske sikkert gått heilt gale. Han var rett og slett umuleg å arbeida saman med.

NeXT 

Jobs starta kort etter NeXT, neste generasjons datamaskin. Han var inspirert av arbeidsstasjonar (Silicon Graphics m.fl.) og meinte at han kunne laga ein folkeleg versjon av slike til ein mykje lågare pris. Han tok med seg nøkkelpersonar frå Mac-utviklinga, til kraftig irritasjon for Apple. Apple ville gå til sak mot han, men det vart ordna i minnelege former.

NeXT-logo, designa av Paul Rand

Steve Jobs hadde berre 7 mill. dollar i startkapital og pengane vart fort oppbrukte. Han fekk deretter med seg Ross Perot (grunnleggjaren av IT-selskapet EDS og presidentkandidat i 1992 og 1996). NeXT vart først lansert i 1990, til den relativt heftige prisen $ 9999. Bill Gates sa om NeXT at "his [Jobs] product comes with an interesting feature called incompatibility". NeXT var ikkje kompatibelt med noko anna og levde i sitt eige univers. Bill Gates var ein av få personar som ikkje let seg påverka av Jobs' "Reality Distortion Field".

Isolert sett var NeXT ein flopp, men i det lange perspektivet var det eit veldig viktig utviklingsarbeid som la grunnlaget for Jobs' retur til Apple. Apple kjøpte NeXT (inkl. Jobs) i 1996 og med det var Jobs for fullt tilbake i sirkusmanesjen. Operativsystem for NeXT, NeXTSTEP, var utvikla med utgangspunkt i Unix og vart etterkvart omarbeidd til Apple OS X

Pixar

Men i tida før Apple-returen involverte Jobs seg også i filmstudioet Pixar. Det var eit lite, høgteknologisk firma som laga animasjonsfilmar med utgangspunkt i kraftige, grafiske arbeidsstasjonar. Jobs kom inn i Pixar via NeXT, som han prøvde å selja til dei. I Pixar var Steve Jobs' forretningsidé i starten den same som i Apple og NeXT: Utvikla rimelege, kraftige arbeidsstasjonar for folk flest. Det viser at Jobs' idéar ikkje alltid har vore geniale, men at han har vore relativt god til å omstilla når ting har butta i mot.

Det geniale i Pixar var sjølvsagt ikkje maskinvare, men hjernekraft. Det var kombinasjonen av kunst, kreativitet og høgteknologi som særmerkte selskapet, og det var den kunstneriske leiaren Jon Lasseter som manifesterte dette. Ser vi på Steve Jobs si karriere er det i dette skjeringspunktet hans genialitet også har vore, og han såg fort Lasseters heilt spesielle evner.

Det var likevel Disney som redda Pixar frå konkurs då dei kjøpte seg inn i selskapet. Og det var Pixar som redda Toy Story frå havari då dei tok tilbake styringa av filmprosjektet. Toy Story vart ein megasuksess. For eigen del vil eg leggja til at Toy Story-trilogien kanksje er den einaste filmserien der oppfølgjarane har vore fullt på høgde med den første versjonen.

Jobs og Disney-sjef Michael Eisner frontkolliderte etter kvart; to store ego med ein uvilje mot kompromiss kunne ikkje gå bra i lengda. Men med Bob Iger som ny Disney-sjef løyste det seg. Disney kjøpte etter kvart heile Pixar med det resultatet at Steve Jobs vart største enkelteigar i Disney-konsernet.

Apple-retur

Steve Jobs klarte å få Apple med Gil Amelio i spissen til å kjøpa NeXT, og han sjølv følgde med på lasset. Dei kunne umuleg vita kva dei gjorde (?), for ikkje lenge etter hadde han klart å fjerna både CEO Gil Amelio og heile styret, og det utan å ha ein formell posisjon i Apple og utan å eiga ein einaste aksje!

I perioden 1996-1998 var Jobs rådgivar og hadde ein dollar ($ 1) i årslønn. I den perioden mottok han $ 2,50 i lønnsutbetaling frå Apple. Men styret med styreleiar Ed Woolard i spissen, godt støtta av Jobs-venn Larry Ellison som også sat i Apple-styret, pressa på for å få Jobs til å ta eit større ansvar og også å ta i mot større bidrag frå Apple.

Steve Jobs sa i starten nei både til høgre lønn og aksjeopsjonar, han ville ikkje at folk skulle tru han returnerte til Apple for pengane si skuld. Men så endra han meining (noko han gjorde ofte) og ville gå inn rollen som CEO. Han ville ha eit privat jetfly, for han hadde ofte lånt Larry Ellison sitt. Styret ga han gladeleg ein privatjet, og tilbaud han $ 14 mill. i aksjeopsjonar. Men då ville Jobs ha $ 20 mill.(!), noko som skapte eit nytt problem. Det vart masse bråk med tilbakedaterte aksjeopsjonar og skattemyndigheitene gjekk inn for å sjå på rotet. Ansvaret for rotet vart plassert på økonomisjefen og ho fekk sparken, men den som hadde rota til det heile var sjølvsagt Jobs sjølv.

Apple blir eit medieselskap

Etter at han vart CEO, starta Steve Jobs oppryddinga i Apple for fullt. Apple var nedkøyrt, både økonomisk og produktmessig. Det ironiske er at Microsoft truleg redda Apple frå konkurs då dei gjekk inn med $ 150 mill. i 1997. Men Bill Gates gjorde ikkje det av sentimentale grunnar, for han var det business. Og det skulle visa seg å vera god business for dei. Office for Apple var eit viktig program og avkastninga på aksjande var heller ikkje dårleg (Microsoft selde seg ut i 2003). Hadde dei venta 7-8 år med å selja aksjane, ville fortenesta vore gigantisk (nesten 5 mrd dollar).

Jobs stopp Newton og ei rekkje andre prosjekt og skar kraftig ned på tal Mac-modellar. Han introduserte iMac som starten på ein ny æra. I 2001 kom iPod og Apple erobra mp3-marknaden. Med iTunes la dei fundamentet for Apples framtidige økosystem. Ein heit diskusjon i Apple var om iTunes skulle vera eksklusivt for Apple-brukarar eller om det også burde tilbydast Windows-brukarar. Steve Jobs kjempa hardt for å halda iTunes innafor Apple-universet, å opna den for Windowsbrukarar stridde mot kjerneverdiane hans. For han var ende-til-ende-kontroll heilt vesentleg, og han avskydde tanken på å ikkje ha full kontroll over alle ledd i kjeda.

Til slutt måtte han gi seg, for det var innlysande for dei fleste at det berre var Apple som kom til å tapa på å halda iTunes unna Windows. Apple måtte vera i musikkbransjen, ikkje berre i Mac-bransjen. Siste ord frå Jobs var: "Screw it! I'm sick of listening to you assholes. Go do whatever the hell you want!". Slik snakkar ein god tapar :-) På vanleg vis tok han ein slags hevn under lanseringa av iTunes for Windows: "iTunes for Windows is probably the best Windows app ever written". For eigen del vil eg som iTunes-brukar på Windows-plattforma leggja til at iTunes (+ QuickTime) med mine erfaringar er eit av dei mest rotne Windows-produkt av alle, med stadige systemproblem.

"Idealet attom yrket"

Dette var livssynet til oldefar min, og det er eit motto/livssyn som kan gjelda for Steve Jobs og Apple også. Jobs' karakteristikk av Microsofts Zune-satsing demonstrerer det til fulle:

"The older I get the more I see how motivation matter. The Zune was crappy because the people at Microsoft don't really love music or art the way we do. We won because we personally love music. We made the iPod for ourselves, and when you're doing something for yourself, or your best friend, or your family, you're not going to cheese out."

At Microsoft ikkje lykkast her, var ikkje så overraskande. Men at Sony ikkje har klart det, er vanskelegare å forstå. Dei hadde alt som skulle til for å lykkast på musikkmarknaden og likevel har dei klart å rota det til. Ei håplaus organisering med masse intern konkurranse er delar av svaret. Sony var også redde for å kannibalisera eigne produkt og tenester. Igjen er Steve Jobs' syn på saka interessant og lærerik:

"Never be afraid of cannibalizing yourself. If you don't do it, someone else will."

Så sant som det er sagt. Apple stoppa ikkje iPhone-utviklinga sjølv om dei såg at den kom til å bli ein iPod-killer, og når iPod står for halve omsetninga i selskapet (2007), er det eit tøft val å ta.

Design

iPod Shuffle, iPod Nano, iPod Classic og iPod Touch

Steve Jobs var manisk oppteken av design. Interessa for Zen-filosofi og det minimalistiske fekk utløp i design  av diverse Apple-produkt. Heilt frå design av den første Mac-en hadde Jobs full kontroll på design av alle sider av eit produkt; både det fysiske og programvara. I design av Apple II tapte han for Woz og resultatet vart ei datamaskin med mange portar og kontaktar - fjernt frå Jobs' ideal. Han tok det att med Mac-en og dreiv medarbeidarane til vannvidd som vanleg. Han insisterte på at rektangela i dialogboksane skulle ha runde hjørne, noko som var svært vanskeleg å få til på den tida. Kanskje patenteringa av rektangel med avrunda hjørna stammar herfrå?

Jonathan Ive har vore sjefsdesigner i Apple i lang tid. Han vart rekruttert alt i 1992 og samarbeidet mellom han og Steve Jobs har vore uvurderleg for Apple. Ive delte designfilosofi med Steve Jobs og var inspirert av dei same folka, ikkje minst Dieter Rams i Braun. Han sverga til "Less is more" og Einsteins berømte utsagn "Simplicity is the ultimate sophistication". Jonathan Ive har vore sentral i all design frå iMac og fram til førebels siste iPhone (iPhone 5).

Rekkja av produkt designa av Jonathan Ive inneheld mange klassikarar, mellom dei den første iPod-en og enkelte MacBook-modellar (MacBook Air). Den originale Mac-en er sjølvsagt også ein klassikar, sjølv om Ive ikkje hadde noko med den å gjera.

Men ikkje all design i Apple har vore vellykka, i alle fall sett med kommersielle auge. Og enkelte produkt har tolt tidas tann relativt dårleg, t.d. iMac og enkelte berbare modellar. PowerMac G4 Cube representerte det ultimate av forenkling og kan stå som eit symbol på den mest reindyrka Ive/Jobs-designen og den som best uttrykte Zen-inspirasjonen. Den enda opp på MOMA (Museum of Modern Art), men var ein kommersiell flopp. Igjen mislykkast Steve Jobs med å bringa kraftige arbeidsstasjonar "til folket". Det er den eine delen av dei livslange visjonane han ikkje har lukkast. Typisk nok fall G4 Cube mellom to stolar: for dyr for folk flest, og utviklarar bryr seg ikkje om design.