fredag 26. februar 2016

Sandslottet i Aleppo - og folkemordet i Armenia

Sandslottet i Aleppo - ei fascinerande
historie frå første verdskrig
Boka "Sandslottet i Aleppo" (Sandcastle girls) av Chris Bohjalian har folkemordet på armenarane som bakteppe. Denne grusomme hendinga har fått lite merksemd samanlikna med andre overgrep. Det er vanskeleg å setja menneskelege overgrep og brutale hendingar opp mot kvarande; det endar ofte i tal som i seg sjølv ikkje seier så mykje om lidingane bak.

Armenian Holocaust
Men uansett korleis ein ser folkemordet på armenarane, er det uhyrleg, både i reine tal (meir enn 1,5 mill. menneske drepne i følgje boka, i følgje Wikipedia er talet mellom 800.000 og 1,5 mill.) og i utføring (store delar av dei vart drivne ut i ørkenen). Hendinga er også kjent som the Armenian Holocaust, the Armenian Massacre og Medz Yeghern som betyr "Great Crime" på armensk.

Massakren i 1915
Handlinga føregår i starten av første verdskrig, i 1915. Første verdskrigen markerte også begynnelsen på slutten av det ottomanske riket, med Konstantinopel som senter. Syria, med Aleppo, var framleis ein del av det ottomanske riket og under tyrkisk kontroll. Det var noko av grunnen til at armenske kvinner og barn (mennene var for det meste drepne før) vart drivne hit. Dei som overlevde deportasjonen, omkom eller vart drepne i konsentrasjonsleirar bygde i Deir ez-Zor (Der Zor på engelsk), midt inne i den syriske ørkenen. Både under deportasjonen og opphaldet i konsentrasjonsleirane vart dei nekta vatn og mat, og det fanst ikkje ly for den drepande sola.

Dagens Syria med Aleppo oppe til venstre,
Deir ez-Zor til høgre
Armensk historie
Armenia var ikkje eit eige land på denne tida, det var ein del av Tyrkia og det Ottomanske riket. Det hadde det vore sidan 1548, med enkelte unnatak. Den offisielle forklaringa på angrepet på armenarane, frå dei tre leiande personane i det Ottomanske riket, the Three Pashas (Mehmet Talaat Pasha, Ismail Enver Pasha og Ahmed Djemal Pasha), var at armenarane samarbeidde med fienden Russland. Men under det heile låg også religiøse motsetnader; muslimske tyrkarar mot kristne armenarar.

Republikken Armenia og Nagorno-Karbakh
Armenia gjekk frå det Ottomanske riket til å bli ein Sovjet-republikk frå 1920. Først i 1991 vart Armenia ein sjølvstendig republikk. På slutten av 1980-talet vart det væpna konflikt mellom Sovjet-statane Armenia og Azerbadsjan. Grunnen var oppstand i den armenske enklaven Nagorno-Karabakh, som ligg i Azerbadsjan. Det som starta som fredelege protestar i N-K, utvikla seg til stadig meir bruk av vald, og det skjedde etniske utreinskingar på begge sider av striden. Armenia støtta opprøraran ei Nagorno-Karabakh. Dei armenske styrkane tok kontroll over eit område som også inkluderer N-K. I 1994 vart det inngått ei våpenkvile som resulterte i at Nagorno-Karabakh de facto er ein del av Armenia, men de jure framleis er ein del av Azerbadsjan.

Kvifor så stille om folkemordet?
Kvifor dette folkemordet ikkje har fått meir merksemd, og i fjor var det 100-årsmerkering for hendinga, kan ein lura på. Sannsynlegvis er det storpolitikk som ligg til grunn. Tyrkia var alliert med Tyskland under første verdskrig, og Russland var ein hovudfiende av begge frå aust. I andre verdskrigen heldt Tyrkia seg nøytralt trass sterkt press både frå dei allierte og akse-maktene. Først mot slutten av krigen gjekk Tyrkia med på dei allierte si side. Då var det heller ikkje tvil om korleis krigen kom til å enda.

Tyrkia er NATO-medlem og det er kanskje den viktigaste grunnen til at det har vore så stilt om det armenske folkemordet. På same tid er det litt merkeleg, for Tyskland har ikkje vorte skjerma frå kritikk av Holocaust. Utan at eg kjenner tyrkisk historie godt, vil eg tru at eit internt oppgjer med denne svarte delen av tyrkisk historie ikkje har skjedd, og at det også er ein viktig grunn til den tause haldninga. Seinast i 2007 gjorde dagens statsministar i Tyrkia, Recep Tayyip Erdogan, det klart at hendinga i 1915 skal omtalast som "The Event in 1915" og ikkje "the so-called Armenian genocide". Det seier det meste om viljen og evna til eit internt oppgjer med det som skjedde.

Aleppo i dagens Syria
Sandslottet i Aleppo er trass det uhyggelege bakteppet ein varm kjærleiksroman. At mesteparten av handlinga føregår i Aleppo er ekstra interessant i desse dagar. Aleppo er ein av dei eldste byane i verda, og i dag er den dessverre lagt nærmast totalt i grus. Borgarkrigen i Syria er endå ein av dei menneskelege katastrofane som særleg har ramma denne delen av verda.

Roman med historisk ramme
Boka følgjer ei amerkansk kvinne på humanitært oppdrag i Aleppo. Ho blir forelska i ein armenar, sjølvsagt, og historia vekslar mellom dagens etterkommarar av desse to, og historia til dei to i Aleppo. Ramma rundt romanen verkar ganske autentisk, og ein del av personane i romanen er også autentiske, eller byggjer på personar som var i Aleppo på den tida og utførte arbeid som omtalt. Men det er også ein roman med den fridommen det inneber. Det er uansett ein fengslande historie som også gir eit interessant innblikk i ei viktig historisk hending.

torsdag 18. februar 2016

SSB og ressursbruk

Trusselbrevet frå SSB
For eit par dagar sidan fekk eg eit brev frå Statistisk sentralbyrå med tittelen "Vedtak om tvangsmulkt - Hagebruksundersøkelsen 2015, RA-0571". I brevet stod det at sidan eg ikkje hadde sendt inn opplysningar om frukthagen min, hadde byrået bestemt at eg skulle betala ei tvangsmulkt på kr 3.440,-

Brevet fekk meg til å tenkja på debatten som har gått den siste tida der SSB vart utfordra av ein FrP-politikar til å skaffa kriminal-statistikk der også fødeland var med. I dagens statistikk er det berre statsborgarskap som kjem fram. Dette nekta SSB å etterkomma og skulda på manglande ressursar.

Eg skal ikkje ta stilling til spørsmålet om fødeland bør inkluderast i kriminalstatistikken, men eg kan hjelpa SSB med litt av ressursproblemet slik at dei kan prioritera viktigare saker og viktigare statistikk. Hagebruksundersøkinga er ein opplagt kandidat for å spara ressursar.

SSB samlar årleg inn opplysningar om areal og avling i hagebruket i Norge. Alle dyrkarar registrerte med eit org.nr. og som har meir enn 300 kvm veksthus, 1,0 daa frukt eller bær eller meir enn 2,0 daa grønsaker, skal levera opplysningar. Det flotte med SSB, sett frå deira side, er at dei med lova i hand kan krevja opplysningane. Slik får dei gode svarprosentar.

Hagebruksundersøkinga er ein anakronisme, som ein del annan statistikk hos SSB. Statistikarar har eit vanleg avvik som går ut på at når du berre har ein lang tidsserie, er alle data viktige. Dei blir viktige pga. tidsserien, ikkje pga. innhaldet eller kva dei skal brukast til. Hagebruksundersøkinga er eit strålande eksempel i så måte. Det er slik sett nesten rart at SSB ikkje lenger registrerer talet på hestedrosjar i landet (kanskje dei gjer det??).

Men det som kanskje er hakket verret, om muleg, er at alle data SSB spør etter, finst frå før. Det er berre ein månad sidan eg tasta inn nøyaktig dei same opplysningane i skjema for søknad om produksjonstillegg i jordbruket. Det er Landbruksdirektoratet som er ansvarleg for søknadene. SSB kan altså få alle data frå direktoratet om det er veldig viktig for dei. Men SSB har nok ikkje nokon tradisjon i å spørja andre etatar om statistikk, dei vil helst gjera det sjølve.

Til slutt bota: Størrelsen synest heilt vilkårleg, i alle fall går det ikkje fram av brevet korleis dei har komme fram til talet 3.440,- (hmm, skulle det ikkje ha vore nokre øre også?). Eg får trass alt sjå det positive i at dei fråfell kravet om eg registrerer opplysningane innan 10. mars. Og det har eg gjort..

mandag 8. februar 2016

You Can Help Save Bitcoin

Ill. av luke-jr
Denne bloggposten skreiv eg på Medium.com, i samband med den pågåande diskusjonen om blokk-størrelse og utfordringa med meir sentralisering av ressursar i Bitcoin-nettverket:

Bitcoin has been around for more than seven years now and has shown its strength and resilience to be nothing short of amazing. However, as with all distributed systems there are challenges to keeping it distributed and resist centralization. The good thing is that you can help sustaining a distributed Bitcoin environment!

The scaling issue: decentralized vs. centralized
There is currently a very heated debate on the future of Bitcoin and especially the scaling issue. I will not go into detail here, but just say that one dimension of the discussion is the decentralized (used as synonym for distributed) vs. sentralized effects a change in the underlying Bitcoin software will have.

More users, more strength
Bitcoin is dependent on a network of users (nodes) in order to uphold its decentralized nature. How many users/nodes is sufficient no one knows, but the fact is that the network of Bitcoin nodes is decreasing and has been decreasing for some time. When I say Bitcoin nodes I mean nodes that run the full Bitcoin software — the Bitcoin core program. A full node means that you have an updated copy of the whole Bitcoin blockchain on your machine. The blockchain consists of all transactions ever done with Bitcoin (from 3rd of Jan. 2009) and it has grown to a size of currently more than 50 GB.

You can help
So what can you do to help the situation? You can take one of your older pc’s (stationary, laptop) and download the Bitcoin core software from here: https://bitcoin.org/en/bitcoin-core/ and make sure the program is up and running day and night. In that way you help Bitcoin stay decentralized!

Addition:
BTCC has done this: Donated and deployed 100 full bitcoin nodes across five continents to support the bitcoin network.